του Απόστολου Νικολόπουλου,
Οι εκπαιδευτικοί ανέλαβαν την περασμένη βδομάδα υπηρεσία στα σχολεία τους για τη νέα σχολική χρονιά και οδεύουμε προς το άνοιγμα των σχολείων με την προσέλευση των μαθητών την επόμενη Δευτέρα. Προηγήθηκε ένα καλοκαίρι έντονων πολιτικών εξελίξεων, με το κεφάλαιο να κλιμακώνει την επίθεση στον κόσμο της εργασίας, με τις πυρκαγιές και την πρόσκληση της κυβέρνησης για ανάδοχους επιχειρηματίες στις καμένες περιοχές, με την πανδημία να αναπτύσσεται εξαιτίας των ταξικών επιλογών στην «αντιμετώπισή» της (εγκατάλειψη του δημόσιου συστήματος υγείας, ασυδοσία στους χώρους εργασίας, εξυπηρέτηση τουριστικών επιχειρήσεων κ.λπ.). Στο χώρο της παιδείας έχουν νομοθετηθεί ή εφαρμοστεί πολλά αντιδραστικά μέτρα, όπως η ελάχιστη βάση εισαγωγής στα ΑΕΙ (ΕΒΕ), η Τράπεζα Θεμάτων, τα πρότυπα κοκ., ενώ το καλοκαίρι ψηφίστηκε ο Ν. 4823/21 και επιδιώκεται η εφαρμογή της αξιολόγησης.
Ας εξετάσουμε λοιπόν τις τοποθετήσεις των αστικών εφημερίδων, των κοινοβουλευτικών κομμάτων και κάποιων συνδικαλιστικών παρατάξεων για τα εκπαιδευτικά θέματα ενόψει της νέας χρονιάς και, όπως θα φανεί, αυτό θα οδηγήσει σε κάποια πρακτικά συμπεράσματα.
Πρώτα-πρώτα, τα προβλήματα στην εκπαίδευση και την κοινωνία είναι τεράστια και δεν μπορούν να παρακαμφθούν. Ακόμα και τα έντυπα που διάκεινται ευνοϊκά στην κυβέρνηση, αναγνωρίζουν τα μορφωτικά κενά που προέκυψαν με την «εξ αποστάσεως» κατά την πανδημία και επιχειρηματολογούν υπέρ των ανοικτών σχολείων, χωρίς βέβαια να κριτικάρουν την εμμονή στη μη λήψη ουσιαστικών μέτρων για το υγειονομικά ασφαλές άνοιγμά τους. Γενικότερα, όμως, τα δημοσιεύματα των εφημερίδων και η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτικών δηλώσεων αφορούν κυρίως την ελάχιστη βάση εισαγωγής και τα μέτρα ασφαλούς λειτουργίας, ενώ κάποια αναφέρονται και σε ελλείψεις χώρων, καθαριστριών, στο καλοκαιρινό νομοσχέδιο κ.λπ. Ηθελημένα ή αθέλητα, συνεπώς, δεν τονίζεται ότι οι προωθούμενες εκπαιδευτικές αλλαγές θα λειτουργήσουν ως σύνολο, υποστηρίζοντας η μία την άλλη, και θα δημιουργήσουν μια δυναμική ριζικής αλλαγής της εκπαίδευσης σε επιχειρηματική κατεύθυνση και σε βάρος των παιδιών από τα φτωχά λαϊκά στρώματα.
