Του Γιώργου Κ. Καββαδία
Οι κυβερνώντες έχουν κάθε λόγο με αφορμή τις παγκόσμιες ή άλλες «εορταστικές» μέρες να ενορχηστρώνουν εκστρατείες προπαγάνδας και αλλοτρίωσης του λαού. Έτσι δεν είναι περίεργο που η Εθνική Αρχή Διαφάνειας, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά της Διαφθοράς, διοργανώνει το 1ο Φόρουμ Ακεραιότητας – 1st Integrity Forum την 9η Δεκεμβρίου με κεντρικό μήνυμα: «Ενισχύοντας την εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς» αναδεικνύοντας ζητήματα που σχετίζονται «με τη διαφάνεια και την καταπολέμηση της διαφθοράς».
Το θέμα της διαφθοράς τις τελευταίες δεκαετίες έγινε αντικείμενο ενδιαφέροντος ακόμα και από οργανισμούς όπως το ΔΝΤ, ο ΟΟΣΑ, η Παγκόσμια Τράπεζα που ενδιαφέρονται για την προώθηση των καπιταλιστικών συμφερόντων. Εξαίρεται λοιπόν η αξία της διαφάνειας ως βασική στρατηγική για την πρόληψη της διαφθοράς, επειδή εκείνο που ενδιαφέρει είναι η δημιουργία αξιόπιστου περιβάλλοντος για τις ιδιωτικές επενδύσεις προς επίτευξη της μέγιστης κερδοφορίας τους, έτσι ώστε η «ελεύθερη αγορά» να μην στρεβλώνονται από τη «διαφθορά» και τα κόστη που τη συνοδεύουν (μίζες, λάδωμα, εξυπηρετήσεις). Από την άλλη ο όρος «διαφθορά» τροφοδοτεί την ψευδαίσθηση του «αδιάφθορου» καπιταλισμού που λειτουργεί με όρους «διαφάνειας».
Η εξουσία έχει την τάση να διαφθείρει και η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα.
(John Dalberg-Acton, 1834-1902, Άγγλος ιστορικός)
Συχνά – πυκνά τα ΜΜΕ αναφέρονται σε πακτωλούς χρημάτων, σε σκάνδαλα διαφθοράς και σε ατέλειωτες λίστες της μίζας και της ρεμούλας αποτυπώνοντας με τον πιο δραματικό τρόπο τη βαθιά κρίση και τη διαφθορά του πολιτικού συστήματος. Υπολογίζεται ότι η διαφθορά κοστίζει περίπου 12 δις. ευρώ ετησίως. Στη δεκαετία 2000 -09 ποσά ύψους 120 δις. ευρώ μεταβιβάστηκαν παράνομα εκτός Ελλάδας, ενώ η αρχική «διάσωση» της Ελλάδας υπολογιζόταν στα 110 δις. ευρώ. Πρόσφατες οι λίστες Πέτσα και οι αποκαλύψεις για τα δημοσκοπικά «κατορθώματα» του Αδ. Γεωργιάδη ή τα «ευρήματα» της Opinion Poll, αλλά και το CISCO με ονοματεπώνυμο Νίκη Κεραμέως!
Σύμφωνα με την «Διεθνή Διαφάνεια», το 2019 η Ελλάδα ανέβηκε στην 60η θέση (48/100 η βαθμολογία της) από την 67η θέση ανάμεσα σε 180 χώρες, ως προς τον Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς, τον οποίο καταρτίζει αυτή η μη κυβερνητική οργάνωση και εξακολουθεί να παραμένει στις τελευταίες θέσεις, όσον αφορά τις χώρες της ΕΕ, μαζί με την Ιταλία, την Κροατία, την Βουλγαρία, την Ρουμανία και την Ουγγαρία (Η Κύπρος στην 41η θέση με βαθμολογία 58/100). Η Σομαλία, Νότιο Σουδάν και Συρία, βρίσκονται στο τέλος του καταλόγου και θεωρούνται οι πλέον διεφθαρμένες χώρες του κόσμου, ενώ η Δανία, η Νέα Ζηλανδία, και η Φινλανδία είναι οι λιγότερο διεφθαρμένες.
