Για το Δημόσιο σχολείο των αναγκών του 21ου αιώνα
Δημόσια Εκπαίδευση και covid – 19
Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*
Ι. Το δημόσιο σχολείο προ πανδημίας
Η διαχείριση της Πανδημίας κτύπησε ισχυρά τους δύο μεγάλους πυλώνες της δημόσιας ζωής: την υγεία και την εκπαίδευση. Τα δύο αυτά δημόσια αγαθά βρέθηκαν λοιπόν ανάμεσα στη Σκύλα της ιδιόμορφης πανδημίας και τη Χάρυβδη της νεοφιλελεύθερης αντίληψης περί συρρίκνωσης των δημόσιων αγαθών. Η ευκαιρία λοιπόν για μια τέτοια πολιτική ήταν η πιο κατάλληλη. Η μεγάλη επίθεση στη δημόσια περίθαλψη αναβλήθηκε, ενώ η δημόσια εκπαίδευση ήταν ιδανική γι’ αυτό. Το τοπίο κατάλληλο για μια εφ’ όλης της ύλης επίθεση, ώστε βγαίνοντας από την πανδημία το τοπίο από τα νηπιαγωγεία έως το Πανεπιστήμιο να είναι βομβαρδισμένο.
Στο πρώτο μέρος των σκέψεών μου δεν θα ασχοληθώ με τη σειρά των νόμων που πέρασαν από τον περσινό Απρίλη μέχρι σήμερα ή αυτών που ετοιμάζονται για τους μήνες της Άνοιξης του 2021. Αυτό θα γίνει σε επόμενα άρθρα. Στο πρώτο μέρος θα δείξω ότι η εγκατάλειψη της ζωντανής εκπαίδευσης με κάποια διαλλείματα εκτόνωσης δεν έχει να κάνει με τον κορωνοϊό, αλλά με την προγραμματισμένη νεοφιλελεύθερη πολιτική.
Το προ πανδημίας σχολείο δεν είναι αυτό που ονειρευόμασταν όσοι εκπαιδευτικοί δεν είμασταν απλά εργαζόμενοι ή απλά δημόσιοι υπάλληλοι. Δεν ήταν αυτό που συλλογικά αγωνιζόμαστε, είτε περιοδικά με μεγάλη ένταση και «μαζικά», είτε συνεχώς για τα επί μέρους προβλήματα. Το σχολείο αυτό έπασχε γιατί ήταν μονόπλευρο, διχασμένο και αρκετά ταξικό. Μονόπλευρο, γιατί από το δημοτικό μέχρι και το γυμνάσιο (τυπική υποχρεωτική εκπαίδευση) προσπαθούσε να καλλιεργήσει κυρίως το νου. Διχασμένο, γιατί οι διάφοροι τύποι Λυκείων είχαν αποκλίνοντες δρόμους, χωρίς δηλαδή την ενότητα επιστημών (μαθημάτων), εφαρμογών (δεξιοτήτων) και αγωγής. Ταξικό, διότι το μαθησιακό κεφάλαιο από την οικογένεια, την τοπικότητα, το κοινωνικό στρώμα και την κοινωνική ένταξη είχε μεγάλες αποκλίσεις.
