Σχεδόν τριάντα χρόνια στην Προκρούστια κλίνη οι συντάξεις
Του Νίκου Γουρλά - kommon.gr
Σχεδόν κάθε χρόνο εδώ και πάνω από 10 χρόνια έχουμε συνεχείς ονομαστικές περικοπές (απόλυτες μειώσεις) στις συντάξεις από όλες τις κυβερνήσεις στο όνομα της «εξυγίανσης» του συνταξιοδοτικού συστήματος.
Τα επιχειρήματα διαχρονικά από όλες τις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ μετέπειτα της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, μέχρι σήμερα με την κυβέρνηση του Μητσοτάκη.
Μεταξύ άλλων, τα πιο «πιασάρικα» είναι τα παρακάτω:
«Δεν αντέχει το κράτος τη χρηματοδότηση».
«Οι επιχειρήσεις πρέπει να απαλλαγούν από το μη μισθολογικό κόστος».
«Τα όρια ηλικίας πρέπει να αλλάζουν εφόσον αυξάνεται το προσδόκιμο ζωής».
«Οι εισφορές δεν πρέπει να βαλτώνουν αλλά να αποτελούν εργαλείο οικονομικής ανάπτυξης».
«Υπήρχαν στρεβλώσεις στο συνταξιοδοτικό σύστημα».
Ανάλογα με τις κατά καιρούς επιδιώξεις του κεφαλαίου, και ανάλογα με τους κοινωνικοπολιτικούς συσχετισμούς, ανοίγει κάθε τόσο και ένα καινούργιο κεφάλαιο που οδηγεί σε νέες περικοπές και παραπέρα φτωχοποίηση των συνταξιούχων αποτελώντας παράλληλα ένα ακόμα βήμα προς την κυρίαρχη στρατηγική του κεφαλαίου που είναι η πλήρης ιδιωτικοποίηση του ασφαλιστικού.
Η ψήφιση του νόμου που ιδιωτικοποιεί τις επικουρικές συντάξεις της νέας γενιάς όπου οι συντάξεις τους θα καθορίζονται από τον τζόγο και τα παιχνίδια στις χρηματιστηριακές αγορές είναι ένα σοβαρό βήμα προς την κατεύθυνση αυτή.
Αυτή η διαδικασία δεν ξεκίνησε όπως πολλοί πιστεύουν με την εφαρμογή των μνημονίων, αλλά από το μακρινό 1992, τότε που ο πατήρ Μητσοτάκης, εκφράζοντας του πιο αντιδραστικούς κύκλους του κεφαλαίου, προσπαθεί να επιβάλει Θατσερικές πολιτικές. Δραστικό περιορισμό κάθε κοινωνικής πολιτικής ως γιατρειά στο πρόβλημα της κερδοφορίας του κεφαλαίου, της αδυναμίας ανάτασης της πρωτοφανούς πτώσης του μέσου ποσοστού κέρδους που κορυφώθηκε εκεί γύρω στο ‘85. Τότε, το 1985, με το γνωστό έκτακτο διάγγελμα του Α. Παπανδρέου δόθηκε το εναρκτήριο λάκτισμα της Θατσερικής πολιτικής στην Ελλάδα. Ακολούθησε η Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου που απαγόρευε της αυξήσεις σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, πρωτοφανές μέτρο για τα δεδομένα της εποχής. Οι αλλεπάλληλες «ψηλοκρεμαστές» πάσες ήρθαν όμως με την πολιτική της τότε κυβέρνησης της ΝΔ. Αυτή είναι το άλμα μιας διαρκούς αντεπίθεσης της αστικής τάξης για να πάρει πίσω ότι είχαν κατακτήσει οι εργαζόμενοι με σκληρούς ταξικούς αγώνες, με σημεία αιχμής τη σταδιακή απαλλαγή των εργοδοτών και του κράτους από τα συνταξιοδοτικά συστήματα και τη μετατροπή τους σε ατομική υπόθεση και παράλληλα το «σπρώξιμο» των εισφορών των εργαζομένων σε ιδιωτικές ασφαλιστικές επιχειρήσεις.
Φυσικά, βάφτιζαν όλες αυτές τις αντιδραστικές ρυθμίσεις «προσπάθεια διάσωσης του ασφαλιστικού συστήματος».
