Print this page

Παραμονές πολέμου και Κέρκυρα

October 26, 2020 485
Zoumpos – CorfuHistory
Του Γιώργου Ζούμπου
 
 
«.. Η επικίνδυνη διεθνής κατάσταση χρησιμοποιείται από τους πρωτεργάτες και τους απολογητές της 4ης Αυγούστου ως μια από τις κυριότερες δικαιολογίες για την κατάλυση των δημοκρατικών ελευθεριών του ελληνικού λαού…» (Σπύρος Λιναρδάτος, Ο Ιωάννης Μεταξάς και οι μεγάλες δυνάμεις, σ.123)
Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος συνδέεται με το Α΄ καθώς στο «ειρηνικό» μεσοδιάστημά τους εντείνεται και πάλι το φαινόμενο της αναδιανομής του κόσμου του οποίου οι ρίζες βρίσκονται στην ανισόμερη και ανισόμετρη ανάπτυξη του καπιταλισμού στο μονοπωλιακό στάδιο. Η οικονομική κρίση του 1929 βάζει οριστικό τέλος στην σχετικά σταθερή μεσοπολεμική περίοδο. Ταυτόχρονα, στο Β΄ Παγκ. Πόλεμο εμφανίζεται στην πλήρη μορφή της η προσπάθεια καταστροφής του σοσιαλισμού με τη μορφή της ανάγκης καταστροφής της Σοβιετικής Ένωσης.
 
Στην Ευρώπη πριν τον πόλεμο
 
Στα 1933 η Γερμανία εγκαταλείπει την Κοινωνία των Εθνών και αυξάνει απότομα την στρατιωτικοποίησή της χωρίς οι δυτικές δυνάμεις να ανησυχούν. Στα 1934 υπογράφεται αγγλογερμανική συμφωνία που επιτρέπει στη Γερμανία αύξηση των ναυτικών της μονάδων με προφανή στόχο την περικύκλώση της Σοβιετικής Ένωσης από τη Βαλτική.
Στα 1936 η Γερμανία καταλαμβάνει τη Ρηνανία, υπογράφει με την Ιαπωνία το αντι-Κομιντερν σύμφωνο και το 1938 καταλαμβάνει την Αυστρία. Στις 30 Σεπτέμβρη, Τσάμπερλαιν, Νταλαντιέ, Χίτλερ και Μουσολίνι υπογράφουν τη Συμφωνία του Μονάχου και αρχίζει ο διαμελισμός της Τσεχοσλοβακίας η οποία κυριεύεται πλήρως από τους Χιτλερικούς το Μάρτη του 1939. Ταυτόχρονα λήγει ο Ισπανικός Εμφύλιος με ήττα των Δημοκρατικών, τον Απρίλη οι Ιταλοί καταλαμβάνουν την Αλβανία και στις 22 Μάη Ιταλία και Γερμανία υπογράφουν «Χαλύβδινο Σύμφωνο»
Τον Αύγουστο υπογράφεται το γερμανοσοβιετικό σύμφωνο, χάρη στο οποίο η Σοβιετική Ένωση κερδίζει πολύτιμο χρόνο για την πολεμική της προετοιμασία.
Την 1η Σεπτέμβρη 1939 η Γερμανία εισβάλλει στην Πολωνία και ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος αρχίζει.
 
Στην Ελλάδα
Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου 1936 | ΙΣΤΟΡΙΑ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
 
Από τις 4 Αυγούστου 1936 η Ελλάδα βρίσκεται κάτω από τη μπότα της Δικτατορίας. Οι συλλήψεις και οι εξορίες αντιφασιστών είναι μια καθημερινότητα, ενώ αντιδικτατορικές εκδηλώσεις γίνονται με κάθε ευκαιρία. Τεράστια έκταση παίρνουν οι διαδηλώσεις κατά τη διάρκεια της παρουσίας στην Αθήνα του γάλλου υπουργού Παιδείας του Λαϊκού Μετώπου τον Απρίλη του 1937, ενώ τον Ιούλη της επόμενης χρονιάς εκδηλώνεται ένοπλη αντιδικτατορική εξέγερση στα Χανιά η οποία καταπνίγεται με κινητοποίηση ισχυρών δυνάμεων.
Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου πήρε οικονομικά μέτρα σε βάρος του λαού και με πρόσχημα την ενίσχυση της άμυνας επέβαλε δυσβάστακτους φόρους και συνεχείς εράνους. Τα έσοδα αυτά είχαν ξοδευτεί για τη φασιστική προπαγάνδα, για την Ασφάλεια, για την οργάνωση της φασιστικής Ε.Ο.Ν. και την ώρα του πολέμου φάνηκε καθαρά η έλλειψη σοβαρής προπαρασκευής.
Με την κατάληψη της Αλβανίας η φασιστική Ιταλία προσεγγίζει ήδη τα ελληνικά σύνορα ενώ το καθεστώς Μεταξά δεν παίρνει κανένα ουσιαστικό μέτρο για την αντιμετώπιση της θανάσιμης απειλής, η οποία χρονολογούνταν από την εποχή του ιταλοαβησυνιακού πολέμου.
Η Ελλάδα μετέχει από το Φλεβάρη του 1934 στο «Σύμφωνο βαλκανικής συνεννόησης» το οποίο όμως ουσιαστικά αχρηστεύτηκε εξαιτίας των θέσεων των ελληνικών κυβερνήσεων. Γενικά η Δικτατορία δεν κάνει καμία ενέργεια που θα μπορούσε να εξασφαλίσει στη χώρα καλύτερες συνθήκες στο ενδεχόμενο επίθεσης. Ταυτόχρονα ακολουθεί πολιτική εξευμενισμού απέναντι στη φασιστική Ιταλία και φτάνει στις 28Οκτώβρη 1940 χωρίς ουσιαστικά πολιτική και διπλωματική προετοιμασία.
Ακόμα και στο Γενικό Επιτελείο Στρατού επικρατούσε ηττοπαθές κλίμα και μόλις το καλοκαίρι του 1940 το επιτελείο της VIII μεραρχίας αγνοώντας τις αλλοπρόσαλλες διαταγές κατάρτισε άλλο σχέδιο από το προτεινόμενο από το ΓΕΣ (και το οποίο εγκρίθηκε αργότερα) και με βάση αυτό δόθηκαν τον Οκτώβρη του 1940 οι αποφασιστικές μάχες για την απόκρουση της ιταλικής φασιστικής επιδρομής.
 