Τα τσιγγανόπουλα, τα προσφυγόπουλα και τα παιδιά διαλυμένων οικογενειών σηματοδοτούσαν την σχολική διαρροή. Τα φτωχόπαιδα, χωρίς την επί πλέον ουσιαστική υποστήριξη (παράλληλη στήριξη, ενισχυτική διδασκαλία κ.λ.π), ειδικά στις πρώτες τάξεις του δημοτικού, δεν μπορούσαν να ακολουθήσουν τους ρυθμούς του αναλυτικού προγράμματος, και μάλιστα σ’ ένα σχολείο που απευθυνόταν μόνο στο νου. Έτσι ο λειτουργικός αγραμματισμός αυξανόταν από τάξη σε τάξη και γιγαντωνόταν στο γυμνάσιο. Το εκπαιδευτικό σύστημα ήταν έτοιμο να διαλέξει: τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση από τη μια, γενική εκπαίδευση από την άλλη. Καλλιτεχνικά, μουσικά και αθλητικά σχολεία ελάχιστα. Ως ολετήρας και μύλος ερχόταν κατόπιν το εξοντωτικό σύστημα των διαφόρων τύπων ενιαίων πανελλαδικών εξετάσεων με θέματα που αντιστοιχούσαν μόνο στο επίπεδο 5% των μαθητών (των και λεγομένων αρίστων). Το γνωρίζω ως βαθμολογητής φυσικής πάνω από 25 χρόνια στις εξετάσεις αυτές…
Η παγκόσμια στρατηγική στα θέματα της εκπαίδευσης βεβαίως δεν ήταν ενιαία στους τέσσερις κόσμους της υφηλίου. Ακόμη και στον δικό μας δυτικό κόσμο υπήρχαν διαφορές. Άλλη η κουλτούρα των Μεσογειακών λαών, άλλη των Αγγλοσαξώνων, άλλη των Σκανδιναβών, άλλη των Σλάβων. Η τάση όμως της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης, η ανάπτυξη της δικής της τεχνολογίας, οι ολοκληρώσεις κατά περιφέρειες, δημιούργησαν και τα αντίστοιχα κέντρα πολιτικής. Όσον αφορά το δημόσιο και τα δημόσια αγαθά δημιουργήθηκε η εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ, παράλληλα με τα υπόλοιπα εργαλεία όπως η λευκή βίβλος, το ευρωνόμισμα, κλπ. Έπρεπε να γίνει σύγκλιση: Λίγοι άριστοι, κάμποσοι μεσαίοι και οι υπόλοιποι στην χαμηλή κατάρτιση και αγραμματοσύνη.
ΙΙ. Από τα θρανία στις οθόνες…
Όσον αφορά την εκπαίδευση στην περίοδο της οικονομικής κρίσης του 2008 και μετά υπήρξαν επιθέσεις, κυρίως οικονομικού χαρακτήρα, ενώ οι αναδιαρθρώσεις που ετοίμαζαν μέσω των ευρωπαϊκών ή εθνικών μνημονίων δεν προχωρούσαν με τους ρυθμούς που επεδίωκαν. Τα κινήματα απέτρεπαν την πλήρη τους νίκη. Έτσι στην Ελλάδα δεν κατάφεραν π.χ. να σταματήσουν το ρυθμό προς τα Λύκεια και να στρέψουν τους μαθητές στην χαμηλού επιπέδου κατάρτιση, να απολύσουν οριστικά εκπαιδευτικούς, να αποτρέψουν τους μαθητές με λιγότερο μορφωτικό κεφάλαιο να συνεχίσουν τις μεταλυκειακές τους σπουδές, να ιδιωτικοποιήσουν πλήρως τα Πανεπιστήμια.
Περίμεναν λοιπόν μια νέα παγκόσμια ευκαιρία και ετοιμάζονταν γι’ αυτήν. Για να περάσουν λοιπόν αυτές τις πολιτικές, έπρεπε το τοπίο να βομβαρδιστεί. Μια κρίση λοιπόν, αντίστοιχη ενός κλασσικού πολέμου, είναι η ικανή συνθήκη για να πετύχουν όλους αυτούς τους στόχους. Ήλθε λοιπόν ο covid-19…
Στις αρχές λοιπόν του περσινού Μάρτη, οι μαθητές των νομών Αχαΐας, Ηλείας και Ζακύνθου απαγορεύτηκε να πάνε στα σχολεία του δέκα μέρες πριν τα υπόλοιπα της Χώρας. Η απόφαση αιφνιδιαστική, ενώ τα κρούσματα ήταν εντοπισμένα και ελάχιστα. Ακολούθησε μετά το πρότυπο αυτό σε όλη τη Χώρα. Μπορούσαν τα σχολεία να λειτουργήσουν ζωντανά; Βεβαίως και μπορούσαν. Με μια αλλαγή στα ωρολόγια προγράμματα, δηλαδή μείωση της διδακτικής ώρας, με διεύρυνση του σχολικού διδακτικού ωραρίου μέχρι π.χ. τις 4.00 μ. μ. και μείωση των μαθητές στα τμήματα των σχολείων. Αποδείχτηκε μάλιστα μετά από μήνες ότι το 40% των αιθουσών για παράλληλη διδασκαλία υπήρχε στη χώρα. Θα χρειάζονταν όμως επί πλέον διορισμούς νηπιαγωγών, δασκάλων και καθηγητών σε πολλές ειδικότητες. Φυσικά με την προσθήκη ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών και καλύτερη υγειονομική υποστήριξη.