Αυτή η διαπίστωση γίνεται ακόμα πιο εντυπωσιακή, όταν το ίδιο το Υπουργείο «διαφημίζει» τα καταλυτικά αποτελέσματα των μέτρων που παίρνει. Δηλώνει ανοιχτά ότι η ΕΒΕ οδηγεί σε «εξορθολογισμό» της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και εξαγγέλλει την αναδιαμόρφωση του ακαδημαϊκού χάρτη σε τρία βήματα (προτάσεις ΑΕΙ για αναδιάταξη των τμημάτων τους, πρόταση ΕΘΑΑΕ με βάση τις ανάγκες της αγοράς εργασίας, αλλαγές στην ΕΒΕ για «διόρθωση στρεβλώσεων»). Τα αποτελέσματα των εισαγωγικών συνέβαλλαν επίσης στην στροφή μαθητών στην κατάρτιση (22.000 υποψήφιοι στα ΔΙΕΚ και πρόσθετες αιτήσεις εντός του μηνός). Οι διατάξεις του Ν. 4823, όπως και το σύνολο της εκπαιδευτικής πολιτικής, πρέπει να θεωρούνται στη δυναμική τους, από την άποψη της νέας κατάστασης που φέρνουν. Αν εφαρμοστεί η αξιολόγηση, επιβληθούν οι υπερεξουσίες των διευθυντών, οι μέντορες και η «αυτονομία», για τι σχολείο θα μιλάμε; Πώς όλα αυτά θα αλλάξουν ριζικά το περιεχόμενο της εκπαίδευσης και τη λειτουργία του σχολείου, σε τι συνθήκες πίεσης και ελέγχου θα λειτουργεί ο εκπαιδευτικός της τάξης, πώς θα επεμβαίνουν ανεμπόδιστα στα σχολεία εταιρείες, ΜΚΟ και χορηγοί κ.λπ.; Αυτά δεν είναι ζητήματα του μακρινού μέλλοντος, ούτε πρόκειται για κάποια επιμέρους μέτρα, αλλά για μία συνολική δέσμη αλλαγών με προβλεπόμενο αποτέλεσμα. Γι’ αυτό το λόγο, οι εκπαιδευτικοί δεν πρέπει να «ποντάρουν» σε υποσχέσεις όπως αυτές του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ για κατάργηση της ΕΒΕ, που προβλήθηκαν από διάφορα ΜΜΕ. Η μάχη πρέπει να είναι αποφασιστική, να δοθεί τώρα και ενάντια σε ρυθμίσεις που ήρθαν για να μείνουν και για να παράγουν άμεσα αποτελέσματα.
Ένα άλλο βασικό ζήτημα, που αναδεικνύεται από τη στάση των πολιτικών δυνάμεων και σχετίζεται με την πολιτική κατεύθυνση του εκπαιδευτικού κινήματος, αφορά την αιτία των προωθούμενων αλλαγών στην εκπαίδευση.
Η αφήγηση της κυβέρνησης, που δήθεν αιτιολογεί τις ενέργειές της, είναι ότι επιζητείται μια παιδεία αντάξια του 21ου αιώνα, που θα οδηγήσει σε ανάπτυξη και σε άνοδο της οικονομικής θέσης της χώρας, ότι μέσω αυτών θα ευνοηθούν όλοι και ότι έτσι οι νέοι θα βρουν ευκαιρίες αξιοποίησης των ικανοτήτων τους. Σε αυτό το γενικό αφήγημα δεν διαφωνεί καταρχήν το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, καθώς άλλωστε στη συνάντηση του προέδρου του με μαθητές της «Βουλής των Εφήβων» τονίστηκε το «επενδύουμε στη νεολαία» (θεωρία του ανθρώπινου κεφαλαίου, ΟΟΣΑ). Τα ΣΥΝΕΚ, βεβαίως, σε παλαιότερη ανακοίνωσή τους για το Ν. 4823, έβαλλαν με σκληρά λόγια κατά της αξιολόγησης ή των διαδικασιών επιμόρφωσης. Υπάρχουν όμως κάποια «λεπτά» σημεία στις ανακοινώσεις των ΣΥΝΕΚ και σε πρόσφατες τοποθετήσεις στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ. Στέκονται πολύ στις στενές κομματικές επιδιώξεις της ΝΔ, υπερτονίζουν την πολιτική περικοπών και έτσι υποβαθμίζουν το διαρθρωτικό χαρακτήρα των αλλαγών, ενώ ουσιαστικά υπερασπίζονται ή ζητούν ανοχή (στο όνομα της «ενότητας») για τις δικές τους κυβερνητικές επιλογές. Με αυτό το τρόπο, θεωρούν ότι το βασικό ζητούμενο είναι να αντικατασταθεί η παρούσα κυβέρνηση από το ΣΥΡΙΖΑ, όταν ωριμάσουν οι συνθήκες.
