Άταφος νεκρός* η αξιολόγηση: «Προς νέα αναβολή η αξιολόγηση καθηγτών» - «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» (Τετάρτη 30/11/22)
Του Γιώργου Κ. Καββαδία**
Γράφαμε μόλις προχθές (Στον βωμό της αξιολόγησης θυσιάζονται οι μονιμοποιήσεις των νεοδιόριστων – Ζ. Μακρή): Άκυρες όσες μονιμοποιήσεις έγιναν, πρώτα η αξιολόγηση!) ότι «η αξιολόγηση δεν υλοποιείται και δεν πρόκειται να υλοποιηθεί, πολύ περισσότερο η ατομική, τόσο γιατί συναντά σοβαρές αντιστάσεις από τη βάση των εκπαιδευτικών και παρά το «ξεπούλημα» της συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας, όσο και για τις εγγενείς αδυναμίες των α(χ)ρίστων και την προεκλογική συγκυρία. Να θυμίσουμε ότι δεν έχουν στήσει τους μηχανισμούς αξιολόγησης (σύμβουλοι, νέοι διευθυντές, επόπτες αξιολόγησης).»
Αυτή η εκτίμησή μας επιβεβαιώνεται και από τα φιλικά προς την κυβέρνηση μέσα. Χαρακτηριστικό το σημερινό πρωτοσέλιδο της «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ» (Τετάρτη 30/11/22) «Προς νέα αναβολή η αξιολόγηση καθηγτών»
Σύμφωνα με την εφημερίδα, η πρόθεση της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας ήταν η αξιολόγηση των 150.000 εκπαιδευτικών να γινόταν κατά την τρέχουσα σχολική περίοδο, όμως «η εφαρμογή του εγχειρήματος κρίνεται ιδιαίτερα δύσκολη, ενώ θεωρούνται αναμενόμενες και οι αντιδράσεις σε περίοδο, μάλιστα, προεκλογική». Η «Καθημερινή» σημειώνει ότι μπορεί να υπάρξει αξιολόγηση σε… δόσεις ξεκινώντας από την προσεχή άνοιξη, ίσως δηλαδή και μετά τις εθνικές κάλπες. Όπως φαίνεται, κρίσιμος παράγοντας είναι το λεγόμενο πολιτικό κόστος, καθώς είναι προφανές ότι κανείς στο υπουργείο, ούτε φυσικά στην κυβέρνηση, δεν επιθυμεί μια σύγκρουση με μια μεγάλη δεξαμενή ψηφοφόρων όπως είναι οι δεκάδες χιλιάδες δάσκαλοι και καθηγητές.
Αντιστέκεται η βάση – Συναινεί η γραφειοκρατία
Τα τελευταία χρόνια η βάση των εκπαιδευτικών έχει κατανοήσει ότι παρά τις ωραιολογίες η αξιολόγηση όχι μόνο δε βελτιώνει τη δημόσια εκπαίδευση και τους εκπαιδευτικούς, αλλά αποτελεί μηχανισμό χειραγώγησης και κατηγοριοποίησης εκπαιδευτικών και σχολείων. Για αυτό και αντιστέκεται σθεναρά την ώρα που η γραφειοκρατική και πραξικοπηματική ηγεσία της ΟΛΜΕ έχει αποδείξει ότι είναι στο πλευρό της Κεραμέως και της Κυβέρνησης. Έχει επιλέξει στρατόπεδο χαράσσοντας μια πολιτική συμβιβασμού και υποταγής. Μια πολιτική που άφησε ακάλυπτο τον κλάδο στις μάχες ενάντια σε κάθε μορφή αξιολόγησης. Μαύρη σελίδα για την ιστορία της ΟΛΜΕ ότι ΔΑΚΕ – ΣΥΝΕΚ – ΠΕΚ ολοκλήρωσαν το πραξικόπημα στο 20ο Συνέδριο ανατρέποντας θέσεις του κλάδου ενάντια στην αξιολόγηση/αυτοαξιολόγηση περνώντας τη γραμμή της υφυπουργού παιδείας Ζ. Μακρή, όπως την είχε προαναγγείλει από τον Μάρτη του 2022, όταν δήλωνε: ”Θα τα βρούμε με τους συνδικαλιστές για τον τρόπο εφαρμογής της αξιολόγησης».
