Στις 23 Μαρτίου δημοσιεύεται στο «Ριζοσπάστη» επιστολή του Άλμπερτ Αϊνστάιν προς την κυβέρνηση Βενιζέλου. Ο μεγάλος επιστήμονας, μέλος τότε της Επιτροπής Αμύνης των Θυμάτων της Λευκής Τρομοκρατίας στα Βαλκάνια, προχωρά στην παραπάνω ενέργεια με σκοπό να διαμαρτυρηθεί για τις αποβολές φοιτητών από το Πανεπιστήμιο Αθηνών για πολιτικούς λόγους, απαιτώντας την ελευθερία της σκέψης των φοιτητών.

Η περίοδος εκείνη ήταν για τους κομμουνιστές και τους κοινωνικούς αγωνιστές στη χώρα μας μια περίοδος διαρκών διώξεων,  με το «ιδιώνυμο» του Βενιζέλου σε ισχύ,  με δράση ακόμα και ομάδων φασιστοειδών μέσα στις σχολές και με τη διοίκηση του πανεπιστημίου πλήρως εναρμονισμένη με όλα τα παραπάνω. Είναι η εποχή που στην τελευταία τετραετία διακυβέρνησής του, ο Ελευθέριος Βενιζέλος παίρνει μέτρα κατά των κομμουνιστών. Αποκορύφωμα αυτής της πολιτικής είναι το περιβόητο «ιδιώνυμο» έγκλημα, το οποίο ουσιαστικά ποινικοποιεί την κομμουνιστική ιδεολογία. Ο όρος «ιδιώνυμο» (ειδικό) αδίκημα,  όπως περιγράφεται στον νόμο N.4229/24 Ιουλίου 1929 (ΦΕΚ 245/Τεύχος Πρώτον/25 Ιουλίου 1929) μετά από πρόταση της κυβέρνησης Βενιζέλου. Ο τίτλος του νόμου ήταν "Περί των μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών". Ο στόχος του ήταν η ποινικοποίηση των "ανατρεπτικών" ιδεών, ιδιαίτερα η δίωξη κομμουνιστών, αναρχικών και η καταστολή των συνδικαλιστικών κινητοποιήσεων. Ο όρος από το 1929 απέκτησε πολιτική σημασία και σήμανε κάθε κατασταλτικό μέτρο που εφαρμόστηκε έως το 1974 και ποινικοποιούσε την υποστήριξη και διάδοση των κομμουνιστικών ιδεών.

Οι αποβολές και οι διώξεις

Μέσα σε αυτό το κλίμα, στις 12 Μάρτη του 1929 τοιχοκολλήθηκε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών ανακοίνωση της Συγκλήτου σύμφωνα με την οποία μία φοιτήτρια (Ελένη Σακελλαρίου) και τέσσερις φοιτητές του ιδρύματος (Τσαγκαράκης, Μαρκοβίτης, Ματθαίου και Κοβατζίδης) αποβάλλονταν διά παντός από το ίδρυμα «δια την εν γένει κομμουνιστικήν δράσιν των»!

Αν και οι αποβολές δεν είχαν καμιά ουσιαστική ούτε ηθική νομιμοποίηση, φαίνεται ότι ήταν μια ποινή προσφιλής στην αντιδραστική διοίκηση του ιδρύματος εκείνη την εποχή. Την προηγούμενη χρονιά είχαν προηγηθεί αποβολές φοιτητών με την κατηγορία ότι δεν πίστευαν στην άσπορο σύλληψη της Θεοτόκου!

Σύμφωνα με άλλα σχετικά δημοσιεύματα του «Ριζοσπάστη», υπήρχε παλιότερη απόφαση της Συγκλήτου με βάση την οποία, ακόμα και η απλή παρουσία ενός φοιτητή στις «κομμουνιστικές» συγκεντρώσεις αποτελεί έγκλημα συνεπαγόμενο την άμεση αποβολή του.