Αυτά δεν έγιναν στο περσινό σχολικό έτος, παρά μόνο σε επίπεδο τραγωδίας τον Μάϊο, αφού το Υπουργείο θεώρησε πρέπον να μπορεί ο οποιοσδήποτε γονέας χωρίς έγγραφα να κρατά τους μαθητές μακριά από το σχολείο. Χωρίς γραπτές εξετάσεις και μείωση της διδακτέας ύλης (σωστά) δεν χάθηκε η περσινή χρονιά, ενώ οι πανελλαδικές έγιναν κανονικά. Αυτό όμως το πρότυπο δεν έφερε τα αποτελέσματα που πολιτικά επεδίωκε η κυβέρνηση, πλην των πρώτων αλλαγών κατάργησης των κοινωνιολογικών και πολιτικών μαθημάτων. Έπρεπε στη νέα χρονιά να βρεθούν τα σχολεία και τα πανεπιστήμια «νεκρά». Τα θρανία να μείνουν μόνα και κρύα, ενώ να υπερφορτωθούν οι οθόνες, οι όποιες οθόνες και όσων διέθεταν για ιδιωτική χρήση.
Το μικρό εκπαιδευτικό υγειονομικό κίνημα του Σεπτέμβρη «ανοικτά και ασφαλή σχολεία», με «έως 15 μαθητές στις τάξεις» και πλήρη υγειονομική και ψυχολογική στήριξη μαθητών και εκπαιδευτικών δεν «ίδρωσε» το αυτί ούτε της Ν. Κεραμέως, ούτε του Κυρ. Μητσοτάκη. Ήθελαν να περάσουν πολλούς νόμους, να κάνουν πολλά πειράματα, να πειθαρχήσουν τους εραστές του ζωντανού σχολείου και Πανεπιστημίου, να κατηγοριοποιήσουν, συρρικνώσουν τις δομές, να σπρώξουν στην άμεση και έμμεση ιδιωτικοποίηση του ήδη νοσούντος δημόσιου αγαθού της παιδείας. Να εφαρμόσουν την παροιμία: «πονάει κεφάλι, κόβεις κεφάλι»!!! Το μαχαίρι λοιπόν λέγεται (ψευδώνυμη) «τηλεκπαίδευση», όσων μπορούν, όσων διαθέτουν ίδια ηλεκτρονικά μέσα, όσα ακούσουν, όσα μάθουν, χωρίς βλέμματα και τρέξιμο…. Οι οθόνες, ο εγκλεισμός, η απομόνωση είναι η ευκαιρία (τους)…
Σημείωση: Προδημοσίευση από το ένθετο της πατρινής εφημερίδας «Η Γνώμη» («ΟΔΟΝΤΩΤΟΣ-ΧΕΛΜΟΣ») την Τρίτη 23.02.2021 και Τρίτη 02.03.2021.
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
* Ο Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας είναι συνταξιούχος εκπαιδευτικός (φυσικός), πτ. θεολογίας, συγγραφέας και πρώην συνδικαλιστής.
