Πόσο κοστίζει το μπακαλορεά του Κυριάκου Πιερρακάκη

Αννα Ανδριτσάκη -  efsyn.gr

Η αναβάθμιση του εκπαιδευτικού μας συστήματος με την εισαγωγή του International Baccalaureate (IB) αποτελεί πρόσφατη έμπνευση του υπουργού Παιδείας και μαρτυρά πλήρη ανικανότητα αντίληψης της καθ’ ημάς πραγματικότητας ● Το συγκεκριμένο πρόγραμμα είναι ανεφάρμοστο στα ελληνικά δημόσια σχολεία, κοστίζει 40.000 ευρώ ανά μαθητή μόνο για τις Β' και Γ' Λυκείου και προσφέρει σε λίγους ευκαιρίες πρόσβασης σε καλά ξένα ΑΕΙ.

International Baccalaureate. Η νέα λέξη για την ελληνική δημόσια εκπαίδευση. Την έριξε ο υπουργός Παιδείας, ξαφνικά, στο πεδίο των αντιπαραθέσεων για την αναβάθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας και άρχισαν όλοι να συζητούν. Οχι για το ίδιο το ΙΒ, αλλά για την τελευταία ιδέα του φουριόζου κ. Πιερρακάκη.

«Είναι ένα απαιτητικό πρόγραμμα σπουδών», είπε και ο ίδιος, αλλά λόγω της κυβερνητικής δέσμευσης για «γρήγορα βήματα στις αλλαγές» υπόσχεται να καλύψει «τον χαμένο χρόνο» με «τολμηρές κινήσεις, εξωστρέφεια και αυτοπεποίθηση προς όφελος της εκπαιδευτικής κοινότητας – και με ίσες ευκαιρίες για όλους».

Αλήθεια τώρα; Ισες ευκαιρίες για το ΙΒ που απαιτεί κάπου 40.000 ευρώ για μόνο δύο τάξεις, τη Β’ και τη Γ’ Λυκείου, ειδικά καταρτισμένους καθηγητές με πιστοποίηση τόσο για τη διδασκαλία του ειδικού προγράμματος όσο και για τη χρήση της Αγγλικής και, φυσικά, υποδομές προσαρμοσμένες στο ΙΒ; Και για ποιους;

Τους μαθητές των δημόσιων προτύπων; Που πλήρωσαν ακριβά την προετοιμασία για την εισαγωγή τους, που διεκδίκησαν την εισαγωγή στα πρότυπα επειδή δεν μπορούν να πληρώσουν τα ιδιωτικά (χωρίς -πόσο μάλλον με- ΙΒ), που ξαφνικά (όσοι ενδιαφέρονται) βλέπουν ένα καινούργιο ακριβό όνειρο να μπαίνει σφήνα στο άλλο ακριβό όνειρο των σπουδών στο εξωτερικό; Σοβαρά, κύριε υπουργέ;

Δεν πρόκειται για ζήτημα ιδεολογικό, προκατάληψης ή αρχής. Πρόκειται για την ικανότητα αντίληψης της πραγματικότητας και ειδικότερα της ελληνικής πραγματικότητας. Ακόμη και όσοι γνωρίζουν καλά τι σημαίνει ΙΒ δεν μπορούν να φανταστούν την υλοποίησή του σε ένα δημόσιο -έστω πρότυπο- σχολείο μέσα σε έναν χρόνο!

Πώς το -κατά παραδοχή και του ίδιου του υπουργού- «απαιτητικό» αυτό πρόγραμμα θα είναι έτοιμο να λειτουργήσει τον Σεπτέμβριο του 2026; Εδώ έχουν γίνει ανέκδοτο τα αγγλικά των Ελλήνων πανεπιστημιακών στα αγγλόφωνα τμήματα των ΑΕΙ. Για γνωστικά αντικείμενα που γνωρίζουν κιόλας. Οχι για το απόλυτα διαφορετικής φιλοσοφίας πρόγραμμα σπουδών του ΙΒ από το εθνικό.

