Άρης Χατζηστεφάνου

Η διοργάνωση του Παγκόσμιου Κυπέλλου ποδοσφαίρου από το Κατάρ φέρνει στο προσκήνιο το φαινόμενο του Sportswashing – το «ξέπλυμα» των εγκλημάτων αυταρχικών καθεστώτων μέσα από μεγάλες διοργανώσεις ● Μήπως όμως τα μεγαλύτερα πλυντήρια εξακολουθούν να λειτουργούν στις δυτικές Δημοκρατίες;
«Σύμφωνα με τον επικρατέστερο ορισμό, sportswashing», εξηγούσε πρόσφατα ο Ντέιβ Ζίριν, αθλητικός συντάκτης του περιοδικού Nation, «έχουμε όταν ένα αυταρχικό καθεστώς χρησιμοποιεί κάποιο μεγάλο αθλητικό γεγονός, σαν το Παγκόσμιο Κύπελλο ποδοσφαίρου ή τους Ολυμπιακούς Αγώνες, για να αποσπάσει την προσοχή της κοινής γνώμης από τα εγκλήματα που πραγματοποιεί εναντίον του πληθυσμού του». Αφού σταμάτησε για μερικά δευτερόλεπτα, ο Ζίριν συμπλήρωσε: «Πιστεύω όμως ότι [η λέξη] πρέπει να χρησιμοποιείται και σε μια άλλη περίπτωση: όταν μια χώρα “αγκαλιάζει” αθλητικές εκδηλώσεις για να προωθήσει κινήσεις τις οποίες κανονικά δεν θα αποδέχονταν οι πολίτες της. Παραδείγματος χάριν, να απομακρύνει μια τοπική κοινότητα για να χτίσει γιγαντιαία στάδια για αθλητικά γεγονότα».

Η σκέψη του Ζίριν (ενδεχομένως του πιο πολιτικοποιημένου αθλητικογράφου στις ΗΠΑ) μας καλεί να δούμε το φαινόμενο του sportswashing με νέο μάτι. Εδώ και χρόνια οι κατηγορίες περί «αθλητικού ξεπλύματος» στρέφονται σχεδόν αποκλειστικά εναντίον καθεστώτων του Περσικού Κόλπου ή των δύο μεγάλων γεωπολιτικών αντιπάλων της Ουάσινγκτον: του Πεκίνου και της Μόσχας. Φυσικά οι καταγγελίες αυτές είναι όχι μόνο απόλυτα δικαιολογημένες αλλά και εξαιρετικά τεκμηριωμένες.

Από την ημέρα που το Κατάρ ανέλαβε τη διοργάνωση του Παγκόσμιου Κυπέλλου ποδοσφαίρου, πριν από περίπου μία δεκαετία, έχουν πεθάνει τουλάχιστον 6.500 εργάτες κάτω από φριχτές συνθήκες ολοκληρωτικής εξάντλησης. Η Κίνα χρησιμοποίησε τους Ολυμπιακούς Αγώνες για να συγκαλύψει την καταπάτηση θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ιδιαίτερα εναντίον των Ουιγούρων και άλλων μουσουλμάνων, ενώ η Ρωσία του Πούτιν είχε πολλά εγκλήματα να συγκαλύψει με το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2018, πριν ακόμη αποφασίσει να εισβάλει στην Ουκρανία. Η άποψη όμως ότι το sportswashing αφορά πρωτίστως αυτές τις χώρες είναι συχνά οριενταλιστική ή/και ψυχροπολεμική.

Κατ’ αρχάς το αθλητικό ξέπλυμα (όπως και το τανγκό) χρειάζεται δύο για να επιτευχθεί. Χώρες όπως το Κατάρ δεν θα μπορούσαν να εξωραΐσουν την εικόνα τους χωρίς την ενεργό στήριξη θεσμών όπως η FIFA ή η ΔΟΕ και χωρίς τη σιωπηρή ανοχή των χωρών που συμμετέχουν και των τηλεοπτικών δικτύων που αναμεταδίδουν τις διοργανώσεις. Τα τελευταία ψήγματα ευθύνης μπορεί να φτάνουν ακόμη και σε έναν τοπικό τηλεοπτικό σταθμό ή ακόμη και σε έναν δημοσιογράφο ή έναν youtuber.