Συνοπτικά 10+1 λόγοι απόρριψης της αξιολόγησης/αυτοαξιολόγησης
- Η ψήφιση του νόμου 4692/2020 και η έκδοση της σχετικής Υ.Α. για την αξιολόγηση της σχολικής μονάδας αποτελεί συνέχεια του νόμου Γαβρόγλου 4547/2018. Το θεσμικό πλαίσιο για την αξιολόγηση/αυτοαξιολόγηση καταρρίπτει κάθε μύθο περί «καλής» ή «κακής», «τιμωρητικής» ή «μη τιμωρητικής» αξιολόγησης. Σε ένα ταξικό – ιεραρχικό κοινωνικό και εκπαιδευτικό σύστημα η αξιολόγηση δεν μπορεί παρά να είναι ιεραρχική – συμμορφωτική και τιμωρητική. Αποτελεί κεντρικό μηχανισμό ανατροπής εργασιακών σχέσεων, ιδεολογικής χειραγώγησης και κατηγοριοποίησης σχολείων εκπαιδευτικών και μαθητών.
- Κατηγοριοποιεί τους εκπαιδευτικούς σε «ελλιπείς» «επαρκείς», «πολύ καλούς», «εξαιρετικούς» προκαλώντας ανταγωνισμούς και συγκρούσεις εθίζοντας στη δουλοπρέπεια, την αυλοκολακεία και διαμορφώνοντας κλίμα υποταγής, αυστηρής πειθάρχησης και ελέγχου. Η κατηγοριοποιηση και συρρίκνωση των σχολείων θα φέρει μείωση χιλιάδων θέσεων εργασίας με πρώτα θύματα τους ελαστικά εργαζόμενους και μετά τους μόνιμους.
- Στρατηγικός στόχος να οικοδομήσουν ένα πανοπτικό μοντέλο αξιολόγησης/αυτοαξιολόγησης που όλοι ελέγχουν όλους μέσα από άκρως ιεραρχικές και εξουσιαστικές σχέσεις. Επιδιώκει να μετατρέψει τους εκπαιδευτικούς σε «άβουλους και μοιραίους», «yes men», υπαλλήλους που πάσχοντας από μόνιμη οσφυοκαμψία ευθυγραμμίζονται με την εκπαιδευτική πολιτική της εκάστοτε κυβέρνησης και την επίσημη κρατική διδακτική.
- Με την αξιολόγηση κατακερματίζεται τόσο η προσωπικότητα του εκπαιδευτικού, όσο και η εκπαιδευτική διαδικασία. Και ακόμα χειρότερα επιχειρείται η ποσοτικοποίηση και μέτρηση χαρακτηριστικών της ανθρώπινης προσωπικότητας και στοιχείων της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Επιδιώκεται να επικυρωθούν ως αντικειμενικά μετρήσιμα στοιχεία της προσωπικότητας και νοητικές λειτουργίες των υποκειμένων της εκπαιδευτικής διαδικασίας, όπως η διδακτική ή μαθησιακή ικανότητα, η πνευματική και επιστημονική συγκρότηση, η ικανότητα επικοινωνίας και ο τρόπος συμπεριφοράς, οι διαπροσωπικές σχέσεις, οι ιδέες, η φαντασία, η πρωτοβουλία κ.ά. Σε συνθήκες «αξιολογικής δικτατορίας» το παιδαγωγικό και διδακτικό έργο των εκπαιδευτικών μετατρέπεται σε ένα στεγνό διοικητικό μηχανισμό, συμπλήρωσης αριθμών και φορμών.
- Παρά τους ευφημισμούς και τις αγιογραφικές διακηρύξεις όλων των κυβερνήσεων για την αυτοαξιολόγηση, όχι μόνο δεν είναι «αθώα», αλλά συνδέεται άρρηκτα με την αξιολόγηση. Όλα τα εργαλεία της (άξονες, κριτήρια, δείκτες, φόρμες κ.α.), συγκροτούν τους όρους μιας διαδικασίας που καμία σχέση δεν έχει με εσωτερικές και ανατροφοδοτικές συλλογικές παιδαγωγικές λειτουργίες και δε θα μπορούσαν να γίνουν σε ένα αυταρχικό και ιεραρχικό εκπαιδευτικό σύστημα. Οδηγεί τους εκπαιδευτικούς σε ένα κυκεώνα συνεδριάσεων και γραφειοκρατικών διαδικασιών. Είναι μια διαδικασία αλλοτρίωσης και χειραγώγησης. Ένα «αδειανό πουκάμισο», μια ψευδαίσθηση συμμετοχής που νομιμοποιεί την κρατική εξουσία και τον έλεγχο.
- Στην πρόταση για αυτοαξιολόγηση αποκρύπτεται συνειδητά η βασική παραδοχή για την εκπαίδευση: ότι οι κοινωνικές παράμετροι και καταστάσεις είναι αυτές που καθορίζουν το περιεχόμενο και τις διαδικασίες της. Η αυτοαξιολόγηση αποσιωπά συστηματικά τόσο την επίδραση των κοινωνικών ανισοτήτων και διαφορών στις σχολικές επιδόσεις όσο και τις ευθύνες της κρατικής πολιτικής. Αντί να αναγνωρίσει την κρατική ευθύνη στην διαμόρφωση των ταξικών ανισοτήτων, στην επιλογή σκοπών και στόχων, στον καταρτισμό των προγραμμάτων, στη συγγραφή των βιβλίων, στις ελλείψεις της υλικοτεχνικής υποδομής, στην απαξίωση του ανθρώπινου δυναμικού, φορτώνει τις ευθύνες στους εκπαιδευτικούς.
- Η αξιολόγηση/αυτοαξιολόγηση, συνδέεται με την «αποκέντρωση» και την «αυτονομία» επιδιώκοντας τον περιορισμό ή και την κατάργηση της χρηματοδότησης από το κράτος και ωθεί τα σχολεία στην αναζήτηση χορηγών για την κάλυψη πάγιων και έκτακτων αναγκών και καταργεί σταδιακά τον όποιο ενιαίο και δωρεάν χαρακτήρα της εκπαίδευσης. Κατηγοριοποιεί τις σχολικές μονάδες σε καλές και κακές, ανάλογα με τους χορηγούς και τα χρήματα που εξοικονομεί η καθεμιά, προωθώντας την ανταγωνιστικότητα μεταξύ τους, για να επιλεγούν ελεύθερα από περισσότερους γονείς.
- Η αξιολόγηση προβάλλει το εκπαιδευτικό έργο ως προσωπική υπόθεση των εκπαιδευτικών. Επιδιώκει έτσι να τους ενοχοποιήσει στα μάτια των μαθητών τους και της κοινής γνώμης για την κρίση της εκπαίδευσης. Στο νέο πλαίσιο, οι εκπαιδευτικοί «χρεώνονται» την επιτυχία ή αποτυχία των μαθητών τους επιδιώκοντας να συνδέσει τις επιδόσεις των μαθητών με βάση και την τράπεζα θεμάτων με την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών «Αγνοούνται» οι κοινωνικές και γεωγραφικές ανισότητες που διαμορφώνουν αντίξοες συνθήκες για την εκπαίδευση των μαθητών από τα ασθενέστερα οικονομικά και κοινωνικά στρώματα. Παραλείπονται όλοι εκείνοι οι παράγοντες που οδηγούν στον Καιάδα της εγκατάλειψης του σχολείου και του αναλφαβητισμού.
