της Νατάσας Αγγελοπούλου, selidodeiktis.edu.gr

Τα τελευταία χρόνια πολύς λόγος γίνεται για το bullying, και πολλοί οι έντρομοι εκπαιδευτικοί που ουσιαστικά αδυνατούν να το αντιμετωπίσουν. Η αλήθεια είναι ότι η μαζική βία μεταξύ ανηλίκων, πολύ δύσκολα αντιμετωπίζεται εξατομικευμένα, από τον κάθε εκπαιδευτικό στην τάξη του, και μάλιστα σ’ ένα κοινωνικό περιβάλλον που έχει κάνει τον ακραίο ατομικισμό δόγμα του. Σ’ ένα κοινωνικό περιβάλλον που οδηγεί τους γονείς στην αντίληψη, ότι το δικό τους παιδί απαγορεύεται να το αγγίξει κανείς, ενώ αυτό το ίδιο παιδί επιτρέπεται να τους χτυπάει όλους. Σ’ ένα κοινωνικό περιβάλλον που απαιτεί απ’ τον δάσκαλο να τα καταφέρει να αναγνωρίζεται το κάθε παιδί σαν ο απόλυτος άρχοντας του κόσμου, με όλα τα δικαιώματα και καμία υποχρέωση.

Τι κάνει ο νέος νόμος για τη νεανική παραβατικότητα; Υπόσχεται την αποτελεσματική θεραπεία της ενδοσχολικής βίας με ένα ζωτικό και κύριο μέσο:Την ψηφιακή πλατφόρμα, στην οποία θα ασκηθούν με προσήλωση από τους διευθυντές και τους εκπαιδευτικούς οι γονείς και οι μαθητές να κάνουν επώνυμες αλλά και ανώνυμες καταγγελίες!! Ο νόμος υπόσχεται ότι ανώνυμες καταγγελίες θα μπορούν να κάνουν μόνο οι ανήλικοι, ενώ συγχρόνως οι αρχές δεσμεύονται να μην μπορούν να ταυτοποιήσουν κανέναν. Πώς αλήθεια θα μπορούσε να διασφαλιστεί κάτι τέτοιο στις ανώνυμες καταγγελίες; Πώς θα διασφαλιστεί ότι την ανώνυμη καταγγελία δεν την κάνει κάποιος υπάλληλος της ασφάλειας πχ, και δεν είναι φτιαχτή για να στοχοποιήσει κάποιον μαθητή που συμμετέχει σε καταλήψεις; 

Πως θα γίνει η άσκηση στη χρήση της ψηφιακής πλατφόρμας, ή αλλιώς στο κάρφωμα, από κάποιον ανώνυμο και χωρίς χαρακτηριστικά καταδότη, εκτός από τους ασφαλίτες; Πώς θα ασκηθούν όλοι, ή τουλάχιστον οι κατά το δυνατόν περισσότεροι, στο ευγενές έργο της κατάδοσης; Πριν απ’ όλα από τον διευθυντή του σχολείου και κάποιον παρατρεχάμενό του εκπαιδευτικό. Διοργανώνοντας «σεμινάρια» με κύριο αντικείμενο την ψηφιακή πλατφόρμα. Και αν οι διευθυντές δεν ασκούν το έργο τους αποτελεσματικά, υπάρχουν και οι 4μελείς ομάδες Δράσης από τον Διευθυντή και τον Προϊστάμενο εκπαίδευσης, και για ολίγη επιστημονική σάλτσα  έναν ψυχολόγο και έναν κοινωνικό λειτουργό.

Αν διαβάσει κανείς προσεχτικά το νόμο 5029 του 2023 του Υπ. Παιδείας τίποτα από τα παραπάνω δεν είναι υπερβολή. Αν προσπεράσει κανείς τις δήθεν παιδαγωγικές αρχές που υποτίθεται πως τον διέπουν (άρθρα 1 έως 5) θα δει ότι όλο το περιεχόμενο του νόμου είναι η εύρυθμη λειτουργία της ψηφιακής πλατφόρμας (άρθρα 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 14, 15). Τα υπόλοιπα από τα 16 συνολικά άρθρα είναι ολίγη επιστημονική σάλτσα.

Πού θα καταλήγουν αλήθεια όλες αυτές οι καταγγελίες; Δεν είναι δύσκολο να το φανταστεί κανείς διαβάζοντας και κάποια απ’ τα άρθρα του νέου ποινικού κώδικα του υπουργείου Δικαιοσύνης (Ν. 5090 του 2024 και Ν.5108 του 2024) για παραβατικότητα ανηλίκων (άρθρα 28, 29, 30, 33). Πιθανότατα στο Δικαστήριο, και σε κρατήσεις 15χρονων παιδιών σε ειδικές φυλακές, ή και μέτρων εγκλεισμού και των γονέων, τόσο των δικών τους, όσο και νεαρότερων ατόμων.

Ο τρόμος της βίτσας του παλιού (μέχρι το 1974) σχολείου, ωχριά μπροστά στον ψηφιακό τρόμο.

Είναι κανείς από τους ιθύνοντες τόσο αφελής, ώστε να πιστεύει ότι μέσω της σκληρής βίας της εξουσίας απέναντι στους ανίσχυρους, θα μειώσει τη σκληρή βία μεταξύ τους; Όχι βέβαια. Αυτή η αφέλεια υπάρχει μόνο σε κάποιους από τους από κάτω. Οι ιθύνοντες γνωρίζουν πολύ καλά ότι τέτοια μέτρα αυξάνουν αντί να μειώνουν την νεανική παραβατικότητα, αλλά δεν τους ενδιαφέρει, ίσως ακόμα και να το επιθυμούν. Είναι ένας τρόπος αντιμετώπισης που πιθανότατα θα οδηγήσει ένα σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας σε έντονη συντηρητικοποίηση και φασιστικοποίηση. Ενώ το υπόλοιπο κομμάτι, ιδιαίτερα η νεολαία, όσο δεν υπάρχει και δεν φαίνεται στον ορίζοντα ένα νέο όραμα για μια πιο δίκαιη κοινωνία θα εκτονώνεται κυρίως σε εκρήξεις οργής μεταξύ τους. Ακίνδυνες γι’ αυτούς που ευθύνονται για την μαζική υποβάθμιση της ζωής των περισσότερων ανθρώπων, την ανεργία, την ανέχεια, την ανασφάλεια, και την εξαθλίωση.

Ταυτόχρονα, οι νέοι νόμοι κλείνουν πονηρά το ματάκι στην πιο συντηρητική μερίδα των εκπαιδευτικών, λέγοντας, εγώ είμαι εδώ, σας προστατεύω, εσείς είστε το μακρύ χέρι της εξουσίας μέσα στο σχολείο, ένα μακρύ χέρι που φτάνει μέχρι την ανώνυμη καταγγελία της ψηφιακής πλατφόρμας. Δεν φταίτε εσείς, τα παιδιά και οι γονείς τους φταίνε, και τώρα θα δουν, όταν θα βρεθούν τα 15χρονα παιδιά στη φυλακή και οι γονείς τους επίσης. Και επειδή αυτή η ίδια ομάδα εκπαιδευτικών φαίνεται να ακολουθεί με πάθος στους συνδικαλιστικούς αγώνες τις αριστερές ομάδες, λογαριάζουν ότι θα στρέψουν πάλι κάποιους στη «σωστή» κατεύθυνση. Αν αυτά δεν πιάσουν, η εξουσία έχει πάντα το όπλο της σκληρής αξιολόγησης και των ΕΔΕ και γενικότερων διώξεων, όσων διευθυντών και εκπαιδευτικών δεν ευθυγραμμιστούν με τη λογική της κατάδοσης.

Φαίνεται ωστόσο να λογαριάζουν χωρίς τον ξενοδόχο. Η μεγαλειώδης συγκέντρωση των εκπαιδευτικών, της 23^ης  Οκτώβρη, ενάντια στις συλλήψεις και τις προσαγωγές σε δίκη ή σε ΕΔΕ, αυτό έδειξε. Μια συγκέντρωση όπου είχε παραλάβει τα ηνία πλέον η νεότερη γενιά. Όχι δεν έχουν καταφέρει να τους φέρουν στα νερά τους ούτε αυτούς.

