Η παρατηρούμενη αύξηση των καταγεγραμμένων περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας στην Ελλάδα, όπως προκύπτει από τα νέα στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ., έρχεται να προστεθεί στο ευρύτερο «ράλι» καταγγελιών από το 2012 μέχρι σήμερα.

Μέσα από τα πλέον πρόσφατα στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας και της Γενικής Γραμματείας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, παρατηρείται μια ένταση του φαινομένου, ενώ οι παρατηρήσεις της διευθύντριας του Εργαστηρίου Σπουδών Φύλου του Παντείου Πανεπιστημίου στο tvxs.gr αποκαλύπτουν όψεις που σε κάποιο βαθμό περνούν στα ψιλά γράμματα στην αντιμετώπιση της κατάστασης.

Διατηρώντας κυρίαρχη θέση στα είδη της έμφυλης βίας,  η ενδοκοιγενειακή βία (καταγεγραμμένα περιστατικά) εμφανίζει μια εντυπωσιακή αύξηση στην Ελλάδα τα τελευταία 10 χρόνια περίπου, ενώ ενδεικτικά, από το 2012 μέχρι το 2019 είχαμε αύξηση 156%!

Στην περίοδο της πανδημίας, τα συνολικά περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας αυξήθηκαν κατά 4% το 2020 έναντι του 2019, με 5.221 περιστατικά το 2019 και 5.413 το 2020. Ο αριθμός των δραστών το 2020 ήταν 6.520 ενώ το 2019 ήταν 5.565 σημειώνοντας σημαντική αύξηση. Σημειώνεται πως για το 2020 4 στους 5 δράστες ενδοοικογενειακής βίας ήταν άνδρες και ένας στις πέντε ήταν γυναίκα.

Αν δούμε τον αριθμό των θυμάτων, θα παρατηρήσουμε και πάλι αύξηση, καθώς το 2019 ήταν 5.527 και το 2020 ανέβηκε στα 5.809. (* Να ληφθεί υπ’ όψιν ότι στο σύνολο των θυμάτων και δραστών παρατηρούνται αναντιστοιχίες, καθώς η Ελληνική Αστυνομία έχει χρησιμοποιήσει δύο διαφορετικές μεθοδολογίες συγκέντρωσης - ανάλυσης των στοιχείων).

Μπορούμε να μιλάμε για αύξηση περιστατικών;

Υπό το βάρος της δραματικής επικαιρότητας σχετικά τις γυναικοκτονίες και την έμφυλη βία στην Ελλάδα το τελευταίο διάστημα –με πρόσφατο το συμβάν συζύγου στην Πέλλα που άφησε ανάπηρη τη σύντροφό του-, το tvxs.gr επικοινώνησε με τις αρμόδιες υπηρεσίες της Ελληνικής Αστυνομίας. Σε ερώτηση για την ευρύτερη εικόνα του φαινομένου στην Ελλάδα ο εκπρόσωπος Τύπου της ΕΛ.ΑΣ υπαστυνόμος Α’ Απόστολος Σκρέκας παρατήρησε ότι «τα στατιστικά στοιχεία που τηρεί η Ελληνική Αστυνομία, αντιστοιχούν στον αριθμό των καταγγελιών που έχουν υποβληθεί στις κατά τόπους αρμόδιες υπηρεσίας. Ως εκ τούτου δεν καθίσταται δυνατή η εξαγωγή γενικευμένων συμπερασμάτων αναφορικά με την τάση του φαινομένου κατά τη διάρκεια των μέτρων περιορισμού της κυκλοφορίας, που λήφθηκαν για την αντιμετώπιση της πανδημίας».

Ωστόσο, η Γεωργία Πετράκη, καθηγήτρια που ειδικεύεται σε θέματα έμφυλης βίας και σύγχρονων φεμινιστικών κινημάτων στο Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου και διευθύντρια του Εργαστηρίου Σπουδών Φύλου φαίνεται να έχει μια σαφέστερη εικόνα. Μελετώντας την Έκθεση της 1ης Ετήσιας Έκθεσης για την βία κατά των γυναικών της Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, η κα Πετράκη τονίζει ότι «η έκθεση αυτή μας δίνει τη δυνατότητα να δούμε τις διαφοροποιήσεις μέσα σε έναν χρόνο εντός της καραντίνας».

