• Αργυράδες - Κέρκυρας
  • Thursday , Feb 1 , 2018

Οι Αρμένιοι στη Κέρκυρα - Μια παρουσία 5 αιώνων

May 31, 2023 1849

 

ΠΗΓΗ: Αζνίβ Γεραμιάν (armenika.gr) Αρμενικά Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2000 Τεύχος 16 - Αποσπάσματα 

Πριν αρκετά χρόνια, ξεφυλλίζοντας τα αρχεία του πατέρα μου βρήκα ένα ετήσιο ημερολόγιο του 1924, τυπωμένο στη Γαλλία από τον Τεοτίκ, ο οποίος καταγόταν από την Πόλη και ήταν μέλος της αρμενικής διανόησης της εποχής. Αναφέρεται στα πεπραγμένα των ετών 1922-1923, στα δύσκολα χρόνια της προσφυγιάς των Αρμενίων ανά τον κόσμο, μετά την Μικρασιατική καταστροφή, εποχή κατά την οποία δημιουργούνται οι μεγάλες αρμενικές κοινότητες σε Ευρώπη και Αμερική. Εκτενής αναφορά γίνεται για τον αρμενισμό της Κέρκυρας.

Μεγάλος αριθμός προσφύγων εγκαταστάθηκε στο νησί, μαζί με πολλά ορφανοτροφεία, καθώς και δασκάλους και λόγιους της εποχής. Αυτοί οι άνθρωποι το 1923 περιόδευσαν το νησί, συνέλεξαν και κατέγραψαν την ιστορία των Αρμενίων από το 1550 μέχρι τη δεκαετία του 1920.

Έ­να ξε­χα­σμέ­νο αρ­με­νι­κό χω­ριό

32 χιλ. βό­ρεια της πό­λης της Κέρ­κυ­ρας βρί­σκε­ται το χω­ριό Αρ­με­νά­δες. Η ε­τοι­μο­λο­γί­α της λέ­ξης μας κί­νη­σε έ­ντο­νο εν­δια­φέ­ρον και μας ώ­θη­σε να μά­θου­με ε­άν οι κά­τοι­κοί του εί­χαν ό­ντως αρ­με­νι­κή κα­τα­γω­γή (α­να­φέ­ρεται στο βι­βλί­ο του Τε­ο­τίκ). Έ­τσι, προ­χω­ρη­μέ­νο φθι­νό­πω­ρο, μια ο­μά­δα δα­σκά­λων α­πό την πα­ροι­κί­α μας ε­πι­σκέ­φθη­κε το χω­ριό. Μας πλη­ρο­φό­ρη­σαν ό­τι η πα­λαιά αρ­με­νι­κή πα­ροι­κί­α ζού­σε λί­γο μα­κρύ­τε­ρα, στο ε­ξί­σου πα­λιό χω­ριό, Pα­χτά­δες. Σε αυ­τό συ­να­ντή­σα­με το δά­σκα­λο του χω­ριού κ. Σ. Κουρ­τε­λέ­ση, ο ο­ποί­ος μας ξε­νά­γη­σε και μας έ­δω­σε πο­λύ­τι­μες πλη­ρο­φο­ρί­ες. Οι μνή­μες του προ­έρ­χο­νταν α­πό μια πα­λιά ε­φη­με­ρί­δα που κυ­κλο­φό­ρη­σε και το σχε­τι­κό άρ­θρο το υ­πέ­γρα­φε ο κ. Δη­μή­τρης Κο­λά­σης.