Η αποστολή του προγράμματος ΙΒ, όπως ορίζεται από τους εμπνευστές του, είναι: «Να διαμορφώσει νέες και νέους μορφωμένους, με ερευνητικό πνεύμα, που νοιάζονται για τους άλλους και που θα συμβάλουν με τη σειρά τους στη διαμόρφωση ενός καλύτερου, ειρηνικού κόσμου».

Αυτό σημαίνει παροχή προγραμμάτων σπουδών που θεμελιώνονται σε τρεις βασικούς πυλώνες: 1) ολιστική μάθηση, 2) διαπολιτισμική συνείδηση 3) επικοινωνία. Ολοι αυτοί οι στόχοι, δε, επιτυγχάνονται όχι από το πανάκριβο πρόγραμμα των δύο τελευταίων τάξεων της Β’ και Γ’ Λυκείου αλλά από το ολοκληρωμένο πρόγραμμα που ξεκινά από το νηπιαγωγείο και το οποίο εφαρμόζεται από κάποια -όχι όλα- ιδιωτικά σχολεία στην Ελλάδα.

Τι είναι το ΙΒ

Συγκεκριμένα, τo IB είναι ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα σπουδών για παιδιά 3-18 ετών. Το MYP (Middle Years Program) αποτελεί ένα από τα τρία εκπαιδευτικά προγράμματα του Οργανισμού του Διεθνούς Απολυτηρίου ΙΒΟ και απευθύνεται σε μαθητές 11-16 ετών. Το PYP (Primary Years Program) προορίζεται για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, ενώ το DP (Diploma Program) αντιστοιχεί στις δύο τελευταίες τάξεις του Λυκείου.

Σημειωτέον, τα διαφορετικά διδακτικά αντικείμενα (που κατανέμονται σε οχτώ ομάδες μαθημάτων) συναντιούνται και συνδυάζονται μέσω της κοινωνικής προσφοράς που αναπτύσσουν οι μαθητές σε όλα τα χρόνια των σπουδών τους και της Ατομικής Εργασίας (Personal Project), μιας σύνθετης και πρωτότυπης δημιουργικής εργασίας που υλοποιούν οι μαθητές στην τελευταία τάξη του MYP, την A’ Λυκείου. Μετά, ακολουθεί το πρόγραμμα των δύο τελευταίων τάξεων.

Στον πυρήνα, πάντως, του προγράμματος βρίσκεται η διαθεματική προσέγγιση της γνώσης. Για παράδειγμα, μία από τις βασικές αρχές του προγράμματος ΜΥΡ είναι ότι η Λογοτεχνία και η Γλώσσα θεωρούνται ένα ενιαίο «μάθημα» και η διδασκαλία τους είναι κοινή. Για την Α' Γυμνασίου, το μάθημα μπορεί να είναι το έργο ενός συγγραφέα και η εργασία των μαθητών ένα κείμενο που θα αποτελεί ένα δικό τους συγγραφικό έργο.

Αυτό απαιτεί ένα ειδικά διαμορφωμένο πρόγραμμα σπουδών που δεν το συναντάς στα δημόσια σχολεία, αλλά -για την αλήθεια- ούτε και σε όλα τα ιδιωτικά που προσφέρουν ΙΒ. Μήπως ο υπουργός σκέφτηκε ότι μπορεί να βάλει τέτοιους στόχους για τη δημόσια εκπαίδευση επειδή ενέταξε τη μελέτη ενός λογοτεχνικού έργου στο σχολείο; Τίποτα δεν είναι απίθανο...

Ισες ευκαιρίες σε όλους υπόσχεται ο υπουργός Παιδείας ότι θα προσφέρει το ΙΒ, ξεχνώντας όλως τυχαίως να αναφερθεί στις δεκάδες χιλιάδες ευρώ που κοστίζει το πρόγραμμα σε κάθε μαθητή

Πειραματισμοί

«Θα πειραματιστούμε», είπε ο κ. Πιερρακάκης σε τηλεοπτική εκπομπή. «Θα μας πάρει περίπου ενάμιση χρόνο». Είναι κακός ο πειραματισμός; Οχι βέβαια! Η κοροϊδία, όμως, είναι. Και, εν προκειμένω, δεν ξέρεις από πού να την πρωτοπιάσεις. Από την «επιμόρφωση» που χρόνια τώρα εξαντλείται σε κάτι σεμινάρια απαξιωμένα; Από την ανικανότητα του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ) να διαχειριστεί ακόμα και τα από καιρό σχεδιασμένα (βλ. πολλαπλό βιβλίο κ.ά.);

