Η σημερινή πραγματικότητα της μετα-παγκοσμιοποίησης δεν είναι απλή σε κανένα επίπεδο. Ειδικότερα αυτό που ονομάζουμε soft policy, δηλαδή πολιτική που κρύβεται πίσω από τον πολιτισμό, την εκπαίδευση, ακόμα και τον τουρισμό, αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο στα χέρια κυβερνήσεων και οργανωμένων συμφερόντων.
Μια από τις σημαντικότερες πλατφόρμες μετά το διαδίκτυο και τα social media αποτελεί το Netflix. Άλλωστε ο πρώτος διδάξας, το Χόλιγουντ, έμαθε τον κόσμο ότι πολλές φορές πιο εύκολα κατακτάς με μια τηλεοπτική σειρά ή μια ταινία παρά με τα όπλα. Αυτή τη λογική έχει ενστερνιστεί και η Τουρκία, η οποία χρησιμοποιεί την υπεραπλουστευτική αφήγηση των τηλεοπτικών παραγωγών της για να μιλήσει στις καρδιές των απανταχού μουσουλμάνων – και όχι μόνο.
Το νεοοθωμανικό όραμα
Η «γαλάζια πατρίδα», η Τουρκία ως προστάτης των απανταχού μουσουλμάνων, αλλά και ως ατζέντης των ισλαμοτρομοκρατών σε Συρία, Λιβύη και Αζερμπαϊτζάν, και στο βάθος η οριστική απομάκρυνσή της από τη Δύση είναι οι βασικοί πυλώνες που η Άγκυρα θέλει να στηρίξει με κάθε τρόπο και κάθε μέσο.
Ένα από αυτά τα μέσα είναι οι τουρκικές σαπουνόπερες, οι οποίες, πέραν της ελεύθερης τηλεόρασης, τώρα κατακτούν και τη συνδρομητική πλατφόρμα του Netflix. Ήδη στη σελίδα της πλατφόρμας για το ελληνικό κοινό υπάρχουν περισσότερες από 100 επιλογές από τουρκικές σειρές και ταινίες και η λίστα ανανεώνεται συνεχώς.
Φθηνό σαπούνι
«Δράση, έρωτες, οικογενειακά δράματα, όλα μαζί και ταυτόχρονα – όπως ακριβώς τα έχουμε μάθει πολύ καλά τα τελευταία χρόνια εδώ στην Ελλάδα – είναι τα απαραίτητα συστατικά ενός τουρκικού σίριαλ που σέβεται τον εαυτό του. Και φαίνεται ότι όχι απλώς δουλεύει, αλλά μπορεί να συναρπάσει τα πλήθη και παγκοσμίως, αλλιώς το Netflix δεν θα επένδυε στη δοκιμασμένη αυτή συνταγή». Με αυτόν τον τρόπο καταγράφεται από το CNN η αγάπη των Ελλήνων για τις τουρκικές σειρές.
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι τα τουρκικά σίριαλ έχουν απήχηση όχι μόνο στην ίδια την Τουρκία και στην Ελλάδα, αλλά και στη Μέση Ανατολή και τη Λατινική Αμερική. Λέγεται ότι λειτουργούν και ως αντίβαρα στην πολύ αμφιλεγόμενη και όχι πάντα ειρηνική τουρκική εξωτερική πολιτική. Κάτι που δεν λειτουργεί πάντα βεβαίως...
Υπάρχουν και οι αντιδράσεις, όπως από τους Σαουδάραβες και τους Αιγύπτιους, που πριν από αρκετούς μήνες «έκοψαν» όλα τα τουρκικά σίριαλ, ακόμα και στη μέση της σεζόν, αντιδρώντας στην υποστήριξη της Τουρκίας προς το Κατάρ. Το 2019 μια μεταγλωττισμένη εκδοχή του περίφημου «Φατμαγκιούλ» παίχτηκε στην Ισπανία και προσέλκυσε εκατομμύρια τηλεθεατές. Ίδια η κατάσταση σε Σουηδία και Βουλγαρία.
Το Netflix, που από το 2016 επενδύει στα τουρκικά σίριαλ, προχώρησε στην ανανέωση του «The Protector» και το δίκτυο ήδη ετοιμάζει και δεύτερο σίριαλ, με πρωταγωνίστρια την Μπερέν Σαάτ, μια από τις πιο διάσημες Τουρκάλες σταρ. Ποιο είναι το θέμα του «Protector»; Η τουρκική σειρά, που γυρίστηκε εξ ολοκλήρου στην Κωνσταντινούπολη, περιγράφει την ιστορία ενός άνδρα, του Χακάν, ο οποίος είναι ο τελευταίος της γενιάς ανδρών που υπηρέτησαν ως «Προστάτες» της Πόλης από δυνάμεις του κακού.
Ο άνδρας, τον οποίο υποδύεται ο Τούρκος ηθοποιός και μοντέλο Τσαγατάι Ουλουσόι, φοράει ένα ρούχο που δημιουργήθηκε την περίοδο του Μωάμεθ του Πορθητή, που του χαρίζει υπερφυσικές ιδιότητες. Στόχος του να πολεμήσει τους Αθάνατους, επτά όντα που έχουν σκοπό την καταστροφή της Πόλης και των κατοίκων της.
Η δεύτερη παραγωγή είναι ακόμα πιο... οθωμανική και εθνικιστική από τον «Protector». Το σίριαλ «Diriliş Ertugrul» αναφέρεται στην ίδρυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, προβλήθηκε σε αραβικές και λατινοαμερικανικές χώρες και ο Πρόεδρος της Βενεζουέλας Νικολάς Μαδούρο έχει δηλώσει ότι το παρακολουθεί φανατικά. Μάλιστα, ο ίδιος ο Ερντογάν ταξίδεψε στα τέλη του 2017 στο Κατάρ με το προεδρικό αεροσκάφος μαζί με τους πρωταγωνιστές της σειράς.
Οι αντιδράσεις
Ο στόχος της πολλαπλός: να εξωραΐσει το οθωμανικό παρελθόν, να προωθήσει την τουρκική ατζέντα στη διεθνή σκηνή, να τονώσει το τουρκικό εθνικό φρόνημα και, μέσα σε όλα αυτά, να δημιουργήσει «μύθο» τουρκικής υπεροχής. Τρανή απόδειξη η σειρά - ντοκιμαντέρ «Οθωμανική Αυτοκρατορία», που έκανε προ ημερών το ντεμπούτο της στο Netflix.
Τα «τουρκικά» ξεχωρίζουν μάλιστα και ως μια από τις μετρημένες στα δάχτυλα του ενός χεριού καθαρά «εθνικές» επιλογές μεταξύ των εν λόγω κατηγοριών που είναι είτε θεματικές είτε διεθνείς. Η «πλούσια» σε όγκο, σε μπάτζετ αλλά και σε δίκτυα διανομής τουρκική κινηματογραφική παραγωγή προφανώς δικαιολογεί την ύπαρξη χωριστής σχετικής κατηγορίας.
Η τουρκική σειρά «Ανάσταση: Ερτογρούλ», που μεταδίδεται και από το Netflix, αποτελεί τουρκική προπαγάνδα «ήπιας ισχύος» σύμφωνα με το αιγυπτιακό Ίδρυμα Νταρ Αλ Ιφτά, τον κορυφαίο και επίσημο φορέα εκπροσώπησης της μουσουλμανικής θρησκείας στην Αίγυπτο.
Στόχος αυτής της σειράς, υποστηρίζει το Ίδρυμα, είναι η αναβίωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στη Μέση Ανατολή και η ανάκτηση της κυριαρχίας της επί των αραβικών κρατών που τελούσαν υπό οθωμανική εξουσία, γι’ αυτό, τονίζει, τη συγκεκριμένη σειρά δεν πρέπει να τη βλέπουν οι Άραβες.
«Αυτοί (ο Ερντογάν και οι οπαδοί του) εξάγουν στους ανθρώπους και στα έθνη την ιδέα ότι είναι οι ηγέτες του χαλιφάτου, υπεύθυνοι για την υποστήριξη των μουσουλμάνων παγκοσμίως, και ότι είναι η σωτηρία από την καταπίεση και την αδικία, ενώ επίσης επιδιώκουν να εφαρμόσουν τον ισλαμικό νόμο. Αποκρύπτουν το γεγονός ότι κινητήριος δύναμη σε αυτές τις αποικιακές εκστρατείες είναι να αποκομίσει ο Ερντογάν υλικά και πολιτικά οφέλη» αναφέρει ο φετφάς.
Το διά ταύτα
Η καθηγήτρια Πατρίτσια Γερακοπούλου, διδάκτωρ Κοινωνικής Ψυχολογίας, περιγράφει το ζήτημα με τρόπο μοναδικό:
«Το φαινόμενο Netflix, ως είδος ψυχαγωγικού σούπερ μάρκετ και ως ψηφιακή τράπεζα τηλεθεαμάτων, προσφέρει απεριόριστες, διαρκώς ανανεώσιμες πηγές τηλεοπτικής και φαντασιακής επένδυσης, αποδομώντας την αφηγηματική γραμμικότητα του παραδοσιακού τηλεοπτικού προγράμματος».
Και συνεχίζει: «Το Netflix, κατ’ εξοχήν προϊόν αυτής της μετανεωτερικής κατάστασης, συμμετέχει δυναμικά στον “εποικισμό” του εαυτού μέσα από την αποδόμηση του χωροχρόνου και του τηλεοπτικού τελετουργικού. Ξέρουμε ότι η κουλτούρα διαμορφώνεται από νεφελώματα συνηθειών, των οποίων η δράση στα άτομα δεν νοείται έξω από τις βασικές ανθρωπολογικές δομές».
Με λίγα λόγια; Δεν θα φτάσουμε στις λογικές ακραία συντηρητικών βουλευτών, που σαν άλλοι Τραμπ έβλεπαν... αριστερή συνωμοσία στη δημοφιλή πλατφόρμα. Όμως οφείλουμε να επικαλεστούμε την ατομική ευθύνη. Δεν μπορεί να βλέπουμε σωρηδόν τουρκικά σίριαλ και να καταναλώνουμε φθηνό τουρκικό εθνικισμό, να αγοράζουμε ακόμα και επεισόδια που δεν παίζονται στην τηλεόραση και συγχρόνως να δηλώνουμε... «πατριώτες».
Οι επιλογές που κάνουμε μας καθορίζουν
ΠΗΓΗ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΛΟΙΜΟΝΟΣ
