Ο όμιλος Awin ανακοίνωσε φέτος την μείωση της εργάσιμης εβδομάδας σε περίπου 1000 εργαζόμενους. Αυτή η κίνηση ακολουθεί το πείραμα που έκανε η εταιρία για 4,5 μήνες, όπου η εργάσιμη εβδομάδα «τελείωνε» μετά το μεσημεριανό διάλλειμα της Παρασκευής. Τα αποτελέσματα έδειξαν αύξηση της παραγωγικότητας των εργαζομένων. Πλέον οι εργαζόμενοι θα δουλεύουν 4 μέρες την εβδομάδα χωρίς μείωση αποδοχών.
Η Unilever στη Νέα Ζηλανδία έχει ανακοινώσει ήδη από τον Δεκέμβριο του 2020, επίσης πιλοτικό πρόγραμμα 12 μηνών, στο οποίο οι 81 εργαζόμενοι στα γραφεία της θα δουλεύουν 4 μέρες την εβδομάδα χωρίς κάποια μείωση στο μισθό τους. Ο διοικητικός διευθυντής της εταιρίας Nick Bangs αναφέρει στους στόχους του πειράματος, ότι η βασική επιδίωξη είναι να αλλάξει ο τρόπος που γίνεται η δουλειά και να γίνει πιο αποτελεσματική. Δεν είναι μια συνολική κατεύθυνση της εταιρίας, ούτε υπάρχει ακόμα η σκέψη αυτό το σχέδιο να μονιμοποιηθεί. Η εταιρία θέλει να μετρήσει τα αποτελέσματα της αύξησης της παραγωγικότητας των εργαζομένων και να διερευνήσει αν μέσω της τηλε-εργασίας – που λόγω της πανδημικής κρίσης έχει γίνει πολύ βασικό στοιχείο στην οργάνωση της δουλειάς – μπορεί να υιοθετηθεί ένα πιο ευέλικτο εργασιακό ωράριο.
Η εταιρία χρηματοοικονομικών υπηρεσιών Perpetual Guardian είχε επίσης κάνει ένα αντίστοιχο πείραμα στη Νέα Ζηλανδία τον Νοέμβριο του 2018. Οι 240 εργαζόμενοι της εταιρίας θα δούλευαν 4 αντί για 5 μέρες την εβδομάδα χωρίς μείωση αποδοχών. Τα αποτελέσματα του πειράματος ήταν τόσο θετικά – αύξηση της παραγωγικότητας κατά 20% και οι εργαζόμενοι δήλωναν βελτίωση της προσωπικής του ζωής κατά 24% – που η εταιρία υιοθέτησε πλήρως το νέο πλάνο. O ιδρυτής της Perpetual Guardian Andrew Barnes, δηλώνει ότι στόχος είναι να βρεθούν τρόποι αύξησης της παραγωγικότητας και νέες μορφές ευελιξίας στη δουλειά.
Ένα άλλο παράδειγμα, με αρκετό ενδιαφέρον, είναι αυτό της Toyota Service στο Γκέτεμποργκ της Σουηδίας, όπου από το 2005 το ωράριο έχει μειωθεί σε 6 αντί για 8 ώρες, χωρίς μείωση αποδοχών. Εκεί το σκεπτικό ήταν διαφορετικό και έχει να κάνει αφενός με το ότι η δουλειά είναι χειρωνακτική, αφ’ ετέρου με μια κίνηση βελτιστοποίησης του προγράμματος. Όπως αναφέρει ο διευθύνων σύμβουλος της Toyota Center Gothenburg, Martin Banck, χρειάστηκαν λύσεις όταν προέκυψε ένα πρόβλημα με καθυστερήσεις στους χρόνους παράδοσης. Η πρόσληψη περισσότερων εργαζομένων θα σήμαινε ταυτόχρονα μεγαλύτερες ανάγκες σε χώρο, άρα νέες εγκαταστάσεις, κατεύθυνση που απορρίφθηκε γιατί θα αύξανε το κόστος για την εταιρία. Από την άλλη, υπήρχε ένα διαγνωσμένο «πρόβλημα» στο καθημερινό πρόγραμμα των εργαζομένων. Τα απανωτά διαλλείματα των εργαζομένων για φαγητό, ή καφέ δημιουργούσαν μεγάλες τρύπες στο χρονοδιάγραμμα. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Banck στο διάλλειμα 09:00 – 09:20, αν κάτι αστείο συνέβαινε, ο εργαζόμενος θα ήταν πίσω στο πόστο στις 09:27, άρα χαμένος χρόνος για την εργασία.