Είναι φανερό ότι το φαινόμενο δεν είναι ελληνικό, αλλά έχει πάρει παγκόσμιες διαστάσεις, αφού σχεδόν το 70% των χωρών σε διεθνές επίπεδο αντιμετωπίζει «σοβαρό πρόβλημα» φαινόμενων δωροδοκίας και δωροληψίας στον δημόσιο τομέα. Έχει υπολογιστεί ότι κάθε χρόνο πληρώνονται σε όλο τον κόσμο για δωροδοκίες πάνω 1 τρισεκατομμύριο δολάρια, γεγονός που εντείνει τη διαφθορά με πολύπλευρες παρενέργειες. Η διαφθορά είναι μέσα στα γονίδια όχι μόνο του καπιταλισμού, αλλά και κάθε εκμεταλλευτικού συστήματος. Η έκρηξη του φαινομένου της διαφθοράς σε όλες τις καπιταλιστικές χώρες συνδέεται με τις ιδιωτικοποιήσεις, το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας, την ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων, την κονιορτοποίηση εργασιακών δικαιωμάτων και τη διεθνοποίηση των συναλλαγών.
Αλλεπάλληλες διαρροές εγγράφων που αποκαλύπτουν τη γενικευμένη φοροδιαφυγή και φοροαποφυγή των πλουσίων και των επιχειρήσεων. Από την HSBC Geneva το 2009 («κρυμμένος» πλούτος 255 δισ. στην Ελβετία), την HSBC Jersey (αφορολόγητα λεφτά, ύψους τουλάχιστον 1,1 δισ. δολάρια πελατών της τράπεζας παρκαρισμένα στον εξωτικό «παράδεισο» του νησιού της Μάγχης -εκεί που έστελνε λεφτά «για τα παιδάκια του» και ο Γκίκας Χαρδούβελης, όντας υπουργός Οικονομικών), την Panama Papers 2016 (στοιχεία για 214.000 offshore εταιρείες με εκατοντάδες χιλιάδες φοροφυγάδες), τη Paradise Papers 2017 (λίστες 120.000 φοροφυγάδων από δεκάδες χώρες) μέχρι τη Pandora Papers 2021 (διεθνείς ηγέτες, σταρ της βιομηχανίας του θεάματος και οικονομικοί παράγοντες που φοροδιαφεύγουν συστηματικά).
Διαφθορά είναι ο ίδιος ο καπιταλισμός
Καπιταλισμός χωρίς διαφθορά, σκάνδαλα και μίζες δεν υπάρχει. Η ίδια η δομή του καπιταλισμού που βασίζεται στην ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής και την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο αποτελεί τον ορισμό της διαφθοράς!
Όσο η ειδωλολατρεία του κέρδους είναι δομικό στοιχείο της οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης, τόσο θα εντείνεται ο ανελέητος ανταγωνισμός μεταξύ των μονοπωλίων και θα διαγκωνίζονται για να διαφθείρουν τους κρατικούς αξιωματούχους. Το παρελθόν και το παρόν της διαφθοράς και του οικονομικού εγκλήματος δείχνουν ότι και τα δύο είναι συνυφασμένα με την ανάπτυξη της καπιταλιστικής οικονομίας. Πολλά από τα σύγχρονα οικονομικά σκάνδαλα δεν είναι παρά παραλλαγές σκανδάλων που έχουν συνοδέψει την ανάπτυξη του καπιταλισμού από το ξεκίνημά του. Το βρόμικο χρήμα είναι το κεφάλαιο που κερδίζεται, μεταβιβάζεται ή χρησιμοποιείται παράνομα. Η ευκολία με την οποία το βρόμικο χρήμα διακινείται παγκοσμίως οφείλεται στη σύνθετη δομή των χωρών «φορολογικών παραδείσων», των νόμων περί απορρήτου, των τραπεζών χωρίς φυσική υπόσταση (τράπεζες κελύφη ή shell banks), των εικονικών επιχειρήσεων (dummy corporations, που δεν τους ακουμπούν νόμοι περί δανεισμού και ακίνητης περιουσίας), των ανώνυμων επενδύσεων, της χρηματιστηριακής χειραγώγησης μετοχών, της ψευδούς τιμολόγησης εμπορικών συναλλαγών και πληθώρας άλλων μεθόδων.