Αυτό εκφράστηκε με την ψήφιση του νόμου 2084/92 από την ΝΔ και υπουργό Εργασίας τον Γ. Σιούφα. Με τον νόμο αυτό αυξήθηκαν τα όρια ηλικίας, οι εισφορές κ.λπ. Η πιο χαρακτηριστική διάταξη ήταν ο διαχωρισμός των εργαζομένων σε νέους και παλαιούς. Από τότε μπαίνουν οι βάσεις για να διαιρεθούν οι εργαζόμενοι, ικανή συνθήκη για να οδηγηθούμε μετά φυσικά και από άλλες παρεμβάσεις στο σημερινό κυρίαρχο κυβερνητικό πολιτικό πρόγραμμα όπως αυτό εκφράστηκε από τον υφυπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων Πάνο Τσακλόγλου στο συνέδριο του Economist: εκεί δήλωσε πως «η διαγενεακή αλληλεγγύη δεν μπορεί να υφίσταται μόνο προς μια κατεύθυνση, από τους νεότερους προς τους γηραιότερους. Πρέπει και οι μεγαλύτεροι σε ηλικία να στηρίξουν έμπρακτα το συνταξιοδοτικό σύστημα των νεότερων»! Αυτό όμως που στην πραγματικότητα ήθελε να πει ο υφυπουργός είναι ότι το κόστος της ιδιωτικοποίησης των επικουρικών συντάξεων, και το χρηματοδοτικό κενό των 60 και πλέον δισ. ευρώ που αυτή θα προκαλέσει, θα πρέπει να φορτωθεί στις πλάτες των συνταξιούχων, όπως ακριβώς έγινε και με το χρέος, το οποίο φορτώθηκε στις πλάτες του λαού, με μείωση μισθών, συντάξεων και παροχών.
Από τους Σιούφα-Ρέπα-Λοβέρδο στους Κατρούγκαλο-Βρούτση-Χατζηδάκη, ένα τσιγάρο δρόμος
Από το 1992 έως το 2010 ψηφίστηκαν διαδοχικά δεκάδες νόμοι «εξυγίανσης» του συνταξιοδοτικού από ΝΔ και ΠΑΣΟΚ. Κάθε φορά που ένας από τους δυο ήταν στην αντιπολίτευση κατάγγελλαν τους νόμους αυτούς και την ψήφιση τους, ενώ ως κυβέρνηση όχι μόνο δεν τους καταργούσαν αλλά πατώντας σε αυτούς νομοθετούσαν ακόμα πιο αντιδραστικές αλλαγές.
Το ίδιο έκανε και η ΝΔ με τον νόμο Κατρούγκαλου.
Συνοπτικά όλοι οι νόμοι που ψηφίστηκαν αυτή την περίοδο περιελάμβαναν αυξήσεις στα όρια ηλικίας, ενοποιήσεις Ταμείων, αύξηση ασφαλιστικών εισφορών. Μία από τις σημαντικότερες ρυθμίσεις ήταν ο νόμος Ρέππα (ΠΑΣΟΚ) 3029/2002, όπου θεσμοθετείται στην Ελλάδα η δυνατότητα ίδρυσης επαγγελματικών ταμείων. Αυτή η δυνατότητα που μόλις 4 κλάδοι τότε ανταποκρίθηκαν βάζει τις βάσεις και ανοίγει τον δρόμο για το κεφαλαιοποιητικό σύστημα των επικουρικών.
Από το 2010 και μετά, ξεκινά μία πρωτοφανή και βάρβαρη επίθεση στο συνταξιοδοτικό σύστημα και το κεφάλαιο ζητά πίσω εκείνο το μέρος της υπεραξίας που αναγκαζόταν τόσα χρόνια να δίνει μετά από σκληρούς ταξικούς αγώνες δεκαετιών, για να αντιμετωπίσει την οικονομική κρίση χωρίς να θιχτούν τα κέρδη του. Αυτό γίνεται μέσα από επικλήσεις για την «διάσωση του ασφαλιστικού συστήματος» και μάλιστα κάθε φορά με τον ίδιο χρονικό ορίζοντα, δηλαδή τα επόμενα 50 χρόνια! Οι κυριότεροι νόμοι που ψηφίστηκαν αυτή την περίοδο ήταν:
Ο νόμος 3863/10 για τον ιδιωτικό τομέα και νόμος 3865/10 για το Δημόσιο με κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ, και με υπουργό Εργασίας τον Α. Λοβέρδο. Σε αυτόν θεσμοθετούνται νέες αυξήσεις στα όρια ηλικίας και αλλαγή του τρόπου υπολογισμού των συντάξεων. Μία χαρακτηριστική διάταξη του νόμου είναι το άρθρο 11 παρ. 3, το οποίο βρίσκεται σε ισχύ και προβλέπει την αύξηση των ορίων ηλικίας με βάση την αύξηση του προσδόκιμου ζωής στη χώρα μας. Ο στόχος τους είναι η λεγόμενη «ενεργός γήρανση», δηλαδή να δουλεύουμε έως το βιολογικό μας τέλος και η αύξηση των ορίων ηλικίας είναι μία τέτοια μέθοδος.
