ΟΤΑΝ ΟΙ ΔΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΑΝΟΙΓΟΥΝ ΔΡΟΜΟΥΣ

Της Λένας Στρατούλη

Δύο φορές μέσα στο τρέχον έτος, ιταλικά δικαστήρια άνοιξαν με τις ανατρεπτικές αποφάσεις τους νέους δρόμους προς την ισότητα των φύλων και τα δικαιώματα των ομόφυλων ζευγαριών.

Η πρώτη είναι, όταν τον Απρίλιο το Ιταλικό Συνταγματικό Δικαστήριο έκρινε, ότι πρέπει να παίρνει το κάθε τέκνο, αυτόματα με τη γέννησή του, τα επώνυμα και των δύο γονέων, με τη σειρά που αυτοί έχουν αποφασίσει, εκτός εάν αποφασίσουν από κοινού να δώσουν στο τέκνο τους το επώνυμο του ενός από τους δύο. Ότι ο κανόνας της αυτόματης απόκτησης μόνον του πατρικού επωνύμου ζημιώνει την ταυτότητα του τέκνου και αποτελεί διάκριση. Και ότι συνιστούν συνταγματική παρανομία όλοι οι κανόνες που προβλέπουν την αυτόματη απόδοση του επωνύμου του πατέρα, με αναφορά στα τέκνα που γεννήθηκαν σε γάμο, τα εκτός γάμου και τα υιοθετημένα (ertnews.gr, 38/4/2022).

Η δεύτερη είναι, όταν πολύ πρόσφατα (άλλη μία) δικαστική απόφαση τάχθηκε υπέρ της υιοθεσίας και του διπλού επωνύμου κόρης ομοφυλόφιλου ζευγαριού. Στο παντρεμένο ζεύγος (δύο γυναίκες) κοινοποιήθηκε από το Δικαστήριο Ανηλίκων της Μπολόνια, ότι η υιοθεσία από τη σύντροφο της βιολογικής μητέρας ανταποκρίνεται πλήρως στο βέλτιστο συμφέρον του τέκνου, επιτρέποντάς του να απολαμβάνει τη συναισθηματική και εκπαιδευτική συνέχεια μιας σταθερής οικογένειας, στην οποία είναι ικανό να χτίσει τη δική του ταυτότητα και ότι το επώνυμο είναι απαραίτητο και αναπόσπαστο κομμάτι της προσωπικότητάς του. Και μάλιστα, ότι η συναισθηματική σχέση μεταξύ δύο ατόμων του ίδιου φύλου, που αναγνωρίζουν τους εαυτούς τους ως μέρη του ίδιου σχεδίου ζωής, συνιστά για όλες τις προθέσεις και σκοπούς μια οικογένεια, ένα μέρος όπου η ανάπτυξη ενός ανηλίκου είναι δυνατή, χωρίς ο απλός παράγοντας «ομοσυναισθηματικότητας» να μπορεί να αποτελεί επίσημο εμπόδιο (ertnews.gr, 4/9/2022).

Οι αποφάσεις αυτές είναι ιστορικής σημασίας, αποτελούν σταθμούς στη σχετική νομολογία και δείχνουν το δρόμο για την κατάργηση και εξάλειψη συντηρητικών αντιλήψεων, προκαταλήψεων και στερεότυπων, με την ανάλογη μεταρρύθμιση της ισχύουσας νομοθεσίας.

Στο δίκαιο της χώρας μας το επώνυμο του τέκνου καθορίζεται από τα άρθρα 1505 και 1506 του Αστικού Κώδικα, που τέθηκαν σε ισχύ με το ν. 1329/1983, με τον οποίο έγινε μερικός εκσυγχρονισμός του οικογενειακού δικαίου. Σύμφωνα με το άρθρο 1505 Α.Κ., «Οι γονείς υποχρεούνται να έχουν προσδιορίσει το επώνυμο των τέκνων τους με κοινή αμετάκλητη δήλωσή τους. Η δήλωση γίνεται πριν από το γάμο, είτε σε συμβολαιογράφο είτε στον λειτουργό, ενώπιον του όποιου θα τελεσθεί ο γάμος. Ο λειτουργός οφείλει να ζητήσει τη σχετική δήλωση. Το οριζόμενο επώνυμο, κοινό για όλα τα τέκνα, μπορεί να είναι είτε το επώνυμο του ενός από τους γονείς είτε συνδυασμός των επωνύμων τους, που όμως σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να περιλαμβάνει περισσότερα από δύο επώνυμα. Αν οι γονείς παραλείψουν να δηλώσουν το επώνυμο των τέκνων τους, σύμφωνα με τους όρους των προηγούμενων παραγράφων, τα τέκνα έχουν για επώνυμο το επώνυμο του πατέρα τους». Η τελευταία παράγραφος του άρθρου αυτού, παρά τη μικρή πρακτική της σημασία, αποτελεί υπόλειμμα των πατριαρχικών διατάξεων του προϊσχύσαντος δικαίου. Αντίθετα, το άρθρο 10 του ν. 4356/2015 περί συμφώνου συμβίωσης ορίζει ότι, αν η δήλωση για το επώνυμο παραλειφθεί, το τέκνο θα έχει σύνθετο επώνυμο αποτελούμενο από τα επώνυμα και των δύο γονέων, με πρώτο αυτό που το αρχικό του προηγείται στο αλφάβητο.

Όσο για την υιοθεσία από ομόφυλα ζευγάρια, μέχρι στιγμής δεν επιτρέπεται.

Η ελληνική νομοθεσία, με οδηγό την αρχή της ισότητας στο Σύνταγμα του 1975, από τη δεκαετία του 1980 μέχρι σήμερα έχει κάνει σημαντική πρόοδο στην κατεύθυνση της νομικής και ουσιαστικής ισότητας και ισονομίας των πολιτών και ειδικότερα των φύλων. Αλλά έχει να διανύσει πολύ δρόμο ακόμα.

Στην Ελλάδα (όπως και στην Ιταλία) η νομολογία, δηλαδή η δικαστική ερμηνεία των νόμων, δεν αποτελεί τυπική πηγή δικαίου κατά το άρθρο 1 Α.Κ. Οι δικαστικές όμως αποφάσεις που επηρεάζονται από τις ανάγκες της κοινωνίας, συμβαδίζουν με τις κοινωνικές εξελίξεις, εναρμονίζονται με την πρόοδο

και εκφράζουν τις σύγχρονες αντιλήψεις, μπορεί να συμβάλλουν, ώστε να προσαρμόζεται ο νόμος στις κοινωνικές συνθήκες, να μεταρρυθμίζεται και να εκσυγχρονίζεται.-

ΕΛΕΝΗ ΣΤΡΑΤΟΥΛΗ

Συν/χος δικηγόρος