«Το 1550, ε­ξαι­τί­ας της του­ρα­νι­κής θη­ριω­δί­ας, οι Αρ­μέ­νιοι μα­ζί με άλ­λους χρι­στια­νι­κούς πλη­θυ­σμούς α­πο­βι­βά­ζο­νται στις α­κτές της Κέρ­κυ­ρας. Οι πλού­σιοι Κερ­κυ­ραί­οι τους στέλ­νουν κα­τά ο­μά­δες στους ε­λαιώ­νες τους για να δου­λέ­ψουν. Με­τά α­πό κά­ποιο διά­στη­μα ό­λοι αυ­τοί οι πρό­σφυ­γες έ­στη­σαν τα νοι­κο­κυ­ριά τους στα μέ­ρη που βρέ­θη­καν και σι­γά-σι­γά ορ­γα­νώ­θηκαν σε χω­ριά και τα ονόμασαν με τα ο­νό­ματα των τό­πων κα­τα­γω­γής τους: Αρ­κα­δά­δες (Αρ­κά­δες), Λια­πά­δες (Η­πει­ρώ­τες), Δου­κά­δες και Σκρι­πε­ρό (Αλ­βα­νοί), Σφα­κε­ρά (Κρή­τες) κ.ά.. Οι Αρ­μέ­νιοι αρ­χι­κά ί­δρυ­σαν το χω­ριό Αρ­με­νά­δες. Ό­ταν κά­ποια στιγ­μή βρέ­θη­καν σταυ­ρο­φό­ροι σε αυ­τά τα μέ­ρη, πα­ρέ­μει­ναν στα υ­ψώ­μα­τα των Ρα­χτά­δων, προ­σέ­λα­βαν τους Αρ­με­νίους των Αρ­με­νά­δων ως μι­σθο­φό­ρους. Με­τά την α­πο­χώ­ρη­ση των Σταυ­ρο­φό­ρων, οι Αρ­μέ­νιοι ε­γκα­τα­στά­θη­καν στα σπί­τια τους στους Ρα­χτά­δες.

Σ΄ αυ­τή την α­πο­μα­κρυ­σμέ­νη γω­νιά της Κέρ­κυ­ρας ζού­σαν ε­δώ και 5 αιώ­νες Αρ­μέ­νιοι και ή­μα­σταν οι πρώ­τοι που ε­πι­σκε­φθή­κα­με τον α­φο­μοιω­μέ­νο σή­με­ρα, αρ­με­νι­κό πλη­θυ­σμό. Με α­μοι­βαί­α συ­γκί­νη­ση κοι­τα­χτή­κα­με στα μά­τια. Ό­λοι, στα πλαί­σια των μα­κρι­νών πα­τριω­τι­κών και ε­θνι­κών τους κα­τα­βο­λών, κα­τέ­κτη­σαν μια θέ­ση στην καρ­διά μας. Μια ο­μά­δα γυ­ναι­κών, όρ­θιες α­φού μας ά­κου­σαν με με­γά­λη συ­γκί­νη­ση και προ­σο­χή να τρα­γου­δά­με τον ε­θνι­κό μας ύ­μνο, μας φι­λο­ξέ­νη­σαν στρώ­νο­ντας τρα­πέ­ζι με καρ­πούς των α­μπε­λιών τους και ε­δέ­σμα­τα των νοι­κο­κυ­ριών τους. Τα πα­τριω­τι­κά αι­σθή­μα­τα ή­ταν διά­χυ­τα, ό­λοι οι κά­τοι­κοι με υ­πε­ρη­φά­νεια ο­μο­λο­γού­σαν την αρ­με­νι­κή τους κα­τα­γω­γή. Το μό­νο λυπηρό ή­ταν, που με την πά­ρο­δο του χρό­νου εί­χαν χά­σει τη μη­τρι­κή τους γλώσ­σα...

Το χω­ριό των Ρα­χτά­δων βρί­σκε­ται α­κρι­βώς α­πέ­να­ντι α­πό τον Πα­ντο­κρά­το­ρα, στη δυ­τι­κή πλευ­ρά του νη­σιού, μια ώ­ρα μα­κριά α­πό τη θά­λασ­σα πά­νω σε έ­να πα­νέ­μορ­φο βρά­χο, α­πό τον ο­ποί­ο έ­χει πά­ρει και το ό­νο­μά του, που ση­μαί­νει «ψη­λή φω­λιά». Έ­χει 550 κα­τοί­κους α­πό τους ο­ποί­ους οι 350 εί­ναι Αρ­μέ­νιοι, ε­νώ οι υ­πό­λοι­ποι έ­χουν με­τοι­κί­σει α­πό τα δι­πλα­νά χω­ριά. Τε­λευ­ταί­α γί­νο­νται γά­μοι και α­πό πιο μα­κρι­νά χω­ριά. Οι κο­πέ­λες με­τά τα 25 πα­ντρεύ­ο­νται και α­κο­λου­θούν τους συ­ζύ­γους τους στις α­γρο­τι­κές α­σχο­λί­ες, κυ­ρί­ως α­μπε­λο­καλ­λιέρ­γειες, ε­λαιο­καλ­λιέρ­γειες και κτη­νο­τρο­φί­α. Έ­χουν και μί­α ο­λο­καί­νου­ργια εκ­κλη­σί­α α­φιε­ρω­μέ­νη στην Αγ. Βαρ­βά­ρα. Η πα­λαιά, που χρο­νο­λο­γεί­ται πριν α­πό κά­ποιους αιώ­νες, κά­η­κε α­πό κε­ραυ­νό μα­ζί με τα βι­βλί­α και τα αρ­χεί­α της κοι­νό­τη­τας που ή­ταν ό,τι πιο πο­λύ­τι­μο για ε­μάς. Το κη­πά­κι δί­πλα στην εκ­κλη­σί­α εί­ναι το νε­κρο­τα­φεί­ο του χω­ριού, με με­ρι­κές δε­κά­δες ξύ­λι­νους σταυ­ρούς. Η αυ­λή της πα­λιάς εκ­κλη­σί­ας χρη­σί­μευ­σε σαν σχο­λεί­ο του χω­ριού».

