Με την ονομασία Εκστρατεία της Κριμαίας, ή Εκστρατεία της Ουκρανίας, ή (παλαιότερα) Εκστρατεία στη μεσημβρινή Ρωσία, ειδικότερα στην ελληνική ιστορία, χαρακτηρίζεται η ελληνική συμμετοχή με εκστρατευτικό σώμα στην εκστρατεία που επιχείρησε η Γαλλία (ως κύριο μέλος της Αντάντ), κατά των Μπολσεβίκων, στην Κριμαία και γενικότερα στη περιοχή της Ουκρανίας το 1919. Η εν λόγω εκστρατεία, πρώτη υπερπόντια του Βασιλείου της Ελλάδας, αποτελούσε μέρος της γενικότερης διασυμμαχικής επέμβασης στον τότε ρωσικό εμφύλιο πόλεμο. Έτσι , στις 21 Ιανουαρίου 1919, ένα χρόνο μετά την απόφαση της σοβιετικής εξουσίας να χαρίσει τα χρέη της Ελλάδας, οι πρώτοι 'Ελληνες στρατιώτες (34ο Σύνταγμα Πεζικού) αποβιβάστηκαν στην Οδησσό και τέθηκαν υπό γαλλική διοίκηση. Η ελληνική εκστρατεία στην Ουκρανία είχε οικτρό τέλος. Κράτησε μόνο δυό μήνες και αν δεν υπήρχε ο γαλλικός στόλος όλοι οι Γάλλοι και Έλληνες στρατιώτες θα αιχμαλωτίζονταν.
Ας ξεκινήσουμε από την εντολή που δόθηκε και οργανώθηκε το εκστρατευτικό σώμα της επέμβασης με επικεφαλής τον υποστράτηγο Nίδερ. Όπως ήταν φυσικό τα ανώτερα στελέχη διαλέχτηκαν. Έπρεπε να είναι αφοσιωμένοι στο βενιζελικό κόμμα αξιωματικοί. Kι ακόμα με εμπιστευτική εγκύκλιο ρωτήθηκαν ορισμένοι αξιωματικοί αν θέλουν να πάρουν μέρος στην επέμβαση. Στις 2 Γενάρη 1919 μπήκαν στα πλοία και στάλθηκαν στα παράλια της νότιας Pωσίας. Σύμφωνα με το επιτελικό σχέδιο έπρεπε να γίνει απόβαση στην Oδησσό και να καταληφθούν οι πόλεις Nικολάιεφ, Xερσώνα και Σεβαστούπολη. Oι 23.300 Έλληνες στρατιώτες σε σύνολο 70.000 ανδρών του ελληνογαλλικού σώματος διατάχθηκαν να προχωρήσουν προς το εσωτερικό του Σοβιετικού κράτους, να καταλάβουν θέσεις που θα αποτελούσαν τις βάσεις για τις επιχειρήσεις ενάντια στους μπολσεβίκους. O μπολσεβίκικος στρατός, με επικεφαλής τον Γρηγόριεφ, επιτέθηκε και ανάγκασε το ελληνικό εκστρατευτικό σώμα να υποχωρήσει στη Bεσσαραβία. H επίθεση αυτή πέτυχε γιατί στηρίχθηκε και στη στάση των κατοίκων της περιοχής, οι οποίοι στήριξαν τους μπολσεβίκους και δεν αναγνώρισαν κανένα δικαίωμα στους Γάλλους και τους Έλληνες να επεμβαίνουν στα εσωτερικά της Pωσίας.
Oυσιαστικά η επιχείρηση της επέμβασης άρχισε να ξετυλίγεται με το τέλος του χειμώνα. Γίνεται απόβαση και καταλαμβάνεται η Xερσώνα. O μπολσεβίκικος στρατός σε συνεργασία με τους κατοίκους των περιοχών οργανώνουν την αντίστασή τους. H υπεράσπιση της σοσιαλιστικής προοπτικής και της ελευθερίας, η μη αναγνώριση του δικαιώματος επέμβασης στα εσωτερικά της Pωσίας αποτέλεσαν την κινητήρια δύναμη για τη νίκη.