Οι μίζες, άλλωστε είναι θεσμοθετημένες. Η περιβόητη Siemens που συνάπτει συμβάσεις με όλα τα κράτη του κόσμου προβλέπει στον προϋπολογισμό της ειδικό κονδύλι για χρηματισμό κρατικών υπαλλήλων. Το ίδιο γίνεται και από τις κολοσσιαίες εταιρίες της πολεμικής βιομηχανίας και κάθε κλάδο του μεγάλου κεφαλαίου. Χαρακτηριστικό το σκάνδαλο της Novartis, ένα πολυεθνικό σκάνδαλο με κεφάλαια από Ελβετία και Γερμανία με χρηματισμό γιατρών, προκειμένου να συνταγογραφούν τα δικά της φάρμακα έναντι των ανταγωνιστών της και με δωροδοκία πολιτικών αξιωματούχων, τμημάτων του κρατικού μηχανισμού, για να υπάρχει υπερτιμολόγηση όσον αφορά τα φάρμακά της. Το φάρμακο πλέον από κοινωνικό αγαθό, όπως θα έπρεπε να είναι, σήμερα αποτελεί εμπόρευμα, μια τεράστια πηγή κερδοφορίας για συγκεκριμένους ομίλους.
Μια άλλη πλευρά της διαπλοκής και της διαφθοράς αποτελεί το φαινόμενο της «περιστρεφόμενης πόρτας», όπου στελέχη επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα «διορίζονται» στις κυβερνήσεις (όπως ο Μάριο Ντράγκι και ο Λουκάς Παπαδήμος, που μετακόμισαν από την Goldman Sachs στην πρωθυπουργία της Ιταλίας και της Ελλάδας αντίστοιχα) ή ηγέτες που μετά τη θητεία τους στην πολιτική παίρνουν, σαν αντίδωρο, πλουσιοπάροχες θέσεις στον κόσμο επιχειρήσεων (όπως ο Γκέρχαρντ Σρέντερ που πήγε στη ρωσική πετρελαϊκή Gazprom ή οι πρωθυπουργοί της Βρετανίας, Τόνι Μπλερ, που έγινε σύμβουλος στην τράπεζα JP Morgan, Τζον Μέιτζορ, που μετακόμισε στο πανίσχυρο επενδυτικό κεφάλαιο Carlyle και Γκόρντον Μπράουν, που «αμείφθηκε» με τη θέση του «συμβούλου» στο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός). (Το «δικαίωμα» στη διαφθορά και ο καπιταλισμός, Τάσος Τσακίρογλου, efsyn.gr)
Από την άλλη πάμπολλες «νόμιμες συμβάσεις», αποτελούν σκάνδαλο με την έννοια ότι εξυπηρετούν την κερδοφορία του κεφαλαίου, αντί να καλύπτουν τις ανάγκες του λαού. Οι ξένοι δυνάστες επιβάλλουν εξευτελιστικές συμβάσεις και συμφωνίες σε βάρος του λαού. Στο σημερινό πολιτικό σύστημα το κράτος και τα κόμματα εξουσίας μετατρέπονται σε επιχειρήσεις. Τα ίδια τα κόμματα εξουσίας λειτουργούν ως φυτώρια διαφθοράς. Η διαφθορά και η αδιαφάνεια είναι θεσμοθετημένα και δομικά στοιχεία του πολιτικού συστήματος. Σε όλη τη μεταπολιτευτική περίοδο η συντριπτική πλειονότητα των εμπλεκομένων πολιτικών αποκαθάρθηκαν στην κολυμβήθρα του Σιλωάμ και αποδόθηκαν ως λευκές περιστερές στην κοινωνία. Άλλωστε η ίδια η Βουλή λειτούργησε και λειτουργεί σαν πλυντήριο των σκανδάλων και οίκος που εκδίδει «συγχωροχάρτια». Το κράτος της μίζας, της ρεμούλας, του ρουσφετιού και της συναλλαγής κτίζεται πάνω στα ερείπια του «κράτους – πρόνοιας». Η διαπλοκή κομμάτων και βουλευτών με την οικονομική ελίτ σε ρόλο φανερού ή κρυφού χορηγού διασφαλίζει τα οικονομικά συμφέροντα των κυρίαρχων τάξεων, διευρύνοντας τις κοινωνικές ανισότητες, και αυξάνοντας την κοινωνική αδικία και εξαθλίωση.