Από την κατάντια των υποδομών στα σχολεία για την οποία ο ίδιος ο πρωθυπουργός ζήτησε τη βοήθεια «χορηγών»; Από την ελαχιστοποίηση της χρηματοδότησης από τα σχολεία έως τα πανεπιστήμια; Από τη μείωση των σχολικών μονάδων-τμημάτων ανά την επικράτεια; Από την ξεκάθαρη αναγωγή της εκπαίδευσης σε προνόμιο και όχι δικαίωμα-αγαθό;

Και, εν πάση περιπτώσει, όταν κρεμάς στον ψωριάρη φούντες με μαργαριτάρι, ε, δεν σε παίρνει να καμαρώνεις. Δεν αρκεί μια επίσκεψη του υπουργού Παιδείας στη Γενεύη, την έδρα του Οργανισμού του Διεθνούς Απολυτηρίου (International Baccalaureate), και η συζήτηση με τον γενικό διευθυντή Ολι-Πέκα Χάινονεν σχετικά με την προοπτική εισαγωγής του IB στην ελληνική δημόσια εκπαίδευση.

Σε ιδανικές συνθήκες, ουδείς θα είχε αντίρρηση για την εφαρμογή του ΙΒ σε ένα δημόσιο σύστημα παιδείας. Σε πολλές χώρες εφαρμόζεται. Τόσο στις σκανδιναβικές (Φινλανδία, Σουηδία) όσο και σε άλλες ευρωπαϊκές (Γαλλία, Αγγλία), ακόμα και στις ΗΠΑ.

Ωστόσο, είναι δωρεάν, είναι ισότιμο με το Εθνικό Απολυτήριο -που εδώ δεν έχει ακόμα καθιερωθεί-, στηρίζεται με ουσιαστικές εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις, ενώ σε συστήματα όπως των ΗΠΑ η «τιμή» διαφέρει ανάλογα με το σχολείο, την περιοχή και φυσικά με τις οικονομικές αντοχές των οικογενειών, καθώς όλα τα απαραίτητα για την εφαρμογή του ΙΒ πληρώνονται (από συγγράμματα έως συμμετοχή σε εξετάσεις κ.ά.).

Η ΟΙΕΛΕ (Ομοσπονδία Ιδιωτικών Εκπαιδευτικών) είπε, ήδη, στον υπουργό ότι «Η πολιτική ενίσχυσης συγκεκριμένων τύπων σχολείων είναι ριζικά αντίθετη από την πολιτική που απαιτείται για το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Η πρόταση πολιτικής μας βασίζεται κυρίως στη σχολή σκέψης των σκανδιναβικών συστημάτων (ιδίως της Φινλανδίας), που προτείνουν ενιαίο πρόγραμμα για όλα τα παιδιά, από την πρωτεύουσα του κράτους μέχρι το τελευταίο χωριό.

»Στον αντίποδα αυτής της σχολής βρίσκεται η αγγλοσαξονική-νεοφιλελεύθερη σχολή της αγοράς, που επιδιώκει την κατηγοριοποίηση σχολείων και μαθητών με καθαρά κοινωνικο-οικονομικά κριτήρια. Ποιοτική εκπαίδευση για λίγους, βασικές εκπαιδευτικές υπηρεσίες για τους πολλούς. Αποτέλεσμα μιας τέτοιας αντίληψης είναι η γιγάντωση των εκπαιδευτικών και κοινωνικών ανισοτήτων».

Παρ’ όλα αυτά, ας δούμε. Πού συγκαταλέγεται η Ελλάδα; Ο κ. Πιερρακάκης, κατόπιν ένστασης της ΟΙΕΛΕ, απάντησε ότι τα «δίδακτρα για το ΙΒ θα τα καλύψει το υπουργείο Παιδείας». Εννοεί, δηλαδή, ότι τα ακριβά δίδακτρα που πληρώνουν οι μαθητές των ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων για το ΙΒ στις δύο τελευταίες τάξεις του Λυκείου θα καλυφθούν από δημόσια επιχορήγηση. Φοβερό!