Θέλω να πιστεύω ότι θα μας βρουν και πάλι μπροστά τους. Γιατί εμάς τους εκπαιδευτικούς, δεν μας ενδιαφέρει μόνο η δική μας προστασία απέναντι στην αυθαίρετη βία της εξουσίας. Μας ενδιαφέρει εξ ίσου και η προστασία των μαθητών μας και των γονιών τους. Αυτό έδειξαν οι εξετάσεις  PISA, αυτό θα φανεί και πάλι.

Απέναντι σε όλα αυτά, εγώ θα ήθελα ακόμα να σας  διηγηθώ 2 μικρές ιστορίες. Την ιστορία του Παναγιώτη το 1964-1965, και την ιστορία του Χρήστου το 2012-2013, περίπου 50 χρόνια αργότερα. Θέλοντας να πω σ’ αυτούς που πραγματικά τους ενδιαφέρει, ότι ναι, υπάρχουν κι άλλοι τρόποι, και είναι πραγματικά πολύ αποτελεσματικοί.

Και οι 2 ιστορίες προέρχονται από το χώρο της Α΄βάθμιας. Όχι μόνο γιατί αυτός ήταν ο δικός μου εργασιακός χώρος. Αλλά και γιατί από τόσο νωρίς παρουσιάζονται τα προβλήματα, για να διογκωθούν ανεξέλεγκτα στο χώρο της Β΄βάθμιας. Και αν αντιμετωπιστούν από τόσο νωρίς, είναι πάντα πολύ καλύτερα. Θα πρέπει να σημειώσω ακόμα εδώ ότι τα ονόματα των προσώπων είναι αλλαγμένα, αλλά τα περιστατικά απολύτως τα πραγματικά.

1. H ιστορία του Παναγιώτη

Ο Παναγιώτης ήταν ένας συμμαθητής μου στην 3^η Δημοτικού στο Χαλάνδρι. Δάσκαλος ο κύριος Καραμούζης, που τον συμπαθούσαμε, αλλά ήξερε να βάζει και τα όρια σε μία τάξη 50 με 60 παιδιών. Η κοινωνική  σύνθεση των συμμαθητών μου φαίνεται να ήταν κυρίως μικροαστική. Θα πρέπει όμως να σημειώσει κανείς ότι το Χαλάνδρι, ιδίως εκείνη την εποχή χαρακτηρίζεται από μεγάλη κοινωνική ανάμειξη  που ξεκινάει από τα φτωχότερα εργατικά στρώματα και φτάνει μέχρι τα μεσοαστικά.

Ο Παναγιώτης είναι ένας από τους χειρότερους μαθητές αν όχι ο χειρότερος και εξαιρετικά άτακτος. Στα διαλείμματα δεν τον παίζει κανείς, και την ώρα του μαθήματος (τι περίεργο!), είναι συνήθως τιμωρία στη γωνία. Είναι αυτό άσκηση βίας; Προφανώς είναι. Μια βία που ξεκινάει απ’ τον εκπαιδευτικό με όπλο την αξιολόγηση και την τιμωρία, και εξαπλώνεται σ’ όλη την τάξη, με στόχο μόνο ή κυρίως τον Παναγιώτη. Τι περίεργο αλήθεια, μια τέτοια βία παρούσα ακόμα και σήμερα, κανείς δεν την ονομάζει bullying!

Μια μέρα ο Παναγιώτης είναι πάλι τιμωρία στη γωνία. Χτυπημένος (όπως όλοι μας εξ άλλου) στα γόνατα, ξεκολλάει τα κακάδια, πιάνει το φρέσκο αίμα με τα χέρια του και το απλώνει στον τοίχο. Εμείς σιχαινόμαστε κι αρχίζει μια μαζική κοροϊδία απ’ όλη την τάξη ενώ ο Παναγιώτης χαμογελάει αμήχανα. Κάποια στιγμή γίνεται έξαλλος και παρεμβαίνει ο κύριος Καραμούζης.

-Γιατί κοροϊδεύετε;

-Μα κύριε κοιτάξτε τι κάνει… Είναι πολύ σιχαμένο…..

-Παιδιά πού πάτε εσείς όταν σχολάμε;

-Σπίτι μας.

-Ο Παναγιώτης ξέρετε πού πάει; Πάει στη δουλειά και δουλεύει μέχρι το βράδυ, για να βοηθήσει τους δικούς του. Υπάρχει κανένας άλλος εδώ μέσα που να δουλεύει;

-……………..

