Δεν υπάρχει παιδεία αλλά εκπαίδευση τεχνικών ηλίθιων

Μητροφάνης Πατσούρας - Κωνσταντίνος Μένης - Δημήτρης Ρέπας, μαθητές 3ου ΓΕΛ Κερατσινίου

Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα γεννήθηκε με μοναδικό σκοπό και κατεύθυνση: τον στραγγαλισμό κάθε αυτόβουλης δραστηριότητας, την  ισοπεδωτική διαμόρφωση ενός ατόφιου εγωιστικού  πνεύματος και την βίαιη ήττα σε κάθε απόπειρα δημιουργίας και ανάπτυξης μαθητικών κοινοτήτων. Έχουν ειπωθεί επανειλημμένα τα χρόνια προβλήματά του, με τις εξαντλητικές μεθόδους που ακολουθεί, με την υπερκόπωση των μαθητών και την απώθησή τους από την πνευματική ανάπτυξη. Όμως δε θα περιοριστούμε σε μία  αναφορά σε κάτι τέτοιο, αλλά στον ίδιο τον θανάσιμο χαρακτήρα που είχε, έχει και θα έχει η ύπαρξή του για την ανθρωπότητα. Το εκπαιδευτικό σύστημα δεν εκφυλίστηκε, όπως εξαντλητικά προσπαθούν να μας πείσουν “προοδευτικοί ρεφορμιστές” όλων των αποχρώσεων αλλά αποτελεί μηχανισμό εισαγωγής στο βίαιο καταμερισμό της εργασίας και απέχει από τον αληθινό χαρακτήρα της μόρφωσης. Δεν χαρίζει ζωή στον άνθρωπο, παρόλο που αυτό θέλουμε όλοι:  γονείς, εκπαιδευτικοί και δάσκαλοι (όλη η κοινωνία). Αλλά πλαισιώνει την καλλιέργεια του πνεύματος στη στείρα αναζήτηση ενός επαγγέλματος, στη μονόπλευρη και ημιμαθή κατανόηση του κόσμου και την αποξένωση από τον ρεαλισμό που επιβάλλει ο καπιταλισμός.

Αναφερόμαστε σε ένα σύστημα που τόσα χρόνια αναπαράγει τον ίδιο -σάπιο πλέον- παντοτινά τρομακτικό χαρακτήρα της συστημικής - μικροαστικής καραμέλας που ζητά νεκρούς ανθρώπους, χωρίς κανένα ενδιαφέρον για τα κοινά. Έχουν δημιουργήσει ένα περιβάλλον με σκοπό  να ελέγχουν πολύ καλά τη σκέψη των παιδιών, πριν καν αυτή διαμορφωθεί! Προπαγανδιστικά βιβλία ιστορίας γεμάτα ανακρίβειες και συμφεροντολογική μάθηση, όπως αυτό της κατεύθυνσης Γ' Λυκείου -ανθρωπιστικών σπουδών- το οποίο τελειώνει στη δικτατορία του φασίστα Μεταξά. Μάλλον τα υπόλοιπα είναι άχρηστα, γιατί να μας παιδεύουνε; Σε δύο-τρεις παραγράφους καλύπτεται όλο το διάστημα απ’ το 1936 μέχρι τη μεταπολίτευση. Την ίδια στιγμή βέβαια που έχουν αφιερωθεί σελίδες για την αγιογραφία της φιλελεύθερης συνομοταξίας τους.

Και φυσικά δεν μπορεί να υπάρξει πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα από το μάθημα της έκθεσης στο οποίο με τους νέους τρόπους εξέτασης η τροφή γίνεται πολύ καλύτερα μασημένη. Η Έκθεση ιδεών του μαθητή περιορίζεται στην αναπαραγωγή των στοιχείων του κειμένου στα οποία προς μεγάλη έκπληξη δεσπόζουν περήφανα η Καθημερινή και το Βήμα (άντε και κανένας Παπανούτσος). Έτσι με τις “ιδέες και τις σκέψεις” των μαθητών να αποτελούν παρωχημένα εργαλεία της νεοφιλελεύθερης αστικής τους συνταγής πώς μπορεί να ανθίσει το πνεύμα; Πώς θα ακονιστεί η σκέψη των μαθητών  για να μπορέσουν στο τέλος να πάρουν τον κόσμο στα χέρια τους και να τον κάνουν όπως τον ονειρεύονται;