Θα κάνει το ίδιο και αφού πάει καλά το πείραμα και από τα «τουλάχιστον πέντε» φτάσουμε στα συνολικά 21 πρότυπα που θα εφαρμόζουν το ΙΒ; Ακόμη καλύτερα! Μιλάμε για χρήμα. Πολύ χρήμα. Ο κάθε μαθητής μόνο για την εγγραφή στο ΙΒ καλείται να πληρώσει από 8.000 έως 15.000 ευρώ. Στα ιδιωτικά σχολεία. Στα δημόσια πρότυπα δεν γνωρίζουμε τι τιμή θα πετύχει το υπουργείο Παιδείας και ο τότε ή ο εκάστοτε επικεφαλής του. Αλλά, αφού το ανακοίνωσε ο νυν...

Ο λογαριασμός

Για να επανέλθουμε, όμως, στην (ελληνική) πραγματικότητα, ας δούμε τι ισχύει για το ΙΒ στη χώρα μας. Πρόκειται -στην πλειονότητα- για ένα διετές πρόγραμμα σπουδών, στη Β' και Γ' Λυκείου. Υπάρχουν τρία υποχρεωτικά μαθήματα, κοινά για όλους: α) Γνωσιοθεωρία, β) Σύνταξη Ερευνητικής Εργασίας (ανάλογη με τη διπλωματική στα ΑΕΙ και τη δίνουν στο τέλος της διετίας), γ) Δράσεις δημιουργικότητας και προσφορά υπηρεσιών μαζί με την υποχρεωτική εκπόνηση εργασίας.

Παράλληλα, υπάρχουν έξι ομάδες μαθημάτων: 1) Μητρική Γλώσσα και Λογοτεχνία, 2) Εκμάθηση ξένης γλώσσας, 3) Ιστορία - Διοίκηση Επιχειρήσεων - Οικονομικά - Ψυχολογία - Φιλοσοφία, 4) Φυσικές Επιστήμες και Υπολογιστές (Φυσική, Χημεία, Βιολογία, Επιστήμη των Υπολογιστών), 5) Μαθηματικά, 6) Καλές Τέχνες, Μουσική, Θέατρο.

Οι μαθητές πρέπει να επιλέξουν έξι μαθήματα (ένα από τις πέντε πρώτες και ένα είτε από την έκτη είτε ένα επιπλέον από τις υπόλοιπες). Σημειωτέον, οι εργασίες αποτελούν σημαντικό ποσοστό της τελικής βαθμολόγησης (έως και 40%). Ολα αυτά, σε οικονομικά μεγέθη, μεταφράζονται ως εξής: Από 100-150 ευρώ για κάθε βιβλίο από τα έξι μαθήματα - και συνήθως δεν είναι ένα, είναι δύο με τρία τα βιβλία που χρειάζονται. «Ιδιαίτερα» από ειδικευμένους σε ΙΒ καθηγητές (συνήθως από εκείνους που τα διδάσκουν κιόλας) αν όχι για όλα τα μαθήματα, σίγουρα για τα περισσότερα από αυτά. Η ταρίφα κυμαίνεται από 100-150 ευρώ.

© Dreamstime.com

Ακριβά δίδακτρα

Η «συμμετοχή» σε δράσεις ή διάφορες δραστηριότητες που απαιτεί η φύση του προγράμματος. Η «συμμετοχή» στις εξετάσεις. Και, πριν απ’ όλα, τα δίδακτρα που κινούνται μεταξύ 8.000-15.000 ευρώ. Με έναν πρόχειρο υπολογισμό, η κάθε τάξη φτάνει τις 20.000 ευρώ, σύνολο, δηλαδή, 40.000 ευρώ. Και όλος αυτός ο προϋπολογισμός για να μπουν «απευθείας» σε κάποιο ξένο πανεπιστήμιο. Ομως, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι όλοι θα μπουν σε ένα καλό ξένο πανεπιστήμιο.