Η ίδια όμως, σημειώνει πως «δεν υπάρχουν ολοκληρωμένα και συγκριτικά δεδομένα για την έκταση της βίας εναντίον των γυναικών, διότι οι περισσότερες γυναίκες δεν καταγγέλλουν τη βία που υφίστανται και αυτό αφορά όλον το πλανήτη». Παρ' όλα αυτά, υποστηρίζει ότι υπάρχει σαφέστατα αύξηση των καταγγελιών βλέποντας τις κλήσεις των γυναικών που αναζητούσαν βοήθεια στον SOS 15900. Τον Μάρτιο του 2020 που επιβλήθηκε η καραντίνα καταγράφηκαν 325 κλήσεις και αφορούσαν «περιστατικά βίας», ενώ 69 κλήσεις αφορούσαν «την ενημέρωση». Ωστόσο, περνώντας στον Απρίλιο παρατηρούμε μια αύξηση σε ποσοστό 227,4% για τις κλήσεις που αφορούσαν «περιστατικά βίας» και αντίστοιχα 142% σε κλήσεις που αφορούσαν «την ενημέρωση».

Αυτό το οποίο ξεκαθαρίζει η διευθύντρια του Εργαστηρίου Σπουδών Φύλου είναι ότι εδώ «έχουμε αύξηση των καταγγελιών και όχι αύξηση της βίας, διότι έχει όλο και περισσότερο απονομιμοποιηθεί η ανοχή απέναντι στη βία. Δεν είναι τυχαίο που οι χώρες που έχουν ψηλά στην ατζέντα τους φεμινιστικά ζητήματα εμφανίζουν πιο πολύ βία, δηλαδή πιο πολλά καταγεγραμμένα περιστατικά».

Για παράδειγμα η Σουηδία φαίνεται να έχει περισσότερη βία απ’ ότι η Ελλάδα, αλλά στην πραγματικότητα μιλάμε για την κορυφή του παγόβουνου καθώς η πραγματική βία είναι πολύ μεγαλύτερη από τις καταγγελίες. 

Το μυστήριο με τα μειωμένα περιστατικά βίας

Μέσα από το τελευταίο της Ενημερωτικό Σημείωμα για την εξέλιξη της κατάστασης την τριετία 2018-2020, η Γενική Γραμματεία Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων καταγράφει σημαντική μείωση στις αιτήσεις γυναικών που χρειάζονται βοήθεια. Παρατηρείται, επίσης, και μείωση καταγεγραμμένων περιστατικών σωματικής και ψυχολογικής βίας, τόσο στα Συμβουλευτικά Κέντρα, όσο και στους Ξενώνες Φιλοξενίας.

Οι ειδικοί επιστήμονες που βοηθάνε γυναίκες που ζητάνε βοήθεια στην τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης 15900 είδαν ότι όταν τελείωσε η πρώτη καραντίνα τον Μάιο του 2020 μειώθηκαν οι τηλεφωνικές κλήσεις. Συγκριτικά, τον Ιούνιο 2020 παρατηρείται μείωση σε ποσοστό 23,2% των κλήσεων που αφορούσαν «περιστατικό βίας» και μείωση κατά 27,2% των κλήσεων που αφορούν «χρήσιμη ενημέρωση» αντίστοιχα.

Όπως αναφέρουν οι εμπειρογνώμονες, «η διαφορά μεταξύ των δύο αυτών ποσοστών για Μάιο-Ιούνιο, θα μπορούσε να αποδοθεί στο γεγονός ότι οι γυναίκες ενίσχυσαν το υποστηρικτικό τους δίκτυο με την σταδιακή άρση των περιοριστικών μέτρων που αφορούσαν την μη μετάδοση της νόσου COVID-19». Με άλλα λόγια, οι γυναίκες με το που άνοιξε ξανά η κοινωνία και βγήκαν από τα σπίτια τους αναζήτησαν εναλλακτική του τηλεφώνου για βοήθεια.

Το καλοκαίρι αυξημένη η «τοξική» αρρενωπότητα

Ωστόσο, τα στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ καταδεικνύουν ότι τους καλοκαιρινούς μήνες υπάρχουν αυξημένα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας. Ειδικά για το 2019, ο αριθμός των περιστατικών διπλασιάστηκε τον Ιούνιο συγκριτικά με τον Μάιο.

Μια από τις εξηγήσεις γι’ αυτή την αύξηση, που δίνει η κα Πετράκη είναι ότι «γενικά η ενδοοικογενειακή βία φουντώνει την περίοδο των διακοπών (π.χ. Κυριακές, Χριστούγεννα), γιατί τα υποκείμενα βρίσκονται στην ίδια στέγη επί μακρόν χρονικό διάστημα. Αυτό το είδαμε και με τον κορονοϊό, δηλαδή αυξήθηκαν τον Μάρτιο και Απρίλιο της πρώτη καραντίνας (2020). Η αύξηση τους καλοκαιρινούς μήνες θα μπορούσε να συνδεθεί με αυτό. Είναι μια εξήγηση, όχι η μόνη, όμως».