Αυτό που σκέφτηκε η εταιρία ήταν το εξής: Αλλαγή της βάρδιας από 8 ώρες με διαλλείματα, σε 6 ώρες χωρίς διαλλείματα. Έτσι οι εργαζόμενοι θα είναι πιο παραγωγικοί, δεν θα σπαταλείται χρόνος εργασίας στο «σταμάτα – ξεκίνα» και επίσης υπάρχει ένα bonus. Αλλάζοντας τις ώρες τις βάρδιας πιο νωρίς (στις 06:00-12:30, από 07:00-16:00), η εταιρία προσέθεσε μια έξτρα βάρδια στις 11:55-18:00). Έτσι, είναι πλέον ανοιχτή 12 ώρες τη μέρα και 4 ώρες τα Σαββατοκύριακα. Επίσης, γλυτώνει το κόστος των υπερωριών. Τέλος, δεν χρειάστηκε ποτέ να μετακομίσει σε νέες μεγαλύτερες εγκαταστάσεις, καθώς περισσότεροι εργαζόμενοι δουλεύουν πλέον με σπαστά ωράρια στον ίδιο χώρο. Η Toyota Service, βελτιστοποίησε το πρόγραμμα της δουλειάς, έκοψε τα διαλλείματα, γλύτωσε τις υπερωρίες και μηδένισε το κόστος νέων εγκαταστάσεων.
Ένα ακόμα ενδιαφέρον παράδειγμα είναι αυτό της Φινλανδίας. Πριν από περίπου ένα χρόνο μια είδηση έκανε τον γύρο του κόσμου αστραπιαία: «Η Φινλανδία υιοθετεί την 4ήμερη εργάσιμη εβδομάδα, 6 ώρες την ημέρα». Αν κάποιος έψαχνε τα ειδησεογραφικά πρακτορεία θα έβλεπε την είδηση να αναπαράγεται, άλλοτε με επικριτικό, άλλοτε με διθυραμβικό τόνο. Τα πράγματα δυστυχώς είναι λίγο διαφορετικά. Όπως αναφέρει σε άρθρο του ο Independent, η τετραήμερη εργάσιμη εβδομάδα δεν είναι μέρος του προγράμματος της Φινλανδικής Κυβέρνησης. Στην πραγματικότητα αυτό που έχει συμβεί είναι το εξής: Η Πρωθυπουργός της Φινλανδίας Σάνα Μαρίν, όταν ήταν ακόμα Υπουργός Μεταφορών και Επικοινωνιών τον Αύγουστο του 2019, είχε κάνει μια δήλωση στα πλαίσια μιας επετείου του Σοσιαλδημοκρατικού κόμματος «4ήμερη εργάσιμη εβδομάδα, 6ωρο. Γιατί να μην είναι αυτό το επόμενο βήμα; Είναι το 8ωρο η απόλυτη αλήθεια;». Η είδηση απλώθηκε τόσο γρήγορα, που η ίδια η πρωθυπουργός της Φινλανδίας αναγκάστηκε να βγάλει νέα ανακοίνωση στο twitter διορθώνοντας τον εαυτό της «Το 4ήμερο, 8ωρο με αξιοπρεπή μισθό μπορεί να είναι μια ουτοπία σήμερα, αλλά ίσως δεν είναι στο μέλλον».
Γιατί εξαπλώθηκε τόσο πολύ μια εσφαλμένη είδηση; Γιατί μια δήλωση ενός υπουργού στα πλαίσια μιας εσωκομματικής συζήτησης βαφτίστηκε κυβερνητική απόφαση και δήλωση πρωθυπουργού; Η απάντηση έχει ενδιαφέρον και αφορά ίσως δύο λόγους. Ο ένας είναι ότι μια τέτοια είδηση φαίνεται να απασχολεί πάρα πολύ. Η συζήτηση έχει ανοίξει, ίσως όχι με τον καλύτερο δυνατό τρόπο προς όφελος των εργαζομένων, αλλά έχει ανοίξει. Δεν είναι σίγουρο ακόμα πού θα βρεθεί το νέο σημείο ισορροπίας, το σίγουρο είναι ότι η πλειοψηφία των επιχειρηματικών κύκλων, ειδικά στην παραγωγή, δεν επιθυμούν την καθιέρωση του 6ωρου, ακόμα και αν πλέον όλο και περισσότεροι εργαζόμενοι το αντιλαμβάνονται σαν πραγματικό σενάριο. Η διόρθωση της Φιλανδής Πρωθυπουργού είναι κάτι παραπάνω από καθησυχαστική.