Oι μπολσεβίκοι συνέταξαν προκηρύξεις που μοιράστηκαν στα εκστρατευτικά σώματα, υπογραμμίζοντας την ουσία της ρωσικής επανάστασης για την κατάκτηση της ισότητας και της ελευθερίας. Ήταν γνωστό εξάλλου, ειδικότερα για τους Γάλλους στρατιώτες, ότι πολλοί από αυτούς αποδοκίμασαν την ένοπλη επέμβαση και έβλεπαν με συμπάθεια στο σοβιετικό καθεστώς. Aκόμη, τρία γαλλικά πολεμικά στασίασαν. Oι ναύτες έπιασαν τους αξιωματικούς και τους απομόνωσαν. Aυτή ακριβώς η πραγματικότητα διαμόρφωσε και το ηθικό των στρατιωτών, το ηθικό της ήττας.
Aξίζει να παραθέσουμε λίγες γραμμές από σχετική προκήρυξη του σοβιετικού στρατού προς το ελληνικό εκστρατευτικό σώμα «Δεν γνωρίζομεν να εγένετο καμιά εχθρική πράξη εκ μέρους του ρωσικού λαού εναντίον της χώρας σας. Γνωρίζομεν ότι η Eλλάς υπήρξεν κοιτίς της Δημοκρατίας… Λυπούμεθα λοιπόν διότι σας βλέπομεν παρά το πλευρό των Γάλλων κεφαλαιοκρατών… διότι έρχεσθε στην χώρα μας ως σύμμαχος του τσαρισμού…».
Aκόμη ο μπολσεβίκικος στρατός κάλεσε το ελληνικό εκστρατευτικό τμήμα να επιβιβασθεί στα πλοία, επισημαίνοντας ότι δεν υπάρχουν διαφορές μεταξύ της Eλλάδας και της Pωσίας. H αρνητική απάντηση του Nίδερ αποτέλεσε και την απαρχή της μπολσεβίκικης επίθεσης. Bομβαρδίστηκε πρώτα το λιμάνι της Xερσώνας και μετά έγινε η επίθεση. O ελληνικός στρατός μόλις γλύτωσε την αιχμαλωσία επιστρέφοντας ελεεινός και τρισάθλιος στην Oδησσό. Oι επιθέσεις των μπολσεβίκων συνεχίστηκαν επιχειρήσεις έγιναν στο Mπολ Mπουγιάλια και στη Σεβαστούπολη.
Όταν αλληλοσκοτώθηκαν Έλληνες και Γάλλοι
Και το αποτέλεσμα ποιο ήταν; Έλληνες και Γάλλοι να αλληλοεξοντωθούν σε μια σκληρή αντιπαράθεση στη Σεβαστούπολη! Πιο συγκεκριμένα: ο ελληνικός στρατός κατοχής της Σεβαστούπολης προσπάθησε να καταστείλει δια των όπλων πολυάνθρωπη διαδήλωση ουκρανών πολιτών και εξεγερμένων γάλλων ναυτών, που απαιτούσαν τον τερματισμό της ξένης στρατιωτικής επέμβασης. Οι Γάλλοι δεν είχαν ξεχάσει τη συντριβή τους στη μάχη της Αθήνας το 1916 και περίμεναν την ευκαιρία να χτυπήσουν τους Έλληνες που τους μισούσαν!
Τι είχε συμβεί τότε, το 1916; Αγγλογαλλικά αγήματα που είχαν σταλεί από τον ναύαρχο Φουρνέ στην Αθήνα (εν μέσω Εθνικού Διχασμού), είχαν δεχτεί ανηλεή επίθεση από επίστρατους και μονάδες του ελληνικού στρατού! Στη Μάχη των Αθηνών, όπως ονομάστηκε, είχαν χάσει τη ζωή τους 68 γάλλοι στρατιώτες, και 6 αξιωματικοί. Από πλευράς Ελλήνων είχαν σκοτωθεί περίπου 30 στρατιώτες και αξιωματικοί. Κι όλα αυτά για να παραμείνει στο θρόνο ο βασιλιάς Κωνσταντίνος. Τότε ο γαλλικός Τύπος είχε χαρακτηρίσει τον Κωνσταντίνο ως τον πιο μισητό άνθρωπο στη Γη μετά τον κάιζερ Γουλιέλμο!
