Πριν την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία λίγοι γνώριζαν ότι εκεί βρίσκεται μια ισχυρή ομογενειακή παροικία, που αυτές τις ημέρες δοκιμάζεται εκ νέου σκληρά. Ο αποικισμός της περιοχής από Έλληνες ξεκινά τον 7ο αι π.Χ εντασσόμενος στην ευρύτερη επέκταση τους στη νότια και βόρεια πλευρά της Μαύρης Θάλασσας (Εύξεινος Πόντος).
Αξίζει να σημειωθεί, ότι ο αποικισμός αυτός δεν γίνεται με βία αλλά με “όπλα” τον πολιτισμό και την τεχνογνωσία που μεταλαμπαδεύονται στους εκεί γηγενείς πληθυσμούς. Με αυτό τον τρόπο δημιουργούνται σειρά αποικιών που αποτελούν το “σπόρο” δημιουργίας των μετέπειτα σημερινών πόλεων, πολλές εκ των οποίων έχουν ελληνικό όνομα όπως η Χερσώνα (“Χερσών” από το χερσόνησος) που ιδρύεται τον 6ο αι. π.Χ από Μιλήσιους κοντά στην Κριμαία (Ταυρική Χερσόνησος).
Σύντομα, οι οικισμοί εξελίσσονται σε πανίσχυρες πόλεις όπως η Ολβία που παραμένει ακμαία για πάνω από μια χιλιετία. Το Φιδονήσι, που γίνεται παγκόσμια γνωστό από την πρόσφατη επεισοδιακή κατάληψή του από τον ρωσικό στρατό, δεν είναι παρά η αρχαιοελληνική Λεύκη που, σύμφωνα με την μυθολογία, εκεί θάβονται οι σωροί των Αχιλλέα και Πάτροκλου μετά τον θάνατό τους στον Τρωικό Πόλεμο.
Η δεύτερη περίοδος εξάπλωσης των Ελλήνων στη νότια Ουκρανία εξελίσσεται τον 9ο-11ο αι. μ.Χ μέσω της θρησκείας, όταν τα σλαβικά φύλλα ασπάζονται την Ορθοδοξία, και δημιουργούν την Μητρόπολη Κιέβου που από τους 23 μητροπολίτες της οι 21 είναι Έλληνες. Η ομογένεια της περιοχής ακμάζει ιδίως μετά το 17ο-18ο αιώνα, παίζοντας καθοριστικό ρόλο στις οικονομικές, εμπορικές και πολιτιστικές υποδομές της περιοχής.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι αδελφοί Ζωσιμάδες και ο Γρηγόρης Μαρασλής που δημιουργούν σε Οδησσό, Νίζνα και ευρύτερη περιοχή εκπαιδευτικά ιδρύματα, εκκλησίες, συντηρούν νοσοκομεία και άπορες οικογένειες, χορηγούν υποτροφίες κλπ.
Την πόλη της Οδησσού επιλέγουν το 1814 για να δημιουργήσουν την Φιλική Εταιρία οι Νικόλαος Σκουφάς, Εμμανουήλ Ξάνθος και Αθανάσιος Τσακάλωφ, ενώ δεν είναι τυχαίο ότι ο πρώτος κυβερνήτης της χώρας, Ιωάννης Καποδίστριας, έχει αποτελέσει υπουργός Εξωτερικών της Ρωσικής αυτοκρατορίας.
Το 1778 η Ρωσική κυβέρνηση αποφασίζει την, εκ νέου, μετοίκηση σημαντικού μέρους του ελληνισμού της Κριμαίας (περίπου 20.000 άτομα) ανατολικότερα στην Αζοφική θάλασσα (Μαιώτιδα λίμνη), όπου δημιουργούν την, μαρτυρική αυτές τις ημέρες, Μαριούπολη και 22 ελληνικά χωριά με τους κατοίκους να ασχολούνται περισσότερο με γεωργία και κτηνοτροφία.
Η Οκτωβριανή Επανάσταση και η συμμετοχή του ελληνικού στρατού στο συμμαχικό εκστρατευτικό σώμα στην Ουκρανία το 1919, σηματοδοτούν μια δύσκολη περίοδο για τον ελληνισμό της Ουκρανίας. Μετά από μικρή αναγέννηση στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 20, ακολουθεί ο μεγάλος λιμός του 1932-1933 και οι σταλινικοί διωγμοί που οδηγούν χιλιάδες ομογενείς σε εξορία και εκτελέσεις, ενώ κλείνουν ελληνικά σχολεία, εκκλησίες, εφημερίδες και θέατρα.
Παρά τη ενεργή συμμετοχή τους στον Β Παγκόσμιο Πόλεμο που τιμάται με πολλά παράσημα και βραβεύσεις, στις 17 Ιουνίου 1944 δεκαπέντε χιλιάδες Έλληνες της Κριμαίας εξορίζονται σε απομακρυσμένα μέρη της Σοβιετικής Ένωσης με τους περισσότερους να μην επιστρέφουν ποτέ.
Ακόμα και έτσι, ο ελληνισμός της περιοχής επιβιώνει μέχρι σήμερα, περιοριζόμενος όμως στην Μαριούπολη και κοντινά της χωριά, και αποδεχόμενος, για μια ακόμη φορά, τα τετελεσμένα της ιστορίας.
Τέλος, και καθόλου άσχετο με τις τραγικές εξελίξεις, αξίζει ν’ αναφέρουμε ότι το παλαιότερο δένδρο στην Ουκρανία βρίσκεται στο Βοτανικό Πάρκο Nikitsky της Κριμαίας, είναι μια ηλικίας 2.000 ετών Μεγαρίτικη ελιά που είναι σύμβολο ειρήνης...Όσοι συνεισφέρουν στο τέλος του πολέμου στην περιοχή, νομίζουμε αξίζει να τους δοθεί ένα κλαράκι από εκεί…
Κάπως έτσι είναι από ψηλά σήμερα η αρχαία αποικία των Μιλήσιων Ολβία. Ας ελπίσουμε να παραμείνει έτσι και μετά τον πόλεμο…
Η Δημόσια Βιβλιοθήκη Οδησσού την εποχή που την δημιουργεί ο εθνικός ευεργέτης και τότε δήμαρχος της πόλης Γρηγόριος Μαρασλής.
Νοσοκομείο ελληνικής κοινότητας Ουκρανίας “Άγιος Ευγένιος’’ στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, από τη Γεννάδιο Βιβλιοθήκη.
Ο ανταποκριτής του “Ριζοσπάστη” τη δεκαετία του 30 στην Σοβιετική Ουκρανία, αναφέρει ότι η ομογένεια της Μαριούπολης φτάνει τους 70.000 κατοίκους, καταγράφει 57 ελληνικά χωριά στο Ντομπάς και δεκάδες ελληνικά σχολεία.
Η μεγαρίτικη ελιά ηλικίας 2.000 ετών που βρίσκεται στο Βοτανολογικό Πάρκο Κριμαίας, ίσως έχει κάτι να διηγηθεί στους νεώτερους για το μήνυμα της ειρήνης…