Η αναφορά στα παραπάνω μαθήματα έχει στόχο να δώσει κάποια παραδείγματα μόνο, του ξεδιάντροπου ελέγχου που ασκεί η καλή κοινωνία των “από πάνω”, “των αρίστων” που περήφανα μας κουνάνε το δάχτυλο, ενώ εξασφαλίζουν ένα μέλλον γεμάτο πνευματική φτώχεια, καταχρήσεις και βία  για κάθε μαθητή. Αυτοί γεννούν τους μαθητές στρατιωτάκια, άξιους υπηρέτες του αστικού κράτους, απαλλαγμένους από το βασάνισμα της σκέψης και την αίσθηση της συλλογικότητας. Αυτό το παιχνίδι έχει χαθεί προ πολλού. Η πικρή αλήθεια είναι πως έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν μια καλά προστατευόμενη φούσκα μέσα στη οποία ζουν πολλοί έφηβοι. Η παιδεία που μας τάζουν υπόσχεται την μεγαλύτερη αποξένωση από την πραγματικότητα και την ορθολογική αντίληψη της φύσης. Θεωρείται απαραίτητη για τον σκοπό που θέλουμε να αγωνιστούμε, η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης. Από την πρώτη μέρα στα σχολεία έως τη τελευταία βιώνουμε την προσπάθεια καταπολέμησής της. Και φυσικά μέσα σε αυτό το σύστημα που παραπαίει βρίσκονται παγιδευμένοι και οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί. Οι οποίοι πάντα παίρνουν όλη τη ευθύνη και δέχονται εκείνοι την κριτική από τις αναπόφευκτες συνέπειες του μηχανισμού αξιολόγησης.

* Πιστεύουμε ότι είναι άξιο αναφοράς και σχετική μια πρόσφατη συζήτηση που είχα με έναν συμμαθητή. Όταν το θέμα και η ανάλυση έφτασε σε έναν όρο που χρησιμοποιήσαμε και δεν τον ήξερε μας απάντησε με την εξής αφοπλιστική φράση: «Έλα μωρέ, δεν υπάρχει στο βιβλίο άρα γιατί να το ξέρω;». Αυτή είναι η σχέση διαλεκτικής του μαθητή με το μάθημα. Αυτή και μόνο η εκπαιδευτική εμπειρία μιλάει από μόνη της χωρίς να χρειάζεται επιμέρους σχολιασμούς και αναλύσεις. Είναι η ωμή πραγματικότητα, αυτό που βιώνουμε καθημερινά στα σχολεία. Θα μιλήσουμε για αφύπνιση και κριτική ικανότητα όταν απουσιάζει και η στοιχειώδης λειτουργία σκέψης;

Φυσικά, η κατάσταση στο εξωτερικό δεν είναι καλύτερη. Παρόλο που η Ελλάδα βρίσκεται σε χαμηλή θέση στην κατάταξη των χωρών με το καλύτερο εκπαιδευτικό σύστημα, τα προβλήματα παραμένουν κοινά σε διεθνές επίπεδο. Οι αστικές κυβερνήσεις σε όλο τον πλανήτη, από τις πολιτιστικά κατώτερες έως και σε αυτές της βόρειας Αμερικής, της Δυτικής Ευρώπης και της βόρειας Ασίας πλαισιώνουν την παιδεία στα όρια της κρατικής εκπαίδευσης, στην στείρα επαγγελματική αναζήτηση και τον ταξικό αποκλεισμό.