Η διακίνηση του μαύρου πολιτικού χρήματος, η «χορηγία» από πολυεθνικές, τύπου Siemens (Τσουκάτος: «16 δις δραχμές από τα μαύρα ταμεία της Siemens μέσω του ιδίου κατέληξαν στα ταμεία του ΠΑ.ΣΟ.Κ.». ή αλλιώς οι πολιτικοοικονομικές παρτούζες βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη. Ποικίλες οι χρηματοδοτήσεις ακόμα και σε είδος και οι χρηματοδότες ως αντιπαροχή για τις παροχές όλων των κυβερνήσεων απέναντι στο μεγάλο κεφάλαιο. Η δίψα για εξουσία, η διασπάθιση του δημοσίου χρήματος και περιουσίας, η απληστία στη συσσώρευση ακινήτων, ο ανεξέλεγκτος πλουτισμός και ο νεποτισμός, δηλαδή το βόλεμα των δικών τους παιδιών και συγγενών, το ρουσφέτι και η υπεράσπιση των συμφερόντων της κυρίαρχης τάξης με νύχια και δόντια είναι δομικά χαρακτηριστικά των κομμάτων εξουσίας.
Ταυτόχρονα η σκανδαλολογία κρύβει την άλλη όψη, το μέγα σκάνδαλο που είναι η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο και παράγει όλα τα «μικρότερα»: προκλητική κερδοφορία και «ρυθμίσεις» χρεών μεγάλων επιχειρήσεων, φοροαπαλλαγές των λίγων και ισχυρών και, κυρίως, των εφοπλιστών, καθήλωση μισθών και περιστολή δικαιωμάτων και ελευθεριών για τους εργαζομένους. Από κοντά και η πλειονότητα των ΜΜΕ βοηθούν να στηθούν τελετές για τηλεοπτική κατανάλωση και να λειτουργήσουν οι μηχανισμοί εκτόνωσης με διάφορους κουτσομπολίστικους ή ατομικούς τρόπους. Τροφοδοτούν σενάρια και ψευδαισθήσεις κάθαρσης. Απώτερος στόχος να μετατραπεί η λαϊκή οργή και αγανάκτηση σε παθητικοποίηση και απογοήτευση, να παραιτηθούν τα άτομα από συλλογικές δράσεις και αντιστάσεις και να εγκλωβιστούν στο καβούκι ενός μίζερου ατομισμού και γιατί όχι να αυτό-ενοχοποιηθούν.
Πίσω από την άλλη πλευρά του φεγγαριού κρύβεται η νόμιμη ληστεία του κοινωνικού πλούτου που παράγουν οι εργαζόμενοι σωρεύοντας αμύθητα κέρδη για τις μεγάλες επιχειρήσεις και τις πολυεθνικές. Με άλλα λόγια τα σκάνδαλα είναι η άλλη και λιγότερο ορατή όψη της κοινωνίας της εκμετάλλευσης, της φτώχειας και της ανεργίας.
