Στη Μεσοποταμία του 3ου αι. μ.Χ. ο Πέρσης άρχοντας Μάνης ασπάζεται τον χριστιανισμό, τον εμπλουτίζει με στοιχεία από τον ιουδαϊσμό, τον ινδουισμό και τις παραδόσεις του βουδισμού και του ζωροαστρισμού και δημιουργεί ένα νέο θρησκευτικό δόγμα, τον μανιχαϊσμό, που βασίζεται στον δυϊσμό φως / σκοτάδι, καλό / κακό. Ο όρος «μανιχαϊσμός» έκτοτε χρησιμοποιείται για να εκφραστεί αυτός ο απόλυτος δυϊσμός – υπάρχει μόνο το άσπρο και το μαύρο, το καλό και το κακό, τίποτε άλλο.

Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο η διεθνής κοινότητα αναζητά ισορροπίες πάνω στα ερείπια. Η απόλυτη καταστροφή είναι το κατάλληλο έδαφος για μανιχαϊστικές θεωρήσεις: υπάρχει το καλό και το κακό – τίποτε άλλο. Έτσι ο κόσμος χωρίζεται ανάμεσα σε ελεύθερα και απολυταρχικά κράτη, ανάμεσα στους καλούς (που στο αφήγημα που μαθαίνουμε στη Δύση είναι οι φιλελεύθερες κοινωνίες) και στους κακούς (που είναι οι κάθε λογής… κομμουνιστές – αυτοί που δεν είναι σαν εμάς). Είναι η βάση για την οικοδόμηση του (πρώτου) Ψυχρού Πολέμου.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει προκαλέσει ανησυχίες ότι οδηγούμαστε σε έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο. Ευκαιρία, συνεπώς, να θυμηθούμε τι κόστισε ο πρώτος Ψυχρός Πόλεμος.

Η πρώτη και πιο εύλογη σκέψη είναι ότι στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου ξοδεύτηκαν τρισεκατομμύρια για εξοπλιστικά προγράμματα στο όνομα της αντιμετώπισης του εχθρού. Ας μην ξεχνούμε πόσο μεγάλο ήταν το κόστος για τη δημοκρατία. Οι ΗΠΑ δεν είχαν κανέναν ενδοιασμό να υποστηρίζουν αυταρχικά καθεστώτα και δικτατορίες, που κόστιζαν τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων, ενώ από την άλλη πλευρά η ΕΣΣΔ δεν είχε πρόβλημα να στέλνει τανκς ακόμη και στις χώρες – συμμάχους της. Το πρόσχημα που χρησιμοποιούσε η Δύση ήταν η σοβιετική απειλή κατά του «ελεύθερου κόσμου».

Αυτή ακριβώς την ψυχροπολεμική έκφραση χρησιμοποίησε ο Αμερικανός Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν προ ημερών αναφερόμενος στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Η Μόσχα του έδωσε την αφορμή για να μας δείξει τι έρχεται (από το παρελθόν).

Τα πραξικοπήματα

Ο Ντουάιτ Αϊζενχάουερ θεωρείται ο Πρόεδρος των ΗΠΑ που έβαλε τέρμα στον πόλεμο της Κορέας. Αλλά είναι αυτός που έριξε τον σπόρο για την υποστήριξη πραξικοπημάτων σε χώρες που – κατά το αμερικανικό αφήγημα – έρρεπαν προς τον κομμουνισμό.

Το 1953, με την έγκριση του Αϊζενχάουερ, η CIA υποκίνησε το πραξικόπημα στο Ιράν που οδήγησε στην ανατροπή του πρωθυπουργού Μοσαντέχ και την εγκατάσταση του σάχη Ρεζά Παχλεβί, του οποίου ο τρόπος διακυβέρνησης έδωσε την αφορμή για την ισλαμική επανάσταση του 1979 και την εξουσία των αγιατολάχ.

Το 1954 η κυβέρνηση Αϊζενχάουερ ανέτρεψε την κυβέρνηση της Γουατεμάλας επειδή επιχείρησε την αναδιανομή της γης προς όφελος των άκληρων αγροτών, κάτι που έθιγε τα συμφέροντα της αμερικανικής United Fruit Company, με την οποία είχαν στενούς δεσμούς ο διευθυντής της CIA Άλεν Ντάλες και ο αδελφός του. Το πραξικόπημα αυτό οδήγησε σε τέσσερις δεκαετίες εμφυλίου, που στοίχισε τη ζωή 200.000 ανθρώπων.