Ο νόμος 4052/2012, με κυβέρνηση ΝΔ - ΠΑΣΟΚ - ΔΗΜΑΡ. Υπουργός Εργασίας Γ. Κουτρουμάνης. Μεταξύ άλλων ασχολείται με την επικουρική ασφάλιση. Γίνονται σημαντικές αλλαγές, με κυριότερες την εισαγωγή της νοητικής κεφαλαιοποίησης ως τρόπου υπολογισμού των επικουρικών συντάξεων, διάταξη την οποία εφάρμοσε αργότερα ο Γ. Κατρούγκαλος με τον νόμο 4387/16, και τη δυνατότητα ίδρυσης Ταμείων υποχρεωτικής επαγγελματικής ασφάλισης.
Ο νόμος 4093/2012, με κυβέρνηση ΝΔ - ΠΑΣΟΚ - ΔΗΜΑΡ. Υπουργός Εργασίας Γ. Βρούτσης. Θεσπίζονται νέες αντιασφαλιστικές ρυθμίσεις με χαρακτηριστικότερη την αύξηση όλων των ορίων ηλικίας στα έως τότε ισχύοντα κατά 2 χρόνια, με αποτέλεσμα και το γενικό όριο ηλικίας στην Ελλάδα να πάει στο 67ο έτος από το 65ο που ίσχυε έως τότε. Επίσης περιλαμβάνει και νέα μείωση συντάξεων.
Ο νόμος 4336/15 με κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Πρόκειται φυσικά για το τρίτο μνημόνιο, το οποίο περιέχει και συνταξιοδοτικές διατάξεις. Υπουργός Εργασίας Γ. Κατρούγκαλος. Με τις διατάξεις του νόμου αυτού έχουμε τεράστιες αυξήσεις των ορίων ηλικίας και σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμα και αύξηση 17 χρόνια (μητέρες με ανήλικο). Αλλάζει η έννοια της θεμελίωσης συνταξιοδοτικού δικαιώματος, με αποτέλεσμα να εγκλωβιστούν χιλιάδες εργαζόμενοι και να μην έχουν δικαίωμα συνταξιοδότησης. Τον νόμο υπερψήφισαν όλα τα κόμματα της Βουλής πλην του ΚΚΕ.
Ο νόμος 4387/16 με κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, Υπουργός Εργασίας Γ. Κατρούγκαλος, έμεινε γνωστός με το όνομα του. Αποτελεί άλμα νεοφιλελεύθερου τύπου που συμπυκνώνει τις προηγούμενες αντιδραστικές πολιτικές και ανατρέπει ό,τι γνωρίζαμε στο συνταξιοδοτικό ζήτημα. Βασικές του διατάξεις είναι η δημιουργία του ΕΦΚΑ με την ενοποίηση όλων των Ταμείων κύριας ασφάλισης, η αλλαγή του τρόπου υπολογισμού των κύριων συντάξεων και η δημιουργία της λεγόμενης εθνικής και ανταποδοτικής σύνταξης, η κατάργηση της κατώτερης σύνταξης, η θέσπιση ηλικιακών ορίων για τις συντάξεις χηρείας, η ενοποίηση όλων των επικουρικών ταμείων, η αλλαγή του τρόπου υπολογισμού των επικουρικών συντάξεων και η εισαγωγή της νοητής κεφαλαιοποίησης στον τρόπο υπολογισμού τους. Με το νόμο αυτόν η σύνταξη διαχωρίζεται σε Εθνική 384 € και σε ανταποδοτική, ο νέος τρόπος υπολογισμού οδηγεί σε μείωση τουλάχιστον 20%, συγκριτικά με όσους συνταξιοδοτήθηκαν πριν από το ν. Κατρούγκαλου, δηλαδή μέχρι 12.5.2016. Εισάγεται επανυπολογισμός όλων των συντάξεων που καταβάλλονταν μέχρι τότε. Έχουμε αυξήσεις εισφορών και πολλά άλλα. Δίκαια αυτός ο νόμος έχει χαρακτηριστεί ως ο πιο αντιδραστικός από όλους τους προηγούμενους. Σε αυτόν τον νόμο στηρίχτηκε η κυβέρνηση την παραμονή Πρωτοχρονιάς και με μια ακόμα εγκύκλιο εφαρμογής του νόμου Κατρούγκαλου επιβάλλει νέες περικοπές στις συντάξεις και ιδίως στις συντάξεις χηρείας που οδηγεί σε νέες μειώσεις μέχρι και 268,8 ευρώ, 5,5 ολόκληρα χρόνια μετά την ψήφιση του παραπάνω νόμου για το Ασφαλιστικό από την τότε κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ.