Οι πολύ καλοί και καλά προετοιμασμένοι μαθητές θα τα καταφέρουν. Υπάρχει, ωστόσο, ένα σημαντικός αριθμός μαθητών που δεν θα καταφέρουν να διαβούν την πόρτα σημαντικών ευρωπαϊκών ή αμερικανικών πανεπιστημίων. Απλώς θα φύγουν στο εξωτερικό. Δεν είναι εύκολο το ΙΒ. Και δεν ανοίγει εύκολα τις πόρτες των μεγάλων πανεπιστημίων (Ευρώπη και ΗΠΑ) τα οποία έχουν ψηλά τον πήχη της βαθμολογίας, κάποια, δε, απαιτούν πρόσθετες εξετάσεις. Αυτά τα πανεπιστήμια, όμως, οι πραγματικά καλοί μαθητές μπορούν να τα προσεγγίσουν με ή χωρίς ΙΒ, με ή χωρίς πανελλαδικές.

Οσο για τα εκπαιδευτικά επιτεύγματα, δεν είναι όλα ίδια στα ελληνικά ιδιωτικά σχολεία. Είτε σε εκείνα που περιορίζονται στις δύο τελευταίες τάξεις του Λυκείου είτε σε εκείνα που -λένε ότι- ξεκινούν από την αρχή. Είναι μικρός ο εκπαιδευτικός κόσμος και γρήγορα μαθαίνεται η αλήθεια.

Φρούδες προοπτικές

Κάποια ιδιωτικά προσπαθούν να δικαιολογήσουν τα ακριβά τους δίδακτρα άλλοτε με εντυπωσιακές στον τίτλο παρεμβάσεις τόσο στην ύλη όσο και στη δομή του προγράμματος και άλλοτε με τις υποχρεωτικές εντάξεις, όπως κάποια μαθήματα στα αγγλικά από το Γυμνάσιο. Για να μη θυμηθούμε και τα μεγάλα σκάνδαλα για τη διαρροή των θεμάτων από εκπαιδευτικούς συγκεκριμένων σχολείων που μοσχοπούλησαν το εμπόρευμα (εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ το μάθημα). Το 2009 ήταν η χειρότερη χρονιά. Τα κοινά μυστικά αποκαλύφθηκαν.

Πού καταλήγουμε, λοιπόν; Ή θα μιλάμε σοβαρά ή δεν θα μιλάμε καθόλου. Ο υπουργός Παιδείας, όμως, είναι λαλίστατος ανεξαρτήτως θεματολογίας και συνθηκών. Και έχει εκτεθεί. Πολλάκις. Ακόμα και στο δικό του γήπεδο ως εξπέρ στα γκολ του εκσυγχρονισμού διά της πλήρους ψηφιοποίησης. Μαθητές και καθηγητές θυμούνται καλά και ενίοτε ζουν, ακόμα, τον εφιάλτη με τις «ψηφιακές πλατφόρμες». Ειρήσθω εν παρόδω, πάλι «έπεσε το my school» πρόσφατα.

Στα σοβαρά, λοιπόν, τώρα. Ακόμα κι αν παρακάμψουμε την προφανή επέκταση της κατηγοριοποίησης των σχολείων και των μαθητών, αυτή τη φορά με το ΙΒ στα πρότυπα, δηλαδή, την επιβάρυνση με χιλιάδες ευρώ για φρούδες προοπτικές σε οικογένειες που ήδη έχουν πληρώσει ακριβά την εισαγωγή στις λίγες θέσεις των προτύπων των αρίστων. Τι θα γίνει με το δημόσιο σχολείο; Τι θα γίνει με το Λύκειο;

Τι θα γίνει με το σύστημα πρόσβασης στα ΑΕΙ; Τι επιφυλάσσεται για την ελληνική δημόσια εκπαίδευση; Κάπου διαβάσαμε ότι κάθε υπουργός Παιδείας όταν αναλαμβάνει ξεκινά από τις τρύπες στη σκεπή του συστήματος. Κάποιος που να αρχίσει από τα θεμέλια; Εκτός κι αν το μεγάλο όραμα του παρόντος υπουργού είναι να γίνουμε ένα ιδανικό ΙΒ από την αρχή μέχρι το τέλος...