Μας δι­η­γο­ύ­νται: «Το ό­νο­μα Αρ­μέ­νης, που εί­ναι το κυ­ρί­αρ­χο ε­πί­θε­το σ΄ αυ­τά τα δύ­ο χω­ριά, εί­ναι δη­μιούρ­γη­μα των κα­τοί­κων τους. Βλέ­πο­ντας να αλ­λοιώ­νε­ται το ε­θνι­κό τους στοι­χεί­ο, έ­θε­σαν ό­ρο στις κο­πέ­λες, ό­τι ε­άν πα­ντρευ­τούν με αλ­λο­ε­θνή, να κλη­ρο­δο­τή­σουν στα παι­διά τους σαν δεύ­τε­ρο ε­πί­θε­το το «Αρ­μέ­νης», ε­άν δεν το κά­νουν θα α­πο­κλη­ρω­θούν α­πό την οι­κο­γέ­νειά τους. Οι κο­πέ­λες σε­βά­σθη­καν και δια­τή­ρη­σαν την κο­ρυ­φαί­α ε­ντο­λή. Έ­τσι, γό­νος της γνω­στής κερ­κυ­ρα­ϊ­κής οι­κο­γέ­νειας των Βρα­ΐ­λα νυμ­φεύ­ε­ται Αρ­μέ­νια, η ο­ποί­α δί­νει το ό­νο­μα «Αρ­μέ­νης» στα παι­διά της, στον Ιω­άν­νη Βρα­ΐ­λα Αρ­μέ­νη και τον Πέ­τρο Βραΐ­λα Αρ­μέ­νη. Ο πρώ­τος για­τρός και συγ­γρα­φέ­ας, ο δε δεύ­τε­ρος προ­σω­πι­κό­τη­τα διε­θνούς φή­μης στον ο­ποί­ο α­ξί­ζει να α­να­φερ­θού­με. Εί­ναι α­πό­φοι­τος της φυ­σι­κής σχο­λής των Πα­ρι­σί­ων, σπού­δα­σε φι­λο­σο­φί­α στο Ιό­νιο Πα­νε­πι­στή­μιο της Κέρ­κυ­ρας. Δια­τέ­λε­σε πρέ­σβης της Ελ­λά­δος στο Πα­ρί­σι, στην Αγ. Πε­τρού­πο­λη και στο Λον­δί­νο, ό­που και πέ­θα­νε. Η σο­ρός του με­τα­φέρ­θη­κε στη γε­νέ­τει­ρά του και θά­φτη­κε σ΄ έ­ναν ε­πι­βλη­τι­κό τά­φο στο νε­κρο­τα­φεί­ο Κέρ­κυ­ρας.