Ο νόμος 4670/2020 με κυβέρνηση ΝΔ. Υπουργός Εργασίας Γ. Βρούτσης. Δημιουργείται ο e-ΕΦΚΑ με την ενοποίηση των Ταμείων κύριας και επικουρικής ασφάλισης και εφάπαξ. Ουσιαστικά δημιουργείται ένα εργαλείο στην κατεύθυνση της κατάργησης της επικουρικής σύνταξης και του εφάπαξ και την προώθησή τους στις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες.
Από την παραπάνω αναδρομή βλέπουμε ξεκάθαρα ότι η διαρκής και μόνιμη ληστεία των συντάξεων γίνεται ανεξάρτητα αν βρισκόμασταν σε περίοδο οικονομικής κρίσης ή ανάπτυξης, φυσικά σε περίοδο οικονομικής κρίσης αυτές επιταχύνονται, σε αυτό παίζουν ρόλο οι ταξικοί συσχετισμοί αλλά και η οπισθοχώρηση και ήττα του συνδικαλιστικού κινήματος.
Παρατηρούμε επίσης ότι η μία κυβέρνηση πατάει επάνω στα νομοθέτημα της άλλης υπηρετώντας απόλυτα τις επιλογές του κεφαλαίου που επιδιώκει την κατάργηση ουσιαστικά της κοινωνικής ασφάλισης σε μια εποχή όπου ο τεράστιος παραγόμενος πλούτος και η απίστευτη τεχνολογική εξέλιξη επιβάλλουν τη μείωση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης. Παρατηρούμε ότι τα επιχειρήματα κάθε φορά για την επιχειρούμενη «μεταρρύθμιση», όπως συνηθίζουν να αποκαλούν τους αντιασφαλιστικούς νόμους, είναι ακριβώς τα ίδια από όλες τις κυβερνήσεις. Ξεδιπλώνουν αδιάντροπα την αντίληψη τους ότι η Κοινωνική Ασφάλιση δεν είναι δημόσιο αγαθό αλλά διαδικασία κερδοφορίας. Γι' αυτούς το κέρδος είναι το μόνο αγαθό και είναι πάνω από τα γηρατειά, την αναπηρία, ακόμα και το θάνατο.
Η κυβέρνηση αξιοποιώντας όλο το προηγούμενο αντιδραστικό νομοθετικό οπλοστάσιο που ψήφισαν από κοινού όλες οι κυβερνήσεις επιδιώκει στρατηγικού χαρακτήρα χτύπημα στον κοινωνικό χαρακτήρα της ασφάλισης για να πάψει η κοινωνική ασφάλιση να είναι δικαίωμα και να γίνει «ατομική υπόθεση» απαλλάσσοντας κράτος και κεφάλαιο από το κόστος.
Με αυτόν τον τρόπο η σύνταξη, η Υγεία, η κάλυψη της απώλειας εισοδήματος από ασθένεια ή ατύχημα μετατρέπονται σε ατομική υπόθεση, θα εξαρτώνται σχεδόν αποκλειστικά από τις εισφορές που δίνουν οι εργαζόμενοι, από την «επένδυση», δηλαδή το τζογάρισμα όλων των παραπάνω σε διάφορα προγράμματα «επαγγελματικών και προσωπικών συντάξεων», «ασφαλειών ζωής» κλπ. Στις εξελίξεις αυτές αν συνυπολογιστούν το χτύπημα του 8ωρου, η καθήλωση των μισθών, η απογείωση της ευελιξίας, το κτύπημα το συνδικαλιστικών ελευθεριών κ.λπ. το μέλλον για παλιούς και νέους εργαζόμενους προβλέπεται να είναι ζοφερό.
Σε αυτό το εφιαλτικό μέλλον για την νεολαία αλλά και για τους σημερινούς εργαζόμενους το συνδικαλιστικό κίνημα έχει ήδη καθυστερήσει να οργανώσει την αντεπίθεση του. Το σίγουρο είναι ότι ο πόλεμος δεν θα κερδηθεί με ανακοινώσεις και αναλύσεις αλλά στους τόπους δουλειάς και στους δρόμους. Εδώ θα δοκιμαστούν αριστερά κόμματα, οργανώσεις και συλλογικότητες. Αλλά και οι ηγεσίες των συνδικάτων για το κατά πόσο θα μπορέσουν να αναστρέψουν την σημερινή τους αδράνεια και να οργανώσουν την μαζική, ενωτική, ταξική απάντηση τους για να αποτρέψουμε την «καταστροφή που μας απειλεί».