Αυτά όμως δεν έκαμπταν το φρόνημα και τους αγώνες των φοιτητών. Αξίζει να σημειωθεί ότι λίγες μέρες μετά, στις αρχές Απρίλη, άρχισε μια μεγάλη απεργία των φοιτητών της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθήνας, προτάσσοντας αιτήματα για δωρεάν εγγραφές και συγγράμματα, για διευκολύνσεις των φοιτητών στις εξετάσεις τους κ.ά. Αν και η φοιτητική απεργία και οι διαδηλώσεις επιχειρήθηκε να χτυπηθούν από την πρώτη στιγμή από κρατικούς και παρακρατικούς μηχανισμούς, ο φοιτητικός σύλλογος και η απεργία κράτησε για περίπου είκοσι μέρες.

Η επιστολή Άλμπερτ Αινστάιν στον Ριζοσπάστη

Με σκοπό να δείξει την αντίθεσή του προς το μέτρο της αποπομπής πέντε φοιτητών από το Πανεπιστήμιο Αθηνών εξαιτίας των κομμουνιστικών τους πεποιθήσεων, ο Άλμπερτ Αϊνστάιν έγραψε επιστολή στο Ριζοσπάστη, ο οποίος τη δημοσίευσε στο πρωτοσέλιδό του. Συγκεκριμένα, το πρωτοσέλιδο του Ριζοσπάστη ανέφερε:

«Νέος μπάτσος στα μούτρα του δικτάτορα και των ιεροεξεταστών του «Αθήνησι Πανεπιστημίου». Οι αποβολές των φοιτητών για τα πολιτικά τους φρονήματα, βρήκαν βαθειά απήχηση και κίνησαν την αγανάχτηση της Δύσης.

Ο μέγας καθηγητής Άλμπερτ Αϊνστάιν, ο γνωστότατος παγκοσμίου φήμης μαθηματικός που ακόμα χτες ο αστικός Τύπος αφιέρωσε τις στήλες του για να τον υμνήσει με την ευκαιρία της 50ετηρίδος του, μαζί με άλλους Γερμανούς επιστήμονες, έστειλε το παρακάτω τηλεγράφημα διαμαρτυρίας από το Βερολίνο.

Το πρωτοσέλιδο του Ριζοσπάστη φιλοξένησε την επιστολή διαμαρτυρίας του Άλμπερτ Αϊνστάιν με αφορμή την αποβολή μαθητών από το πανεπιστήμιο Αθηνών, «δια την εν γένει κομμουνιστικήν δράσιν των»! Ο μεγάλος επιστήμονας, απευθυνόμενος τόσο στον Ελευθέριο Βενιζέλο όσο και στην Σύγκλητο του Πανεπιστημίου, εξέφρασε την άποψη του για την ελευθερία της σκέψης, που θα έπρεπε να υπάρχει μεταξύ των φοιτητών.

Η επιστολή του Αϊνστάιν προς τον Βενιζέλο:

«Διαμαρτυρόμαστε εντόνως ενάντια στην αποβολή φοιτητών από το Πανεπιστήμιο.

Απαιτούμε την ελευθερία στην εκδήλωση των σκέψεων ανάμεσα στους φοιτητές.

Καθηγητής Αλμπέρ Αϊνστάιν».

Η επιστολή προς τη Σύγκλητο:

«Διαμαρτυρόμαστε εντόνως ενάντια στην αποβολή των φοιτητών που αγωνίστηκαν για τα πολιτικά τους φρονήματα. Απαιτούμε την άμεσο επαναγραφή τους. Καθηγητής Αλμπέρ Αϊνστάιν Καθηγητής Ερρίκος Αίβε Καθηγητής Φριτς».

Σημειώνουμε ότι ο Αϊνστάιν, ακόμη πιο διάσημος και καταξιωμένος 23 χρόνια μετά, ήταν ένας από τους εκατοντάδες ριζοσπάστες διανοούμενους απ΄ όλο τον κόσμο που απηύθυναν έκκληση για να μην εκτελεστούν ο Μπελογιάννης και οι σύντροφοί του το 1952.

ΓΚΚ