Η Κρητική Επανάσταση του 1866-1869 υπήρξε από τις πιο σημαντικές σε μια σειρά επαναστάσεων τον 19ο αιώνα στην Κρήτη ενάντια στην οθωμανική κυριαρχία, και ήταν υπέρ της ένωσης με την Ελλάδα.
Παρ’ ότι η ίδια η επανάσταση δεν στέφθηκε με επιτυχία, το γεγονός της ανατίναξης της Μονής Αρκαδίου, που προκάλεσε το θάνατο 300 περίπου πολιορκημένων και 700 αμάχων, είχε μεγάλο αντίκτυπο στη διεθνή κοινή γνώμη ως μία από τις πτυχές του όλου Ανατολικού Ζητήματος.
Αίτια της επανάστασης
Τα βασικά αίτια της επανάστασης αυτής, που έφθασε στα όρια πολεμικής σύρραξης μεταξύ Βασιλείου της Ελλάδος και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ήταν τα ακόλουθα τρία:
- Ο διακαής πόθος των Κρητών για την απελευθέρωσή τους από τον τουρκικό ζυγό και την ενσωμάτωση της Κρήτης με το ελληνικό κυρίαρχο κράτος, το οποίο απείχε πλέον μόλις μερικά ναυτικά μίλια μετά την ενσωμάτωση των Ιονίων νήσων, που είχε πραγματοποιηθεί τρία χρόνια πριν.
- Η εκ μέρους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μερική αθέτηση των όρων του μεταρρυθμιστικού Χαττ-ι Χουμαγιούν, ή άλλως «Ισλαχάτ Φερμάν», περί ισονομίας των θρησκευτικών μειονοτήτων, που είχε θεσπιστεί δέκα χρόνια πριν (1856), με την επιβολή νέων βαρύτερων φόρων και
- Το λεγόμενο «μοναστηριακό ζήτημα», το οποίο αποτελούσε τον απόηχο ομοίου μεγάλου ζητήματος, που είχε ξεσπάσει την ίδια εποχή στη Ρουμανία και αφορούσε την ιδιαίτερη υψηλή φορολόγηση των μοναστηριακών περιουσιών, με συνέπεια κλήρος και λαός να εξεγερθούν.
Το ιστορικό υπόβαθρο της Επανάστασης
Οι χριστιανικοί πληθυσμοί του νησιού είχαν επαναστατήσει και κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821 μαζί με τους υπόλοιπους Έλληνες, όμως παρά τις σποραδικές επιτυχίες, η επανάσταση καταπνίγηκε. Το 1828 η Κρήτη πέρασε υπό τον έλεγχο του Αιγύπτιου ηγέτη Μωχάμετ Αλή Πασά, αλλά το 1840 ξαναπέρασε υπό τον άμεσα έλεγχο της Υψηλής Πύλης, όπως αναφέρει το el.wikipedia.org.
Το 1841 και το 1858 η Κρήτη επαναστάτησε και πάλι. Τελικά από το 1858 αναγνωρίστηκαν κάποια δικαιώματα στους Κρητικούς, όπως να οπλοφορούν, καθώς και σειρές κανονισμών σχετικά με το χριστιανικό δίκαιο και την απόλυτη ελευθερία στην άσκηση της θρησκείας. Η Κρητική Επανάσταση του 1866 θεωρείται το «δεύτερο ’21».
Οι συνθήκες για την έναρξη της επανάστασης ήταν δυσμενείς, κυρίως λόγω της πολιτικής κατάστασης τόσο στο εσωτερικό της Ελλάδας όσο και στην Ευρώπη. Από τη μια στο εσωτερικό της Ελλάδας επικρατούσε διχασμένη πολιτική ατμόσφαιρα, με την κυβέρνηση του Μπενιζέλου Ρούφου σαφώς αντίθετη, ενώ περισσότερο αποφασιστικός ήταν ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος, οπαδός της ρωσικής πολιτικής. Από τις Μεγάλες Δυνάμεις μόνο η Ρωσία, που είχε ταπεινωθεί με τη Συνθήκη των Παρισίων (το 1856), έδειξε να ευνοεί και να υποκινεί μέσω του πρόξενού της στα Χανιά, Σπυρίδωνα Δενδρινού, και του υποπρόξενου Ιωάννη Μητσοτάκη στο Ηράκλειο.
Σημαία που χρησιμοποιήθηκε κατά την πολιορκία του Αρκαδίου, με τα αρχικά: Κ (Κρήτη), Ε (Ένωσις), Ε (Ελευθερία), Θ (Θάνατος).
Η έναρξη της Επανάστασης το 1866
Οι σποραδικές συγκρούσεις συνεχίζονταν και οι εκκλήσεις του Οθωμανού σουλτάνου δεν έφερναν κάποιο αποτέλεσμα. Το 1866 δημιουργήθηκαν ένοπλα τμήματα. Η έναρξη της επανάστασης κηρύχθηκε επίσημα στις 21 Αυγούστου 1866.
Το ελληνικό κράτος εξέφρασε τη συμπάθειά του προς την εξέγερση, όπως και ορισμένες άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Φιλελληνική κίνηση αναπτύχθηκε και στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, που εκδηλώθηκε, μεταξύ άλλων, με την αποστολή χρημάτων και όπλων για την ενίσχυση της Κρητικής Επανάστασης.
Τη διαχείριση των χρηματικών ποσών που προέρχονταν από αμερικανικούς εράνους προκειμένου να διατεθούν για την αγορά τροφίμων και ενδυμάτων και αποστέλλονταν με αμερικανικά κυρίως πλοία στην Κρήτη, είχε αναλάβει ο Αμερικανός φιλέλληνας Σάμιουελ Γκρίντλεϊ Χάουι, ο οποίος είχε εγκατασταθεί στην Αθήνα. Οι επαναστάτες κατάφεραν αρχικά να θέσουν υπό έλεγχο την κρητική ύπαιθρο.
themakriti.gr