Ένα ξακουστό παράδειγμα Ευρωπαϊκής χώρας είναι η Γερμανία. Εκεί, ο ταξικός διαχωρισμός γίνεται με τον πιο αυταρχικό και καταπιεστικό τρόπο. Μετά από 4 χρόνια Δημοτικού, οι μαθητές χωρίζονται σε 3 διαφορετικά σχολεία ανάλογα με «τα ταλέντα τους και τα ενδιαφέροντα». Ισχύει στα αλήθεια όμως αυτό; Το πρώτο είδος, το Gymnasium (Γυμνάσιο) είναι το σχολείο στο οποίο φοιτούν οι καλύτεροι μαθητές, οι οποίοι θα φοιτήσουν (θέλοντας και μη) στις ανώτερες σχολές, όπως το Φυσικό - Χημικό, η Ιατρική, η Αρχιτεκτονική και άλλες. Στο δεύτερο και μεσαίο είδος, το Realschule (ελεύθερη μετάφραση: Πραγματικό σχολείο) είναι το σχολείο στο οποίο δίνεται βάση τα μαθήματα οικονομικών, εμπορικής και διοίκησης επιχειρήσεων, δηλαδή σε επαγγέλματα της μικροαστικής τάξης. Στο τρίτο και χαμηλότερο είδος σχολείου, το Hauptschule (ελεύθερη μετάφραση: Σχολείο δουλειών) είναι, κυριολεκτικά, η τραγωδία της εργατικής τάξης. Σε αυτό το σχολείο οι «κακοί και μη αποτελεσματικοί» στέλνονται και μαθαίνουν ξυλουργική, εργονομία και άλλα παρόμοια μαθήματα. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η ανάβαση σε «ανώτερο» επίπεδο  είναι σχεδόν απίθανη, αλλά η κατάβαση γίνεται πολύ εύκολα, με σκοπό την «εύκολη διαχείριση των ταλέντων των μαθητών», όπως ισχυρίζεται η Γερμανική αστική τάξη.

Ένα άλλο παράδειγμα, όχι μέσω διαχωρισμού των σχολικών τάξεων αλλά μέσω αδυναμίας παρακολούθησης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες. Παρόλο που η κατάσταση εκεί δεν είναι τόσο τραγική όσο στην Γερμανία, ένα μεγάλο ποσοστό Αμερικανών μαθητών αδυνατεί να συμμετέχει σε πανεπιστήμια, κολέγια ή άλλες, παντός είδους, σχολές λόγω του μεγαλύτερου όπλου του αμερικανικού κεφαλαίου στην εκπαίδευση: τα δίδακτρα. Μετά το Λύκειο, οι περισσότεροι μαθητές ακολουθούν την οικογενειακή επιχείρηση ή εργάζονται σε φάμπρικα, καθώς τα δίδακτρα για την τριτοβάθμια εκπαίδευση -η οποία είναι κυρίως ιδιωτική*²- αγγίζουν τις δεκάδες χιλιάδες κάθε χρόνο. Μάλιστα, από τα λίγα δημόσια πανεπιστήμια που υπάρχουν, τα περισσότερα ασχολούνται με την στρατιωτική εκπαίδευση. Ακόμη και τα μεγάλα ονόματα στον κόσμο των επιχειρήσεων, οι μεγάλοι «καρχαρίες» της αγοράς, όπως ο Elon Musk, ο Bill Gates, ο Jeff Bezos και άλλοι, παράτησαν τις σπουδές τους λόγω των διδάκτρων. Και παρόλες τις υποσχέσεις του προέδρου Biden, τα δίδακτρα και οι τιμές τους δεν έπεσαν ποτέ.

Μπορεί, επομένως, να γίνει φανερός ο ρόλος της κρατικής εκπαίδευσης, όπως λέει και ο Μιχάλης Κατσαρός*³. Η παιδεία που ονειρευόμαστε εμείς, τρεις μαθητές Λυκείου, καθώς και οποιοσδήποτε  άλλος που οραματίζεται μια ολοκληρωμένη κοινωνία, χωρίς φραγμούς και εμπόδια, χωρίς αποκλεισμένους και ευάλωτους μα μήτε και με “άριστους” μαθητές, τους οποίους η τύχη τούς κληρονόμησε πιο ευνοϊκές συνθήκες, εντός του περίγυρούς τους, για να καλλιεργήσουν το πνεύμα τους. Η παιδεία που ονειρευόμαστε δεν θα είναι ένα αγαθό που το προσφέρει η ίδια η κοινωνία, κομμένο και ραμμένο στα μέτρα της, με ανταλλακτική και αγοραστική αξία αλλά ένα στολίδι δημιουργημένο από ολόκληρο το φάσμα των κατακτήσεων του ανθρώπου πάνω στην φύση. Ένα προϊόν το οποίο δημιουργείται και τελειοποιείται μέρα με την μέρα όσο υπάρχει το ανθρώπινο γένος. Ένα παρόμοιο “στολίδι” δεν είναι πραγματοποιήσιμο σε καμία κοινωνία όπου υπάρχουν “φραγμοί” είτε είναι καθαρά ταξικοί αλλά πάνω από όλα όσο υπάρχουν πνευματικοί φραγμοί.

Το μεγαλύτερο καθήκον της ανθρωπότητας είναι να κληρονομήσει στις ακόλουθες γενιές των ανθρώπων -των παιδιών όπου κανένας δεν θα μπορεί να τους κλέψει το  όραμα και προοπτικές μήτε να τις δομήσει όπως αυτός πιστεύει- τον πανανθρώπινο, ανεξουσίαστο και ελευθεριακό κομμουνισμό. Όχι έτσι όπως τον ονειρεύεται ο υποκριτικός κεντρισμός που κυριαρχεί στην αυτοαποκαλούμενη “επαναστατική” αριστερά, της γραφειοκρατίας και της σύγχυσης αλλά ούτε βέβαια και με την αντιδραστική βιασύνη των αναρχικών, οι οποίοι πιστεύουν ότι ως δια μαγείας μια τέτοια κοινωνία θα φτάσει ξαφνικά από τη σπασμωδική πορεία του καπιταλισμού – βλεπε αναρχικά σχολεία, Ισπανία 1933-1937. Ο ελευθεριακός και αταξικός κόσμος  χτίζεται μέσα στους καθημερινούς αγώνες και με τη νίκη του κόμματος της προλεταριακής τάξης, με τα συνθήματα στρατηγικής προ των πυλών, χωρίς ρεφορμιστικές αυταπάτες. Οι φοιτητικοί σύλλογοι καθώς και κάθε εκπρόσωπος της νεολαίας και της εκπαίδευσης δεν πρέπει να περιορίζονται στην συνδικαλιστική δράση με κύριο αίτημα την διευθέτηση της εκπαιδευτικής ύλης και την καλυτέρευση των συνθηκών εργασίας. Πρέπει να αγωνιστούν μαζί με την -και μέσα στην- νεολαία με σκοπό την δημιουργία νέων επαναστατών, ανθρώπων με πύρινη θέληση για μια ζωή άξια της εποχής μας. Η ανθρώπινη εκπαίδευση που απαιτείται, διαμορφώνεται στις συνθήκες που περιέγραψε ο Μαρξ, της τρίτης γενιάς του ολοκληρωμένου κομμουνισμού με την τελειοποίηση του παράγοντα της συνήθειας και της προσφοράς στην κοινωνία, όταν θα έχει επιτευχθεί η διαρκής επανάσταση των Μπολσεβίκων σε κάθε αράδα στεριάς πάνω στη γη.

Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι η εκπαίδευση έχει να περιμένει την επίτευξη της επανάστασης και την ολοκλήρωση της τρίτης φάσης του κομμουνισμού. Αντιθέτως, πρέπει να διευρυνθεί το αίτημα των μαθητών, των φοιτητών και των εκπαιδευτικών για την δημόσια και δωρεάν παιδεία κάτω από το λάβαρο όμως του τελικού οράματος. Δεν πρέπει να υπάρχει καμία λαϊκίζουσα ψευδαίσθηση, πως μοναδικό αίτημα των ανθρώπων της εκπαίδευσης, των γονέων και της κοινωνίας συνολικά είναι η ελεύθερη πρόσβαση στα πανεπιστήμια. Η κεϋνσιανή εποχή έχει καταρρεύσει από την βάρβαρη φύση του κεφαλαίου, το οποίο αναγεννιέται μέσα από τις στάχτες του, κάθε φορά πιο εξουθενωμένο από ποτέ. Ο ρεφορμισμός είναι προπαντός άτοπος από την κοινωνική και οικονομική αντίληψη της καθημερινότητας αλλά πλέον και από την οπτική γωνία του κάθε μαθητή. Η “άγρια” γενιά της εξέγερσης του 2008, η γενιά της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, η γενιά των μνημονίων και της καπιταλιστικής δυστοπίας, του εγκλεισμού και του πολέμου, δεν ανέχεται άλλες Βάρκιζες, άλλες χίπικες απαιτήσεις για την καθημερινότητα αλλά αναζητά την επιστημονική διαδρομή των μπολσεβίκων, τον θρυλικό κόκκινο στρατό της παγκόσμιας επανάστασης και σαν ρεαλιστές απαιτούμε πιο πολλά από ποτέ.

* Αναφέρεται σε συζήτηση που είχε ένας από τους τρεις μας.

*² Άρθρο: 10 Tuition-Free Universities in the USA for International Students 2021 (από blog: ForeignAdmits).

*³ «Αντισταθείτε στην κρατική εκπαίδευση» στίχος από το ποίημα «Αντισταθείτε».