-Όταν θα δουλέψετε κι εσείς, τότε να έρθετε ξανά εδώ μέσα και να κοροϊδέψετε.

Μέτα από αυτήν την παρέμβαση, έγινε μια θεαματική ανατροπή. Συζητάμε μεταξύ μας και αρχίζουμε να φωνάζουμε τον Παναγιώτη σ’ όλα τα παιχνίδια μας. Ο Παναγιώτης ευτυχισμένος ενσωματώνεται σιγά-σιγά, οι τιμωρίες αραιώνουν και σταματούν, κι εμείς τον κοιτάζουμε μ’ έναν καινούριο σεβασμό, μ’ έναν σεβασμό που δεν επιβλήθηκε από τη θέση του δυνατού, αλλά ουσιαστικά κατακτήθηκε από αυτόν που είναι ο αδύναμος. Είναι ο σεβασμός σ’ αυτόν που εργάζεται σκληρά για να επιβιώσει και ποτέ δεν τα έχει βρει όλα έτοιμα, αλλά ούτε και έχει κάποιον που να μπορεί να τον βοηθήσει στα μαθήματα.

Ο κύριος Καραμούζης μπορεί να ξεκίνησε ο ίδιος τον αρνητικό στιγματισμό του Παναγιώτη, αλλά αυτός ο στιγματισμός είναι κάτι που ουσιαστικά επιβάλλει το σχολείο. Ενώ η παρέμβασή του αργότερα γίνεται έξω από κάθε επίσημο πρωτόκολλο. Δεν ξέχασα ποτέ ούτε τον κύριο Καραμούζη, ούτε τον Παναγιώτη. Με δίδαξαν το σεβασμό στον κόσμο της εργασίας. Όχι μόνο της δικής μου εργασίας, αλλά της κάθε εργασίας. Αυτόν το σεβασμό τον διδάχτηκα από τον κύριο Καραμούζη χωρίς πολλά λόγια, με 2 κουβέντες μόνο. Και από τον Παναγιώτη, μέσα από το ίδιο του το σώμα, αυτό το ταλαιπωρημένο παιδικό σώμα που τόσο αδικήθηκε.

Πολλές φορές αρκούν 2 κουβέντες μόνο για να σταματήσει το bullying, αλλά και για να πάνε τους μαθητές πολύ πέρα απ’ αυτό. Αυτές οι 2 κουβέντες αρκούν για ν’ ανοίξουν ρωγμές στο επίσημο αφήγημα, που λέει ότι οι άξιοι πάνε μπροστά, και άρα πόσο απαραίτητη είναι η αξιολόγηση. Για μαθητές, αλλά φυσικά και για εκπαιδευτικούς επίσης.

2. Η ιστορία του Χρήστου

Ο Χρήστος ήταν ένας δικός μου μαθητής. Από τις πρώτες μέρες που ήρθε στο νηπιαγωγείο, αντί να προσπαθήσει να κάνει παρέες, να κοινωνικοποιηθεί με κάποιο τρόπο, άρχισε να χτυπάει με κάθε ευκαιρία όλα τα’ άλλα παιδιά. Παράπονα κάθε μέρα από διάφορα παιδιά. «Κυρία, ο Χρήστος με χτυπάει». Εγώ αρχικά το αντιμετώπισα με τον κλασσικό τρόπο. «Αφού δεν μπορείς να παίξεις με τα’ άλλα παιδιά, θα κάτσεις εδώ μαζί μου και θα βλέπεις τους άλλους να παίζουν». Η δύναμη του ισχυρότερου ουσιαστικά, που επιβάλλεται χωρίς να χρειάζεται να καταφύγει στη βία. Ωστόσο τα περιστατικά των ξυλοδαρμών δεν εξαφανίστηκαν, ούτε καν αραίωσαν. Άρχισα να συζητώ με τη μητέρα του παιδιού: Τι συμβαίνει, μήπως υπάρχει κάποιος ενήλικος στο οικογενειακό τους περιβάλλον που μεταχειρίζεται το ξύλο σαν μέθοδο σωφρονισμού και πειθαρχίας; Όχι. Μήπως παίζει με κάποια άλλα μεγαλύτερα παιδιά που τον χτυπούν; Απ’ ό,τι ξέρουμε όχι. Βέβαια και να συνέβαινε κάτι τέτοιο ήταν πολύ αφελές να πιστεύω ότι θα το μάθαινα εγώ απ’ τη μητέρα. Συμβουλεύω τη μητέρα να επιβλέπει για λίγο τις παιδικές ταινίες που βλέπει ο Χρήστος, να μην έχουν πολλά όπλα και βία και συνεχίζω τις προσπάθειες με το παιδί. Ο Χρήστος σταματάει για μια-δυο μέρες και  επανέρχεται δριμύτερος, ενώ τα παράπονα αυξάνονται.