Η ενδοοικογενειακή βία στους μετανάστες

Φαίνεται πάντως, πως η ενδοοικογενειακή βία υπάρχει σε σημαντικό βαθμό και στους μετανάστες και πρόσφυγες στην Ελλάδα. Σχεδόν ο 1 στους 2 που βρήκαν καταφύγιο σε ξενώνες φιλοξενίας (αρχές του 2021) της Γενικής Γραμματείας είναι μετανάστες (γυναίκες και παιδιά) θύματα ενδοοικογενειακής βίας.

Ενδεικτικά, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ για το 2020,  ο 1 στους 5 δράστες αδικημάτων ενδοοικογενειακής βίας στην Ελλάδα είναι αλλοδαποί, ποσοστό που είναι αυξημένο αναλογικά με τον πληθυσμό των ξένων καθώς μόνο το 10% του μόνιμου πληθυσμού έχει ξένη υπηκοότητα.

Το ζήτημα όμως της γλώσσας είναι πολύ σημαντικό και ίσως αποτρεπτικό για να επικοινωνήσουν παθούσες αλλοδαπές με τις αρχές. Έτσι, για να αυξηθεί η προσβασιμότητα σε δομές υποστήριξης προσφύγων και μεταναστριών επιζήσασες έμφυλης βίας και άλλων διακρίσεων παρέχονται υπηρεσίες διερμηνείας σε συνεργασία της UNICEF με το ΚΕΘΙ. Γαλλικά, Αραβικά, Φαρσί, Κουρδικά Κιρμαντζί και Σορανί, Λινγκάλα, Ουρντού, Νταρί και Αλβανικά είναι οι κύριες ομιλούμενες γλώσσες των εξυπηρετούμενων γυναικών. Οργανώσεις, όπως το Κέντρο Διότιμα προσφέρει ειδικές υπηρεσίες για τις γυναίκες αυτές, και όχι μόνο.

Οικονομική κρίση και ενδοοικογενειακή βία

Το ζήτημα της άρσης των περιοριστικών μέτρων πάντως που έπληξαν την ελληνική οικονομία ήταν πολύ σημαντικό για την έξαρση του φαινομένου, καθώς η οικονομική δυσπραγία που θα φέρει η πανδημία θα επηρεάσει τα περιστατικά βίας. Ο λόγος γι’ αυτό, όπως αναφέρει η κα Πετράκη, είναι ότι η «οικονομική κρίση ασκεί πίεση στους παραδοσιακούς ρόλους των ανδρών ως κουβαλητών. Βιώνουν μια αμφισβήτηση του ανδρισμού τους και της ατομικής τους αξιοπρέπειας μέσα στην κρίση, όταν είναι άνεργοι, όταν δεν μπορούν να είναι κουβαλητές. Έχουμε κάνει και έρευνα στην οποία είδαμε ότι οι άνδρες αισθάνονται πολύ ευάλωτοι όταν είναι άνεργοι, συντρίβονται».

«Έχει υποστηριχτεί ότι το άγχος που προκαλεί η ανέχεια κάνει τους άνδρες βίαιους απέναντι στις γυναίκες. Κατά τη γνώμη μου, αυτή είναι μια ερμηνεία που κατά κάποιο τρόπο «δικαιολογεί» τους θύτες και μεταβιβάζει την ευθύνη σε κάτι πιο γενικό και πιο απρόσωπο: την οικονομική κρίση».

Ωστόσο, η κα Πετράκη επισημαίνει ότι «η βία όμως δεν δημιουργείται από την οικονομική κρίση, αλλά μπορεί να επιτείνεται, μπορεί να ασκούνται πιέσεις, αλλά η βία είναι διαταξική. Έχει κοινό υπόβαθρο, δηλαδή την άσκηση εξουσίας πάνω στον άλλον».

Πάντως, σε περιόδους κάποιας ενημερωτικής εκστρατείας –όπως αυτή του ΚΕΘΙ- και σωστής προβολής του ζητήματος από τα ΜΜΕ οι γυναίκες ενθαρρύνονται να δραστηριοποιούνται και  να επικοινωνούν με σχετικούς φορείς για να αναζητήσουν βοήθεια, ώστε να σταματήσουμε να μιλάμε μόνο για την κορυφή του παγόβουνου και να κατευθυνθούμε προς στη βάση.

ΠΗΓΗ: tvxs.gr