Το 1973 οι Νίξον και Κίσινγκερ υπέγραψαν το πραξικόπημα στη Χιλή, όπου ανατράπηκε ο Σαλβαδόρ Αλιέντε και εγκαθιδρύθηκε μια από τις πιο σκληρές χούντες στην ιστορία, η χούντα του Πινοσέτ. Ο Κίσινγκερ είχε μια πολύ απλή εξήγηση: «Δεν καταλαβαίνω γιατί πρέπει να παρακολουθούμε μια χώρα να γίνεται κομμουνιστική…».

Το Βιετνάμ

Ένα από τα πιο καταστροφικά κεφάλαια του πρώτου Ψυχρού Πολέμου είναι ο πόλεμος στο Βιετνάμ. Μισό εκατομμύριο Αμερικανοί στρατιώτες πολέμησαν για να μην πέσει η χώρα στα χέρια των κομμουνιστών, χρησιμοποιήθηκαν όπλα μαζικής καταστροφής, σφαγιάστηκαν χωρικοί. Δύο εκατομμύρια Βιετναμέζοι και 58.000 Αμερικανοί σκοτώθηκαν σε αυτόν τον πόλεμο, για τον οποίο το Πεντάγωνο, μέχρι την άτακτη φυγή των Αμερικανών, διαβεβαίωνε πως όλα πήγαιναν καλά.

Οι «μαχητές της ελευθερίας»

Το 1981, όταν ο Ρόναλντ Ρέιγκαν εξελέγη Πρόεδρος, ο Λευκός Οίκος άρχισε να χρηματοδοτεί αφειδώς διάφορες ομάδες που παρουσιάζονταν ως «μαχητές της ελευθερίας».

Μεταξύ αυτών οι μουτζαχεντίν που πολεμούσαν κατά των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν, οι Κόντρας στη Νικαράγουα, οι δυνάμεις του Σαβίμπι στην Αγκόλα.

Το 1984 το Κογκρέσο απαγόρευσε τη χρηματοδότηση των Κόντρας, αφού υπήρχαν πλέον αποδείξεις ότι εμπλέκονταν σε εκτελέσεις, βασανιστήρια και βιασμούς. Αλλά το στρατιωτικό κατεστημένο βρήκε τρόπο να παρακάμψει την απαγόρευση: ήταν το περίφημο σχέδιο Ιράν – Κόντρας – η παράνομη πώληση όπλων στο Ιράν και η διοχέτευση των κερδών στους Κόντρας.

Ένα από τα μεγαλύτερα λάθη των ΗΠΑ στον πρώτο Ψυχρό Πόλεμο ήταν η αντιγραφή της σοβιετικής τακτικής στο Αφγανιστάν. Οι ΗΠΑ χρηματοδότησαν τους μουτζαχεντίν για να πολεμήσουν κατά των Σοβιετικών, αλλά αυτοί οι «μαχητές της ελευθερίας» μετεξελίχθηκαν σε μαχητές της Αλ Κάιντα και Ταλιμπάν. Για να τους αντιμετωπίσουν οι ΗΠΑ ενεπλάκησαν σε έναν πόλεμο με καταστροφικά αποτελέσματα.

Ισορροπία τρόμου

Η υπό δημιουργία νέα αρχιτεκτονική ασφαλείας, το μοίρασμα του κόσμου σε νέες σφαίρες επιρροής, οδηγεί σε μια νέα ισορροπία τρόμου. Η θεώρηση «καλό εναντίον κακού» επιστρέφει ως κυρίαρχο δόγμα.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες διατηρούν περισσότερους από 200.000 στρατιώτες σε διάφορες χώρες και 750 στρατιωτικές βάσεις σε όλες τις ηπείρους και χρηματοδοτούν «αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις» σε 85 χώρες. Αυτές οι δυνάμεις μπορεί να χρησιμοποιηθούν ανά πάσα στιγμή για επεμβάσεις και πραξικοπήματα. Για να χρηματοδοτηθεί αυτή η πολιτική θα πρέπει να αυξηθούν δραματικά οι δαπάνες για εξοπλιστικά προγράμματα – κάτι που ήδη μεθοδεύεται στην Ουάσιγκτον και στο Βερολίνο.

Πριν ξεκινήσει ο πόλεμος στην Ουκρανία το Πεντάγωνο είχε εξασφαλίσει προϋπολογισμό ύψους άνω των 800 δισεκατομμυρίων δολαρίων για το 2023. Συζητείται η υπέρβαση του ποσού αυτού σε ποσά που προκαλούν δέος. Οι συντηρητικοί κύκλοι καλούν τον Μπάιντεν να καταρτίσει στρατιωτικό προϋπολογισμό τρισεκατομμυρίων δολαρίων και να προετοιμαστεί για πολέμους ταυτόχρονα εναντίον της Ρωσίας και της Κίνας. Παραβλέποντας βεβαίως τα άλλα φλέγοντα προβλήματα, όπως η κλιματική κρίση.