Για να ε­ξι­χνιά­σου­με τα α­πο­μει­νά­ρια μιας πα­λιάς, ναυα­γι­σμέ­νης κοι­νό­τη­τας, πε­ρι­πλα­νη­θή­κα­με και σε άλ­λα μέ­ρη. Τριά­μι­σι χι­λιό­με­τρα α­πό την πό­λη, στο χω­ριό Πο­τα­μός μέ­σα στον ε­λαιώ­να και πά­νω σε έ­να λό­φο, βρί­σκε­ται έ­να αρ­με­νι­κό πα­ρεκ­κλή­σι ο Αγ. Νι­κό­λα­ος. Σή­με­ρα α­νή­κει σε δύ­ο οι­κο­γέ­νειες που φέ­ρουν το ό­νο­μα «Αρ­μέ­νης», εί­ναι οι μο­να­δι­κοί που υ­πάρ­χουν α­πό μια πα­ροι­κί­α που εί­χε δημιουργηθεί ε­κεί πα­λιά. Στο χω­ριό Γα­στού­ρι συ­να­ντή­σα­με τον Σω­κρά­τη Αρ­μέ­νη, ε­πί­τρο­πο στην εκ­κλη­σί­α, ο ο­ποί­ος με υ­πε­ρη­φά­νεια μας ο­μο­λό­γη­σε την αρ­με­νι­κή του κα­τα­γω­γή. Σε κά­θε γω­νιά του νη­σιού βρή­κα­με πολ­λούς οι ο­ποί­οι εί­χαν πα­ρα­μεί­νει Αρ­μέ­νιοι μό­νο στο ε­πί­θε­το. Ό­λοι τους μα­ζί με τη μη­τρι­κή τους γλώσ­σα, εί­χαν χά­σει τις πα­ρα­δό­σεις, τα ή­θη και τα έ­θι­μά τους.

Η αρ­με­νι­κή πα­ροι­κί­α στην πό­λη της Κέρ­κυ­ρας

Ο πυ­ρή­νας της νέ­ας αρ­με­νι­κής πα­ροι­κί­ας στην πό­λη, εί­χε δη­μιουρ­γη­θεί πριν α­πό 16 χρό­νια α­πό τους α­δελ­φούς Μαρ­κο­σιάν και τον Μπο­γός Τζα­ρου­κιάν α­πό το Κε­μάχ. Στο κε­ντρι­κό­τε­ρο ση­μεί­ο της πό­λης εί­χαν ερ­γα­στή­ριο κα­φέ και υ­πήρ­ξαν το στή­ριγ­μα των συ­μπα­τριω­τών τους προ­σφύ­γων, οι ο­ποί­οι κα­τέ­φθα­σαν τους μή­νες Νο­έμ­βριο και Δε­κέμ­βριο 1922, με­τά τη Μι­κρα­σια­τι­κή κα­τα­στρο­φή. Υ­πο­λο­γί­ζο­νται πε­ρί­που 3.000 ά­το­μα, κα­τά τα 2/3 γυ­ναι­κό­παι­δα, χω­ρίς να λο­γα­ριά­σου­με τον α­ριθ­μό των ορ­φα­νών. Προ­έρ­χο­νταν κυ­ρί­ως α­πό τις πό­λεις Ακ­σέρ, Κό­νια και Και­σα­ρεί­α. Ο α­ριθ­μός των χρι­στια­νών ε­ξό­ρι­στων, οι ο­ποί­οι έ­φθα­σαν στην Κέρ­κυ­ρα α­πό την τουρ­κι­κή εν­δο­χώ­ρα και τον Πό­ντο, αρ­χι­κά ή­ταν 22.000. Πα­ρέ­μει­ναν πε­ρί­που 17.000, ε­νώ 5.000 έ­φυ­γαν για τη Θεσ­σα­λί­α, α­νά­με­σά τους και 400 Αρ­μέ­νιοι. Οι αρ­χές πα­ρε­χώ­ρη­σαν α­νά οι­κο­γέ­νεια 20-40 τ.μ. γης για να α­σχο­λη­θούν με τη γε­ωρ­γί­α. Οι δι­κοί μας ή­ταν σκορ­πι­σμέ­νοι στις συ­νοι­κί­ες της πό­λης, στο χω­ριό Πο­τα­μό, κά­ποιες οι­κο­γέ­νειες σε μα­κρυ­νά χω­ριά ό­πως οι Συ­να­ρά­δες, ή­ταν έ­τοι­μοι για ό­λες τις βα­ριές ερ­γα­σί­ες ό­μως α­ντι­μετώ­πι­σαν την α­δια­φο­ρί­α και την άρ­νη­ση των ντό­πιων για ο­ποια­δή­πο­τε ερ­γα­σί­α. Αρ­κε­τοί έ­χα­σαν τη ζω­ή τους α­πό τις κα­κου­χί­ες και την τα­λαι­πω­ρί­α. Πά­ντως θα μας μεί­νει α­ξέ­χα­στη η πε­ρί­θαλ­ψη και η φι­λο­ξε­νί­α την ο­ποί­α ε­πέ­δει­ξε στα δύ­ο έ­θνη, χω­ρίς κα­μί­α διά­κρι­ση, ο δή­μαρ­χος Ν. Φαρ­μά­κης.