Το 2019, λόγου χάρη, μόλις έναν χρόνο μετά τη φρικιαστική δολοφονία του δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι, η Σαουδική Αραβία προσκάλεσε δημοσιογράφους από όλο τον κόσμο (μεταξύ των οποίων και την εκπομπή Happy Traveler που μεταδόθηκε από την τηλεόραση του ΣΚΑΪ) να παρακολουθήσουν το Grand Prix Formula E, για μονοθέσια ηλεκτρικά οχήματα. Το αιμοσταγές καθεστώς πλήρωσε αεροπορικά εισιτήρια πρώτης θέσης, έκλεισε ορισμένα από τα ακριβότερα εστιατόρια και ξενοδοχεία του Περσικού Κόλπου και οργάνωσε ακόμη και ιδιωτικές πτήσεις στο εσωτερικό της χώρας. Μερικούς μήνες αργότερα, βέβαια, η οργάνωση Human Rights Watch ανέφερε ότι όσοι υποστηρίζουν τέτοιου είδους διοργανώσεις «και λαμβάνουν χρήματα από τη Σαουδική Αραβία, ενώ παραμένουν σιωπηλοί για τη φρικιαστική κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενισχύουν τη στρατηγική του βασιλείου που στόχο έχει να ξεπλένει τον πρίγκιπα διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν».

Σε άλλες περιπτώσεις, εξηγούσε παλαιότερα ο Ντέιβιντ Γουέρινγκ, ειδικός σε θέματα Μέσης Ανατολής και συγγραφέας του βιβλίου «AngloArabia», το sportswashing έρχεται με τη μορφή αθλητικών επενδύσεων από τα καθεστώτα του Κόλπου προς χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Γαλλία και η Βρετανία. Η απόκτηση π.χ. μιας ομάδας, όπως η Νιουκάστλ Γιουνάιτεντ από τη Σαουδική Αραβία, μεταφράζεται σε μεταφορά κεφαλαίων, προς τη Βρετανία για παράδειγμα, η οποία με τη σειρά της καλείται να ανταποδώσει σε γεωπολιτικό επίπεδο (στηρίζοντας τον πόλεμο εναντίον της Υεμένης).

Το φαινόμενο του sportswashing, όμως, συνδέει τη Δύση με αυταρχικά καθεστώτα και με έναν άλλο τρόπο. Οπως είδαμε να εξηγεί ο Ντέιβ Ζίριν, ενώ τα αυταρχικά καθεστώτα χρησιμοποιούν τις μεγάλες αθλητικές διοργανώσεις για να εξωραΐσουν την εικόνα τους προς το εξωτερικό, οι δυτικές κοινωνίες εκμεταλλεύονται τις δικές τους διοργανώσεις για να επιβάλουν πολιτικές που σε άλλες περιπτώσεις θα προκαλούσαν θύελλα αντιδράσεων από τους πολίτες τους.

Από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Ρίο ντε Ζανέιρο και της Αθήνας μέχρι τις μελλοντικές διοργανώσεις στο Παρίσι το 2024 και στο Λος Αντζελες το 2028, η ανάληψη των Αγώνων ταυτίζεται με μέτρα λιτότητας ή/και επιβολή μέτρων αστυνόμευσης και παρακολούθησης που καμία δημοκρατική κοινωνία δεν θα αποδεχόταν σε άλλες συνθήκες. Τη στιγμή λοιπόν που τα αυταρχικά καθεστώτα στήνουν (με τη βοήθεια της Δύσης) μια βιτρίνα ώστε να μοιάζουν με τις αστικές Δημοκρατίες, οι δεύτερες αντιγράφουν πραγματικά στοιχεία των πρώτων.

info-war.gr