Στην αρθρογραφία του Ριζοσπάστη, το τελευταίο διάστημα, δίνεται βάρος στις συνθήκες ασφαλούς ανοίγματος και κάλυψης αναγκών των σχολείων, στα αποτελέσματα της ΕΒΕ και στη επερώτηση για τους αναπληρωτές. Σε άρθρο μέλους του Τμήματος Παιδείας και Έρευνας της ΚΕ του ΚΚΕ (4-5/9) συσχετίζονται οι αλλαγές στα ΑΕΙ με πανεπιστήμιο «ζεμένο στο άρμα των επιχειρηματικών ανταγωνισμών», θέση καταρχήν σωστή εάν βεβαίως συμπεριλαμβάνει και την επιχειρηματικοποίηση των ίδιων των ΑΕΙ. Η γενική όμως τάση στην πρόσφατη αρθρογραφία είναι η ενασχόληση με τα άμεσα προβλήματα και συνήθως μια απλή αναφορά για κατάργηση των αντιεκπαιδευτικών νόμων, ενώ παρόμοια χαρακτηριστικά συναντούμε και στην ανακοίνωση του ΠΑΜΕ για τη νέα σχολική χρονιά. Κατά τη γνώμη μας, δεν αναδεικνύεται η συνολική αλλαγή τοπίου στα σχολεία, που θα επιχειρηθεί ευθύς εξαρχής τη νέα χρονιά, και μάλλον υποτιμάται η αυξανόμενη δυσαρέσκεια του εκπαιδευτικού κόσμου.
Από τη σκοπιά τώρα που αναφέραμε, αυτή των βαθύτερων αιτίων, στην αρθρογραφία δεν αναδεικνύεται η σχέση των προωθούμενων μέτρων με στρατηγικές ανάγκες του κεφαλαίου, που πηγάζουν από τις τεχνολογικές αλλαγές και τις διαδικασίες διεθνοποίησης. Δεν πρόκειται μόνο για την εξυπηρέτηση των επιχειρήσεων και την ικανοποίηση «κλασικών» αναγκών της κοινωνικής αναπαραγωγής, αλλά για άμεση και βαθιά πρόσδεση της εκπαίδευσης με τις επιχειρήσεις, τη λειτουργία της με επιχειρηματικά πρότυπα και την αντίστοιχη αναδιοργάνωση της ιδεολογικής λειτουργίας της. Αν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε έχουμε να κάνουμε με αναδιαρθρώσεις στρατηγικού χαρακτήρα, που σχετίζονται με την ευρύτερη «αποδοτικότητα» και «ευστάθεια» του συστήματος. Οι μάχες όμως που αφορούν ζητήματα τέτοιας σημασίας μπορούν να στεφθούν με επιτυχία, μόνο αν δίνονται με όρους αποφασιστικής πολιτικής σύγκρουσης. Επίσης, χρειάζεται η οικοδόμηση εκπαιδευτικών αγώνων, που δεν θα εγκλωβίζονται στο επιμέρους ή σε λογικές κοινοβουλευτικής εναλλαγής και θα επιδιώκουν ανατροπή της συνολικής αντιεκπαιδευτικής πολιτικής κυβέρνησης-κεφαλαίου-ΕΕ.
Μία τρίτη πλευρά που προκύπτει από την αρθρογραφία, αν και όχι πάντα αρκετά καθαρά, αφορά την ισχύ της κυβέρνησης. Η ΝΔ θέλει να δείξει ότι ελέγχει πλήρως το παιχνίδι, ότι προχωρά απρόσκοπτα τα μέτρα και έχει αποφασιστικότητα. Διατάσσει τα στελέχη της και τον κρατικό μηχανισμό, βρίσκεται σε σταθερή επαφή με επιχειρηματικούς φορείς για τα θέματα εκπαίδευσης, ασχολείται με τη κατανομή ποσών κ.λπ. Από τη μεριά του, ο ΣΥΡΙΖΑ προπαγανδίζει την αποτυχία του «επιτελικού κράτους της ΝΔ», αξιοποιεί το «φιάσκο Αποστολάκη» και μιλά για βαθμιαία φθορά της κυβέρνησης. Το ερώτημα όμως που μπαίνει για το μάχιμο κόσμο της εκπαίδευσης είναι: μπορεί να αντιταχθεί στη λαίλαπα των αλλεπάλληλων αντιεκπαιδευτικών μέτρων; Και αν ναι, πως;