- Oι σχολικές μονάδες βαθμολογούνται σε δεκαβάθμια κλίμακα και κατηγοριοποιούνται στην ψηφιακή πλατφόρμα του ΙΕΠ Έτσι όχι μόνο δε βελτιώνει την ποιότητα της εκπαίδευσης, αλλά λειτουργεί ως μηχανισμός αποδόμησης της δημόσιας εκπαίδευσης με τη συρρίκνωση δαπανών, διορισμών και τις καταργήσεις τμημάτων και σχολείων… Η ποιότητα στην εκπαίδευση για τους μαχόμενους εκπαιδευτικούς δεν είναι η μετρήσιμη αποδοτικότητα που σχετίζεται με τις προτεραιότητες των «αγορών». Η ποιότητα συμβαδίζει με την ενίσχυση και όχι την αποδόμηση της δημόσιας παιδείας, την προσπάθεια άρσης των κοινωνικών φραγμών για ένα σχολείο που χωρά όλους τους μαθητές.
- Είναι χαρακτηριστική η μαρτυρία της Νταϊάν Ράβιτς, θεωρητικού της εκπαίδευσης, συγγραφέα και υφυπουργού Παιδείας του Τζορτζ Μπους για τις καταστροφικές συνέπειες της αξιολόγησης: «…η αξιολόγηση μετατράπηκε σε εφιάλτη για τα αμερικανικά σχολεία …Η τρέχουσα έμφαση στην αξιολόγηση έχει δημιουργήσει στα σχολεία μια τιμωρητική ατμόσφαιρα. … Η εκπαιδευτική πολιτική που ακολουθούμε αναστατώνει τις κοινότητες, κατεδαφίζει σχολεία, χωρίς να τα βελτιώνει. Το σημαντικότερο όμως είναι πως δεν παράγουμε μια γενιά μαθητών με περισσότερες γνώσεις…»
10+1. Οι εκπαιδευτικοί έχουν κάθε δικαίωμα να αντισταθούν στον ασφυκτικό έλεγχο του νεο-επιθεωρητισμού, όπως διανθίζεται με τα μέτρα και τους δείκτες σύμφωνα με τα πρότυπα της «ελεύθερης αγοράς». Γιατί «ο δάσκαλος που θα υποχρεωθεί να καταπνίξει τη σκέψη του θα γίνει διπλά σκλάβος ή θα καταντήσει ένας ψυχικά ανάπηρος άνθρωπος, ανίκανος να μορφώσει άλλους» (Δ. Γληνός). Απεργία-αποχή από τις διαδικασίες αξιολόγησης των σχολικών μονάδων. Η εκπαιδευτική κοινότητα αντιστέκεται στην εφαρμογή της αξιολόγησης – χειραγώγησης, κατηγοριοποίησης εκπαιδευτικών και σχολείων. Τα εκπαιδευτικά συνδικάτα καλούν τους εκπαιδευτικούς να μη συμμετέχουν σε καμία περίπτωση τις συνεδριάσεις των επόμενων ημερών για την αυτοαξιολόγση/αξιολόγηση και να μην αποδεχτούν καμία θέση συντονιστή τάξης, μέντορα, υπεύθυνου εκπαιδευτικού ομίλου.
*Χαρακτηρισμός του Δημήτρη Γληνού για τις «εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις» της δεύτερης δεκαετίας του 20ου αιώνα
** Ο Γιώργος Κ. Καββαδίας είναι φιλόλογος στο 3ο ΓΕΛ Κερατσινίου, μέλος του ΔΣ της ΕΛΜΕ Πειραιά, μέλος της ΣΕ του περιοδικού «Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης» του Εκπαιδευτικού Ομίλου