Αρ­με­νι­κή Κοι­νο­τι­κή Ε­πι­τρο­πή

Το Φε­βρουά­ριο του 1923, με πρω­το­βου­λί­α των Δρ. Νερ­σές Σα­νταλ­τζιάν, Α­ντρα­νίκ Κε­ο­σελ­τζιάν και Αρ­ντα­σές Ατ­τα­ριάν, συ­στά­θη­κε μια ε­πι­τρο­πή με σκο­πό να διευ­κο­λύ­νει τις δια­τυ­πώ­σεις των προ­σφύ­γων με τις αρ­χές και να συ­ντο­νί­σει τη δια­νο­μή της βο­ή­θειας που έ­φθα­νε α­πό το κέ­ντρο. Αυ­τή η ε­πι­τρο­πή αρ­γό­τε­ρα ορ­γα­νώ­θη­κε σε κοι­νο­τι­κό συμ­βού­λιο με πρό­ε­δρο τον Γκαρ­νίκ Μομ­τζιάν, τα­μί­α τον Μπο­γός Τζα­ρου­κιάν και γραμ­μα­τέ­α τον Κε­βόρ­κ Γκαρ­βα­ρέ­ντς. Με πρω­το­βου­λί­α της η­γε­σί­ας της κερ­κυ­ρα­ϊ­κής πα­ροι­κί­ας, διορ­γα­νώ­θη­κε στις 11 Α­πρι­λί­ου 1924, στην εκ­κλη­σί­α των Αγ. Τα­ξιαρ­χών, εκ­δή­λω­ση μνή­μης για τη Γε­νο­κτο­νί­α του 1915 με συμ­με­το­χή πλή­θους κό­σμου, το­πι­κών φο­ρέ­ων και εκ­προ­σώ­πων ξέ­νων κρα­τών. Κε­ντρι­κός ο­μι­λη­τής ή­ταν ο αρ­μέ­νιος πά­στο­ρας Ο. Τζε­τζι­ζιάν και ο δια­νο­ού­με­νος ποι­η­τής Βαχάν Τε­κε­γιάν. Με στε­φά­νια και με­γά­λα κε­ριά εί­χε στη­θεί έ­νας συμ­βο­λι­κός τά­φος των θυ­μά­των, ε­νώ η φι­λαρ­μο­νι­κή της Κέρ­κυ­ρας πε­ριο­δι­κά παιά­νι­ζε πέν­θι­μα εμ­βα­τή­ρια και συμ­με­τεί­χε η χο­ρω­δί­α των ορ­φα­νο­τρο­φεί­ων.

Μέ­χρι τη Με­γά­λη Ε­βδο­μά­δα η πα­ροι­κί­α της Κέρ­κυ­ρας στε­ρή­θη­κε εκ­κλη­σια­στι­κού ποι­μέ­να. Τα μέ­λη της τε­λού­σαν τα θρη­σκευ­τι­κά τους κα­θή­κο­ντα στις ελ­λη­νι­κές εκ­κλη­σί­ες, υ­πήρ­χαν δε πε­ρι­πτώ­σεις που έ­θα­βαν τους πρό­σφυ­γες χω­ρίς κα­μί­α θρη­σκευ­τι­κή τε­λε­τή. Ο τό­τε Μη­τρο­πο­λί­της Κερ­κύ­ρας και Πα­ξών Α­θη­να­γό­ρας, διέ­θε­σε στους Αρ­με­νίους την εκ­κλη­σί­α της Υ­πα­πα­ντής, στην ο­ποί­α την η­μέ­ρα της Α­νά­στα­σης, τε­λέ­στη­κε για πρώ­τη φο­ρά η θεί­α λει­τουρ­γί­α στην αρ­με­νι­κή γλώσ­σα α­πό τον πα­τέ­ρα Κα­ρε­κίν Χα­τσα­ντου­ριάν - ε­πι­ζή­σας και αυ­τός της Μι­κρα­σια­τι­κής κα­τα­στρο­φής. Τον δια­δέ­χθη­κε αρ­γό­τε­ρα ο Γιε­γι­σέ Ντρε­ζιάν, έ­νας μορ­φω­μέ­νος ε­νη­με­ρω­μέ­νος και δρα­στή­ριος πα­πάς, ο ο­ποί­ος κα­τέ­λα­βε τις καρ­διές ό­λων, α­να­λαμ­βά­νο­ντας πρω­το­βου­λί­ες και δί­νο­ντας λύ­σεις στις α­νά­γκες των αρ­με­νί­ων προ­σφύ­γων στο μέ­τρο του δυ­να­τού.