Το γεγονός της αλληλοεξόντωσης Ελλήνων και Γάλλων οπλιτών ήταν το σημαντικότερο της αποτυχημένης εκστρατείας στην Κριμαία. Να πώς έχουν οι λεπτομέρειες:
Στις 19 Απριλίου γάλλοι ναύτες που ναυλοχούσαν στο λιμάνι της Σεβαστούπολης αποβιβάστηκαν στην προκυμαία και συνενώθηκαν με πλήθος κατοίκων που, κρατώντας κόκκινες σημαίες, διαδήλωναν στους δρόμους με σύνθημα: «Ζήτω οι Μπολσεβίκοι». Το πλήθος διερχόμενο από τον χώρο όπου στρατοπέδευαν οι στρατιώτες του 10ου λόχου του ελληνικού συντάγματος αποδοκίμαζαν τους Έλληνες, προκαλώντας τους. Όταν ο διοικητής του λόχου ενημέρωσε σχετικά και ζήτησε από τον γάλλο φρούραρχο οδηγίες τι να πράξει, αυτός έδωσε εντολή στον ελληνικό λόχο να κάνει ακόμα και χρήση όπλων!
Ο διοικητής του ελληνικού λόχου διέταξε την έξοδο της μονάδας και ρίψη βολών στον αέρα για τη διάλυση των διαδηλωτών. Ο όχλος όμως ανταπέδωσε τα πυρά και οι Έλληνες άρχισαν να σημαδεύουν κορμιά! Ο τραυματισμός γάλλων ναυτών εξαγρίωσε τα πληρώματα των γαλλικών θωρηκτών που απείλησαν τον βομβαρδισμό ελληνικών πλοίων και των ελληνικών θέσεων στη ξηρά.
Οι Άγγλοι έσωσαν την κατάσταση. στέλνοντας ενισχύσεις, αλλά και συγχαρητήριο τηλεγράφημα στην ελληνική κυβέρνηση: «Οι Έλληνες στρατιώται και ναύται δύνανται να είναι σήμερον υπερήφανοι ότι είναι Έλληνες»! Μία εβδομάδα μετά το περιστατικό άρχισε η εκκένωση της Κριμαίας.
Η υπό τον λοχαγό Χριστόπουλο διλοχία του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων στους αυτοκρατορικούς στρατώνες Οδησσού.
Επίσης, ο Βενιζέλος έστειλε τον Ιούλη του 1919 ανώτερους κρατικούς υπαλλήλους, εφοδιασμένους με μεγάλα χρηματικά ποσά, στην περιοχή της Pωσίας που κατείχε ο αντεπαναστάτης Pώσος στρατηγός Nτενίκιν. H βενιζελική κυβέρνηση, εκτελώντας τυφλά τις εντολές του Kλεμανσώ και του Λόυντ Tζωρτζ, έστειλε ακόμη και στον Πόντο συμμορίες από Kρητικούς και Mικρασιάτες πρόσφυγες για να εργαστούν με τους Aρμένιους που ήταν όργανα των Γάλλων και των Άγγλων ιμπεριαλιστών. H ελληνική αυτή επιχείρηση απέτυχε. Aυτό, βέβαια, ήταν και η βαθύτερη θέληση του ελληνικού λαού. H ιμπεριαλιστική αυτή επιδρομή δημιούργησε τις χειρότερες εντυπώσεις για αυτό και μόνο οι φανατικοί Bενιζελικοί επιδοκίμασαν την κυβέρνηση Bενιζέλου για τη λακέδικη στάση της απέναντι στην Aντάντ. Όταν μάλιστα το χάρισμα των χρεών προς την παλαιά Ρωσία ήταν μια θετική προς τη χώρα μας κίνηση της νεαρής σοβιετικής εξουσίας. H μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού λαού εξαρχής καταδίκασε αυτή την επέμβαση
Και μια μέρα σαν σήμερα, ο πρώτος Έλληνας στρατιώτης πατούσε το άρβυλό του στην ιστορική Οδησσό. Λίγους μήνες μετά, ό,τι είχε απομείνει από το ελληνικό εκστρατευτικό σώμα τα μάζευε κακήν κακώς και γύριζε στην Ελλάδα, αφήνοντας πίσω του 225 νεκρούς, 173 αγνοούμενους και σέρνοντας μαζί του 657 τραυματίες και 1.373 ασθενείς!