Όταν δίνεται μια μάχη, κάθε αντίπαλος «ζυγίζει» τις πιθανές επιλογές του και αξιοποιεί τα όπλα του. Η κυβέρνηση γνωρίζει ότι η αντιπολίτευση των συστημικών κομμάτων έχει όρια και ποντάρει στο να μην αμφισβητηθούν πρακτικά οι στρατηγικές επιλογές με αποφασιστικούς αγώνες. Θα αξιοποιήσει, προφανώς, όσο περισσότερο μπορεί, τον κυβερνητικό-εργοδοτικό συνδικαλισμό, όπως έκανε και την προηγούμενη περίοδο. Εάν, όμως, κάποιος διαβάσει συστηματικά τα άρθρα πολιτικής ανάλυσης της τελευταίας περιόδου, θα μπορέσει να διακρίνει την επίδραση διαδοχικών αποτυχιών και στραπάτσων στο κύρος της (πυρκαγιές, «αστοχίες» στην πανδημία, αποκλεισμοί από ΑΕΙ λόγω ΕΒΕ, οικονομική δυσπραγία, λειτουργικές ανεπάρκειες κ.λπ.). Αυτό αντανακλάστηκε, άλλωστε, και στον ανασχηματισμό με την μετακίνηση ή απομάκρυνση κάποιων κυβερνητικών στελεχών. Πρόσφατα επίσης, καθώς και στο προηγούμενο διάστημα, σε αναλύσεις γίνονται συχνές αναφορές στο κατάλληλο «τάιμινγκ» γι’ αυτή ή την άλλη πολιτική επιλογή ή κίνηση, και αυτό υποδηλώνει μία σχετική στενότητα τακτικών ελιγμών. Αυτό έχει τη σημασία του ακόμα και στο επίπεδο της πολιτικής σε μικρότερα πεδία: ακόμα και μία καθυστέρηση στην εφαρμογή κάποιου μέτρου δημιουργεί αλυσιδωτά προσκόμματα και κόπωση στο δυναμικό του αντίπαλου. Ας μη ξεχνάμε επίσης ότι η αντιπαράθεση για τα εκπαιδευτικά ζητήματα συντελείται στο έδαφος ευρύτερων κοινωνικών συγκρούσεων, που μπορούν και πρέπει να αξιοποιηθούν. Συνεχώς ανακύπτουν προβλήματα, που δημιουργούν «θερμά τοπία» και η αστική τάξη αδυνατεί να τα χειριστεί. Αυτό δεν είναι μόνο «εσωτερικό» φαινόμενο, για παράδειγμα ο πρωθυπουργός της Ιαπωνίας ανακοίνωσε στις 3/9 ότι θα παραιτηθεί, και αυτό ως αποτέλεσμα της αυξανόμενης δυσαρέσκειας για τους χειρισμούς του για την πανδημία με τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων.
Εντέλει, τουλάχιστον για κάποια θέματα-κλειδιά, το ριζοσπαστικό εκπαιδευτικό κίνημα έχει αναπτύξει μακρόχρονη συστηματική δραστηριότητα και δημιουργήσει μία βάση ανάσχεσης. Έχουν υπάρξει άλλωστε λαμπρές σελίδες του ελληνικού εκπαιδευτικού κινήματος που έχουν γραφτεί σε πολύ σκοτεινές περιόδους, όπως η χούντα, ενώ νωπή είναι η εμπειρία από τη συνεισφορά της ταξικής πτέρυγάς του ενάντια στις αντιδημοκρατικές απαγορεύσεις μέσα στην πανδημία.
Οι άξονες και το ακριβές σχέδιο αντιπαράθεσης πρέπει και δεν μπορεί παρά να συζητηθούν και διαμορφωθούν σε διαδικασίες των εκπαιδευτικών σωματείων και των φοιτητικών συλλόγων, που χρειάζεται να αναλάβουν άμεσα δράση, σε αγωνιστικά μορφώματα που θα αναδειχθούν (επιτροπές αγώνα, συντονισμοί κ.λπ.), και να συγκροτηθεί πανεκπαιδευτικό – πανκοινωνικό μέτωπο για μια εκπαίδευση σύμφωνη με τις εργατικές-λαϊκές ανάγκες και τα δικαιώματα των νέων, κόντρα στο δυστοπικό μέλλον που επιδιώκει το κεφάλαιο.
ΠΗΓΗ:
