Στις 21 Ιούλη 1965 η ΕΦΕΕ έχει καλέσει τους φοιτητές σε συγκέντρωση στα Προπύλαια σαν απάντηση στο βασιλικό πραξικόπημα της 15ης Ιούλη. Στη συμβολή των οδών Σταδίου και Χρ. Λαδά, η αστυνομία έχει στήσει ενέδρα και επιτίθεται στους συγκεντρωμένους. Ο αγωνιστής φοιτητής Σωτήρης Πέτρουλας πέφτει νεκρός από τα χτυπήματα και τραυματίζονται γύρω στα 300 άτομα. Η αστυνομία επιχειρεί να προχωρήσει σε μυστική ταφή, αλλά η οικογένεια του παλικαριού παραλαμβάνει τη σορό του και η κηδεία του μετατρέπεται σε γενική απεργία και τεράστια μαχητική διαδήλωση με πάνδημη συμμετοχή του λαού της Αθήνας και του Πειραιά.
Ο Σωτήρης Πέτρουλας, φοιτητής της ΑΣΟΕΕ, ήταν μέλος της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη. Η διαφωνία του με τη συνθηκολόγα γραμμή της επίσημης αριστεράς είχε οδηγήσει στη διαγραφή του λίγο καιρό πριν τη δολοφονία του. Το γεγονός αυτό έγινε προσπάθεια να αποκρυβεί και η θυσία του Πέτρουλα να γίνει αντικείμενο καπηλείας από τους ρεβιζιονιστές –είναι συνήθης πρακτική τους άλλωστε, να τυμβωρυχούν και να παρουσιάζουν σαν «δικούς τους» αγωνιστές που έχουν συκοφαντήσει, καταγγείλει, διαγράψει.
Το παλατιανό πραξικόπημα που ανέτρεψε τη νόμιμα εκλεγμένη κυβέρνηση Παπανδρέου, όταν ο τελευταίος ζήτησε να αναλάβει το υπουργείο άμυνας, και επέβαλε την κυβέρνηση των αποστατών, πυροδότησε τη λαϊκή οργή και αγανάκτηση και όλη η χώρα συγκλονίστηκε για δύο μήνες από μαζικότατες αγωνιστικές κινητοποιήσεις και συγκρούσεις με την αστυνομία.
Η εκλογική νίκη της Ένωσης Κέντρου το ’64 ήταν αποτέλεσμα της λαϊκής απαίτησης και προσδοκίας για πραγματική δημοκρατία, για να σταματήσει το μετεμφυλιακό καθεστώς της υποτέλειας και πλήρους υποταγής στα κελεύσματα των Αμερικάνων, της τρομοκρατίας, της δράσης του φασιστικού παρακράτους, της αντικομμουνιστικής υστερίας, του ξεπουλήματος της Κύπρου. Παρόλο που ο Παπανδρέου έδινε έμπραχτες διαβεβαιώσεις και ξεδίπλωνε της περγαμηνές της αντικομμουνιστικής του δράσης σε κάθε ευκαιρία, από τα υπερατλαντικά αφεντικά δεν μπορούσε να γίνει ανεκτή ούτε η παραμικρή δημοκρατική μεταρρύθμιση, ούτε η όποια στροφή προς τις ευρωπαϊκές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, ούτε –πολύ περισσότερο- η εμφάνιση του λαϊκού παράγοντα στο προσκήνιο, ακριβώς γιατί αυτή η λαϊκή κινητοποίηση και απαίτηση για δημοκρατία και ανατροπή του καθεστώτος της ξενοδουλείας και υποτέλειας είχε τέτοιες διαστάσεις που δεν μπορούσε να είναι εύκολα ελέγξιμη και χειραγωγήσιμη.
Ωστόσο, αυτός ο λαϊκός παράγοντας με την τεράστια δυναμική του βρισκόταν ακαθοδήγητος ώστε να μπορέσει να γίνει δύναμη ανατροπής των σχεδίων που απεργάζονταν οι αμερικάνοι και οι ντόπιοι υποτελείς τους. Η ΕΔΑ, έχοντας μετατραπεί σε ουρά της Ένωσης Κέντρου, έκανε τα πάντα ώστε να αποπροσανατολίσει το κίνημα και να το κρατήσει σε «ανεκτά» πλαίσια (μόνο που απ’ την πλευρά της αντίδρασης δεν υπήρχαν τέτοια). Παρουσίασε το βασιλικό πραξικόπημα απλά σαν συνταγματική εκτροπή που εκπορεύονταν από τα ανάκτορα και όχι από τις ΗΠΑ, κι έτσι η γραμμή της κινήθηκε στα πλαίσια του σεβασμού της συνταγματικής νομιμότητας. Τη στιγμή που στις διαδηλώσεις τίθονταν απ’ το λαό ζήτημα δημοψηφίσματος για το πολιτειακό, ζητούσε να δοθεί εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Παπανδρέου, αντί να ζητήσει την άμεση διενέργεια εκλογών με απλή αναλογική, και αποσιωπούσε το ρόλο των αμερικάνων τη στιγμή που το κίνημα είχε σαφή αντιιμπεριαλιστικά χαρακτηριστικά (θεωρούσε ότι δεν είναι «της ώρας» το αίτημα για αποχώρηση της Ελλάδας από το ΝΑΤΟ). Παίζοντας καθαρά πυροσβεστικό ρόλο, ειδικά «συνεργεία» προσπαθούσαν να πνίξουν τα αντιιμπεριαλιστικά και αντιΝΑΤΟϊκά συνθήματα χαρακτηρίζοντάς τα διασπαστικά και προβοκατόρικα και να επιβάλουν συνθήματα αποδεκτά από τον Παπανδρέου.
Το λαϊκό κίνημα που ξεπήδησε κατά τη διάρκεια των Ιουλιανών, ξεπερνώντας στην πράξη την οπορτουνιστική και συνθηκολόγα γραμμή της επίσημης αριστεράς, είχε τη δυναμική να ανακόψει τη μετέπειτα πορεία προς τη φασιστική διχτατορία και την προδοσία της Κύπρου και να επιβάλει μια αντιιμπεριαλιστική δημοκρατική πορεία στα πολιτικά πράγματα της χώρας. Το ότι αυτό δεν έγινε οφείλεται στο ότι δεν υπήρχε εκείνη η πρωτοπορία με ικανές δυνάμεις να καθοδηγήσουν και να προσανατολίσουν το κίνημα σ’ ένα τέτοιο δρόμο.