Από την άλλη, η αναδημοσίευση ενός ψευδούς ρεπορτάζ αποκαλύπτει περίτρανα για ακόμα μια φορά και με διαφορετικό τρόπου το μέγεθος του προβλήματος της σύγχρονης δημοσιογραφίας. Δεν υπάρχουν μόνο οι δημοσιογραφικοί κύκλοι που μπορεί να βρίσκονται στο payroll κάποιου πολιτικού, ή επιχειρηματικού προσώπου και θα αρθρογραφήσουν κατά παραγγελία. Υπάρχει και ένας στρατός κυρίως διαδικτυακών site και περιοδικών που είναι έτοιμα ανά πάσα στιγμή να αναδημοσιεύσουν οτιδήποτε θυμίζει είδηση. Έχει αλλοιωθεί τόσο η φυσιογνωμία της ειδησεογραφίας που πλέον έχει αλλάξει το DNA της.
Ας επανέλθουμε όμως στο θέμα της μείωσης του ωραρίου. Τι δείχνουν τα παραπάνω παραδείγματα;
Το πρώτο πράγμα που αποδεικνύεται είναι ότι το αίτημα για μείωση του χρόνου εργασίας δεν είναι κάποια ουτοπική κατάσταση, ένα υπερβολικό αίτημα, ή κάποιο εγκεφαλικό κατασκεύασμα. Συζητιέται, ίσως με διαφορετικούς τρόπους κάθε φορά, αλλά συζητιέται. Η Ισπανία, για παράδειγμα, έχει ήδη ανακοινώσει ένα τριετές πιλοτικό πρόγραμμα μείωσης του χρόνου εργασίας, με επιδότηση των επιχειρήσεων.
Το δεύτερο πράγμα που αποδεικνύεται είναι ότι το αίτημα για μείωση του χρόνου εργασίας συζητιέται σε άμεση σχέση με την αύξηση της παραγωγικότητας. Είτε ως απόρροια της αύξηση της αποτελεσματικότητας των εργαζομένων, είτε ως αποτέλεσμα μιας μεγαλύτερης ευελιξίας. Το αίτημα για μείωση του χρόνου εργασίας, όμως δεν πρέπει να αφορά την οποιαδήποτε βελτιστοποίηση της παραγωγής. Δεν είναι το οποιοδήποτε optimization το ζητούμενο για εμάς. Το 6ωρο είναι αίτημα του εργατικού κινήματος. Η παραγωγικότητα έχει αυξηθεί τόσο, τα κέρδη έχουν αυξηθεί τόσο, που η σημερινή κατάσταση όχι απλά επιτρέπει το 6ωρο αλλά το υπαγορεύει ως ανάγκη και ως δυνατότητα. Δεν χρειαζόμαστε ένα πιο εντατικό 6ωρο αντί για το 8ωρο (ακόμα και αν μελέτες τμημάτων Human Resources λένε ότι οι εργαζόμενοι σπαταλάνε μία ώρα κάθε μέρα τσεκάροντας τα social media). Το 6ωρο πρέπει να είναι καθολικό, χωρίς μείωση αποδοχών, χωρίς ευελιξία. Έχει σημασία να επιμείνουμε σε αυτό, γιατί πάνω σε αυτή τη φιλοσοφία ακουμπάει το νομοσχέδιο Χατζηδάκη για διευθέτηση του χρόνου εργασίας. Θα δουλεύεις 10 ώρες όταν χρειάζεται, 6 ώρες όταν δεν χρειάζεται, δεν θα πληρώνεσαι υπερωρίες κοκ. Δεν πιστεύω ότι υπάρχει κανείς που θα βάφτιζε νίκη το 6ωρο σε αυτό το αντεργατικό νομοσχέδιο… Ίσα ίσα, που ενώ η συζήτηση θα έπρεπε να αφορά την κατάργηση του 8ώρου προς τα κάτω, η σημερινή κυβέρνηση θέλει να καταργήσει το 8ωρο προς τα πάνω και προς το «ελαστικότερον».
Το τρίτο πράγμα που αποδεικνύεται είναι ότι όσο η συζήτηση για την μείωση του χρόνου εργασίας γίνεται με τους όρους που γίνεται, θα συνεχίσει να γίνεται έτσι. Λείπει ο κόσμος της εργασίας από αυτή τη συζήτηση. Λείπει το καθολικό αίτημα για μείωση του χρόνου δουλειάς, για αύξηση του μισθού, για μείωση της ανεργίας, για συλλογικές συμβάσεις και όχι ευέλικτες και ατομικές διαπραγματεύσεις του καθένα με τον εργοδότη του.
Το ερώτημα είναι απλό. Αυτοί το συζητάνε, εμείς;
Είμαστε στην εποχή της μείωσης του χρόνου εργασίας. Αρκεί να το συνειδητοποιήσουμε και να το διεκδικήσουμε.
Ο Λάμπης Παπαθανασίου αρθρογραφεί για το antapocrisis.