Κάποια μέρα αποφασίζω να συζητήσουμε με όλα τα παιδιά μαζί, στην παρεούλα, το θέμα του Χρήστου, χωρίς να έχω προσχεδιάσει κάποια λύση.

– Χρήστο, για πες μας τώρα που είμαστε όλοι μαζί, γιατί χτυπάς όλα τα’ άλλα παιδιά;

-Γιατί είμαι ο πιο δυνατός.

-Δε μου λες Χρήστο, ποιος νομίζεις ότι είναι πιο δυνατός, εσύ ή εγώ;

-Εγώ.

-Λέω να «βάλουμε χέρι» να δούμε ποιος είναι στ’  αλήθεια πιο δυνατός. Ξέρετε παιδιά τί είναι το «βάζουμε χέρι»;

Κανένα παιδί δεν ξέρει. Τους δείχνω τη διαδικασία, σχηματίζονται 4-5 ζευγάρια και το παίζουν, βρίσκουμε το νικητή κάθε φορά, και αυτός  είναι ο πιο δυνατός απ’ τους δύο.

-Τι λες Χρήστο, «βάζουμε χέρι» οι δυό μας;

-Όχι.

-Γιατί Χρήστο; Γιατί ξέρεις ότι εγώ είμαι στ’ αλήθεια πιο δυνατή. Και δεν μπορεί κανένα παιδάκι να είναι πιο δυνατό από ένα μεγάλο, εκτός κι αν ο μεγάλος είναι πολύ-πολύ άρρωστος. Εγώ όμως που είμαι πιο δυνατή απ’ όλους σας, απ’ ό,τι ξέρω δεν σας χτυπάω ποτέ. Πώς θα σου φαινόταν αλήθεια Χρήστο ν’ αρχίσω να σας χτυπάω, και όποιον είναι ο πιο άταχτος, ή δε μ’ ακούει, να τον χτυπάω πιο πολύ απ’ όλους; Ξέρεις κάτι Χρήστο, πιο δυνατός δεν είναι αυτός που τους χτυπάει όλους. Αυτός είναι στ’ αλήθεια ο πιο κακός. Πιο δυνατός είναι αυτός που τους βοηθάει όλους.

Ο Χρήστος είναι ένα ιδιαίτερα έξυπνο παιδάκι, και σ’ αυτό στηρίζομαι για να καταλάβει τι λέω, αλλά και για να μπορεί να βοηθήσει τους άλλους, πχ σε μια άσκηση που δυσκολεύονται.

Οι ξυλοδαρμοί όμως συνεχίζονται.

Ξαναμαζευόμαστε στην παρεούλα. Παροτρύνω τα παιδιά, να σκεφτούν αυτά «τι να κάνουμε για να σταματήσει ο Χρήστος να τους χτυπάει όλους». Αρχίζει το κάθε παιδί να λέει τη γνώμη του, και να προτείνει κάτι. Εκεί παθαίνω ένα πραγματικό σοκ! Βλέπω τα παιδιά, με το θυμό που έχουν συσσωρεύσει, να εκφράζουν μια απίστευτη αγριότητα και σκληρότητα, που δεν μπορεί παρά να οφείλεται και σε άλλους λόγους πέρα απ’ το ξύλο που δίνει ο Χρήστος. Μια σκληρότητα που είναι καθρέφτης του κοινωνικού περίγυρου.

Κάπως έτσι ίσως γεννιέται το bullying;

-Να τον βάλουμε τιμωρία στη γωνία, να κοιτάει τον τοίχο όλη μέρα.

-Να τον βάλουμε τιμωρία, να στέκεται στο ένα πόδι όλη μέρα.

-Μα μην βγει διάλειμμα για 10 μέρες συνέχεια.

…….Και άλλα διάφορα παρόμοιας λογικής, ενώ ο Μιχάλης ακούει σιωπηλός και μάλλον έντρομος.

Εκεί παρεμβαίνω.

-«Επ! παιδιά, για συγκρατηθείτε λίγο. Για σκεφτείτε τι είναι όλα αυτά που λέτε! Δεν νομίζω ότι υπάρχει κανείς σας που δεν έχει κάνει κάποτε κάτι πολύ στραβό. Πως θα σας φαινόταν εσάς μια τόσο σκληρή τιμωρία, για ότι στραβό κάνατε; Εγώ πάντως θα θύμωνα πάρα πολύ, και θα κοίταζα στην πρώτη ευκαιρία να ξανακάνω τα ίδια πράγματα, προσέχοντας απλώς να μην με καταλάβουν. Πάντως δεν θα διορθωνόμουνα.

»Εγώ θα πρότεινα κάτι άλλο. Να προσπαθήσει ο Χρήστος 10 μέρες συνέχεια, να μη χτυπήσει κανένα άλλο παιδάκι για κανένα λόγο. Κι αν τα καταφέρει 10 μέρες συνέχεια, να μαζευτούμε όλοι οι άλλοι κάποια μέρα που θα λείπει ο Χρήστος, και να σκεφτούμε τι ωραίο δώρο μπορούμε να του κάνουμε όλοι μαζί, κάτι που να του δείχνει την αγάπη μας.

»Μιχάλη το ξέρω ότι είναι δύσκολο 10 μέρες συνέχεια, αλλά πιστεύω ότι θα τα καταφέρεις να πάρεις αυτό το δώρο.

»Κι εσείς παιδιά το ξέρω ότι είστε θυμωμένοι με το Χρήστο, αλλά προσπαθήστε να βοηθήσετε κι εσείς. Μην του λέτε άσχημα λόγια, πάρτε τον στις παρέες σας, αφήστε τον να παίζει μαζί σας, και μην έρθετε να μου πείτε ψέματα ότι σας χτυπάει γιατί θα το καταλάβω. Θυμηθείτε τι είπαμε. Πιο δυνατός είναι αυτός που μπορεί να βοηθάει τους άλλους.»

Ο Χρήστος ανακουφισμένος μας λέει ότι συμφωνεί και ότι θα προσπαθήσει. Εξηγώ στη μητέρα που ευτυχώς είναι συνεννοήσιμη, τη συμφωνία μας, μπροστά στο Χρήστο. Συμφωνούμε ακόμα μαζί, ότι αν τα καταφέρει ο Χρήστος 10 μέρες συνέχεια, θα τον κρατήσει για 2 μέρες στο σπίτι, όχι σαν τιμωρία βέβαια, αλλά για να μπορέσουμε με τα’ άλλα παιδιά να του ετοιμάσουμε ένα δώρο-έκπληξη.

Εκεί γίνεται ένα μικρό θαύμα. Ο Χρήστος τα καταφέρνει για 10 μέρες συνέχεια! Τον κρατάει η μητέρα για 2 μέρες σπίτι χωρίς διαμαρτυρία. Σ’ αυτό το διάστημα ετοιμάζουμε όλοι μαζί το δώρο του Χρήστου. Το κάθε παιδί κάνει μια ζωγραφιά μόνο για το Χρήστο, γράφει το όνομά του στο χαρτί, και σκέφτεται μια φρασούλα που να δείχνει την αγάπη του. Τη φρασούλα τη λέει στην παρεούλα κι εγώ τη γράφω σ’ ένα χαρτί με μεγάλα γράμματα. Όποιο παιδί θέλει και μπορεί, τη γράφει σ’ ένα άλλο χαρτί με τα δικά του γράμματα. Όποιο δεν θέλει ή δεν μπορεί, αφήνουμε τη φράση που σκέφτηκε με τα δικά μου γράμματα. Όλα τα παιδιά γράφουν στο χαρτί με τη φράση το όνομά τους. Είναι Γενάρης ή Φλεβάρης κι έχουμε προχωρήσει αρκετά και στο θέμα της γραφής.

Θυμάμαι ακόμα πολλές απ’ τις φράσεις. «Χρήστο σ’ αγαπώ», «Χρήστο σ’ αγαπώ πολύ», «Μπράβο Χρήστο», «Είσαι το καλύτερο παιδί του κόσμου», «Είσαι ο καλύτερος μου φίλος». Όλες απλές και τρυφερές με τον τρόπο που ξέρουν τα παιδιά. Φροντίζω να συμμετέχουν όλα τα παιδιά, έστω με κάτι πολύ λίγο, στο εξώφυλλο και την συσκευασία του δώρου. Το δώρο του Χρήστου είναι έτοιμο.

Όταν γυρίζει στο σχολείο ο Χρήστος περιμένει όλο περιέργεια και αγωνία, να δει το δώρο του, και τα υπόλοιπα παιδιά περιμένουν με αγωνία να δουν πώς θα του φανεί. Ανοίγει τη σακούλα, παίρνει το βιβλίο στα χέρια του και αρχίζει να κοιτάζει το εξώφυλλο και μετά τις ζωγραφιές, ενώ εγώ του λέω ποιός έκανε την κάθε μία και του διαβάζω τι έγραψε γι’ αυτόν. Το μεσημέρι παραδίνουμε στη μητέρα μαζί με την τσάντα του Χρήστου και το δώρο του.

Αυτό ήταν. Το απόλυτο θαύμα συντελέστηκε. Ο Χρήστος σαν να μεταμορφώθηκε σε άλλο παιδί. Όχι απλά δεν ξαναχτύπησε κανέναν, αλλά βοηθάει όποιον έχει ανάγκη, κάνει καλύτερό του φίλο ένα μικρό Αλβανάκι, που δυσκολεύεται σε διάφορα θέματα: στη γλώσσα, στις διάφορες ασκήσεις, στην επαφή με τα άλλα παιδιά, και το Αλβανάκι είναι πάντα δίπλα του, με αφοσίωση γεμάτη αγάπη. Και τα υπόλοιπα παιδιά, όχι μόνο δεν ζηλεύουν για το δώρο προς το Χρήστο, αλλά είναι πολύ περήφανα, γιατί αισθάνονται ότι η μεταμόρφωση του Χρήστου δεν είναι μόνο δικό μου κατόρθωμα, αλλά επίτευγμα όλων μας, κάτι που είναι και αλήθεια. Έχουν πάρει το μήνυμα της συντροφικής αλληλεγγύης απέναντι στη βία.

Από το Χρήστο εγώ πήρα πολύ αγάπη και συνεχίζω να παίρνω. 10 χρόνια αργότερα (!), ήρθε να μου πει τα κάλαντα, ρωτώντας με «κυρία, θυμάστε ποιος είμαι;».

Συνάδελφοί, εμείς απέναντι στην βάρβαρη επίθεση της κυβέρνησης και την προσπάθεια μετατροπής του σχολείου, αλλά κι ολόκληρης της κοινωνίας, σε μια αρένα απάνθρωπου και σκληρού ανταγωνισμού, με κύριο όπλο την κατάδοση, όπου ισχύει πάντα το δίκιο του ισχυροτέρου, δεν έχουμε μόνο τις πορείες, τις διαδηλώσεις, την εξέγερση και την αντίσταση.

Έχουμε και την συντροφική αγάπη και την αλληλεγγύη και την καλλιέργειά τους στους μαθητές μας. Όχι δεν έχω την ψευδαίσθηση ότι μέσα μόνο απ’ την εκπαίδευση, μπορεί ν’ αλλάξει όλη η κοινωνία. Οι ρωγμές ωστόσο που μπορεί ν’ ανοίξει ο κάθε εκπαιδευτικός στο επίσημο αφήγημα είναι πάντα σημαντικές. Και δεν μπορεί παρά να πάνε χέρι-χέρι με την εξέγερση και την αντίσταση απέναντι σ’ αυτούς που προσπαθούν να περάσουν την αλματώδη αύξηση της βίας της σχολικής εξουσίας, και τον τρόμο της ψηφιακής κατάδοσης, σαν τη μόνη λύση απέναντι στο bullying.