Προ αυ­τής της κα­τά­στα­σης πή­γε στην Αί­γυ­πτο και συ­νερ­γα­ζό­με­νος με άλ­λους φο­ρείς, πέτυχε να δώ­σει ο­ρι­στι­κή λύ­ση στο πρό­βλη­μα των ορ­φα­νών.

Το κα­λο­καί­ρι του 1922 ο α­ριθ­μός των ορ­φα­νών στην Κέρ­κυ­ρα ή­ταν πε­ρί­που 5.000. Αρ­χι­κά εί­χαν στε­γα­σθεί στο Πα­λά­τι του Α­χιλ­λείου μα­ζί με 27 αρ­με­νίους δα­σκά­λους. Το Φε­βρουά­ριο άρ­χι­σε στα­δια­κά η με­τα­φο­ρά των ε­νη­λί­κων ορ­φα­νών στην Κα­βά­λα, τη Σύ­ρο και αλ­λού με ε­ξα­σφα­λι­σμέ­νη ερ­γα­σί­α, έ­ντα­ξη άλ­λων στις τε­χνι­κές σχο­λές που ή­δη λει­τουρ­γού­σαν στο νη­σί, κα­θώς και η με­τα­φο­ρά των καλύ­τε­ρων μα­θη­τών σε αρ­με­νι­κά α­νώ­τε­ρα εκ­παι­δευ­τι­κά ι­δρύ­μα­τα, ό­πως στην Κύ­προ κ.ά.. Σε σύ­ντο­μο χρο­νι­κό διά­στη­μα ο α­ριθ­μός αυ­τός έ­φθα­σε σε 150 παι­διά και μό­νο 2 δα­σκά­λους, ε­νι­σχύ­θη­κε ό­μως με 4 έλ­λη­νες δα­σκά­λους, πράγ­μα α­πα­ραί­τη­το για την εκ­μά­θη­ση των ελ­λη­νι­κών, ε­φό­σον βρί­σκο­νταν στην Ελ­λά­δα. Α­πό τους ε­να­πο­μεί­να­ντες αρ­κε­τοί ε­ξελ­λη­νί­σθη­καν με μι­κτούς γά­μους στο νη­σί, άλ­λοι πα­ρέ­μει­ναν και ε­ξά­σκη­σαν βιο­πο­ρι­στι­κά ε­παγ­γέλ­μα­τα και ε­ντά­χθη­καν ι­σά­ξια στην κερ­κυ­ρα­ϊ­κή κοι­νω­νί­α δια­τη­ρώ­ντας πα­ράλ­λη­λα και την ε­θνι­κή τους ταυ­τό­τη­τα.

Καββαδίας

This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Argyrades - News

argyrades.gr

Σελίδες για τη ζωή, την ιστορία, τον πολιτισμό, στην Κέρκυρα. Με κριτική ματιά στην επικαιρότητα.

drepani.gr

Μια από τις ονομασίες με τις οποίες ήταν γνωστή η Κέρκυρα στην αρχαιότητα ήταν και η Δρεπάνη. Όνομα που χρησιμοποιήθηκε λόγω του σχήματός της. Η Δρεπάνη ταυτίζεται με το όπλο με το οποίο ο Κρόνος σκότωσε τον πατέρα του τον Ουρανό.

logo

© 2018 Your Company. All Rights Reserved. Designed By Your Company

Search