Στην Κέρκυρα
 
Χειμώνας 1940 – Κέρκυρα, τρομοκρατία εξ ουρανού – CorfuHistory
Αρχικά, τα ιταλικά σχέδια επίθεσης πρόβλεπαν και κατάληψη της Κέρκυρας ταυτόχρονα με τις επιχειρήσεις στην Ήπειρο, για αυτό και τις πρώτες μέρες του πολέμου η πόλη δεν δέχτηκε επιθέσεις παρά το ότι βρισκόνταν κοντά στο θέατρο των επιχειρήσεων και αποτελούσε λιμάνι εφοδιασμού.
Η προετοιμασία για πόλεμο ήταν εξαιρετικά πλημμελής, καθώς ουδείς πίστευε ότι η Κέρκυρα θα αποτελούσε πολεμικό στόχο, και δεν είχαν ληφθεί καθόλου μέτρα για την προστασία των αμάχων, ενώ είχαν ληφθεί όλα τα απαραίτητα για την προστασία των μετόπισθεν του στρατού. Η άμυνα του νησιού ήταν στην ευθύνη του 10ου Συντάγματος Πεζικού το οποίο αριθμούσε περίπου 4500 άνδρες σε τέσσερα τάγματα κατανεμημένα στο κεντρικό και στο βορεινό μέρος του νησιού.
Με την έναρξη των εχθροπραξιών συνελήφθησαν όλοι οι ιταλοί υπήκοοι που κατοικούσαν στην Κέρκυρα (κάπου 3000) και οδηγήθηκαν υπό φρούρηση στο Νέο Φρούριο (με το τέλος του πολέμου σχεδόν όλοι θα συγκεντρωθούν και πάλι και θα σταλούν στην Ιταλία κλείνοντας οριστικά το κεφάλαιο της εδώ ιταλικής παροικίας).
Το πρωί της 31ης Οκτώβρη απέναντι από την Κέρκυρα φάνηκαν δύο ελληνικά αντιτορπιλλικά τα οποία βομβάρδισαν για δύο περίπου ώρες τις ιταλικές θέσεις στην Ήπειρο διαλύοντας την εντύπωση ότι ο ελληνικός στρατός απειλούσε τους Αγίους Σαράντα.
 
Η πόλη βομβαρδίζεται
Παραμονές πολέμου και Κέρκυρα – CorfuHistory
 
Μετά το πρώτο «ήρεμο» πολεμικό τετραήμερο, η πόλη δέχτηκε τον πρώτο βομβαρδισμό το πρωί της 1ης Νοέμβρη μετρώντας του πρώτους νεκρούς (και μάλιστα πολυάριθμους) και τις πρώτες καταστροφές. Ακολούθησαν συνεχείς βομβαρδισμοί και τις πρώτες μέρες η πόλη παρέλυσε καθώς δεν είχε προηγηθεί σχετική προετοιμασία του πληθυσμού ο οποίος δεν είχε καν ενημερωθεί για τα καταφύγια και προτίμησε την ασφάλεια της εξοχής. Σταδιακά υπήρξε οργάνωση και στους μεταγενέστερους βομβαρδισμούς τα θύματα ελαχιστοποιήθηκαν.
Στις 20 Νοέμβρη μια επιχείρηση αντιπερισπασμού με εθελοντές στρατιώτες, κοντά στις ιταλικές θέσεις στον Κάτω Αετό απέτυχε και η μονάδα (το γνωστό «απόσπασμα Λαντζίδη») εξουδετερώθηκε.
Ένα μήνα αργότερα, ανήμερα των Χριστουγέννων, κατά τη διάρκεια βομβαρδισμού του λιμανιού χτυπήθηκε το (σημερινό) δικαστικό μέγαρο με αποτέλεσμα 21 νεκρούς και 30 βαριά τραυματίες νέους που γιόρταζαν την ημέρα στη «σιγουριά» του καταφυγίου.
Λίγους μήνες μετά η Κέρκυρα καταλαμβάνονταν από μονάδες της ιταλικής μεραρχίας Acqui και ο τελευταίος νομάρχης Ευάγγελος Αβέρωφ υπέγραφε την παράδοση του νησιού. Άρχιζε πλέον μια άλλη ιστορία, η ιστορία της Αντίστασης με πρώτη της πράξη τη μαθητική διαδήλωση το Πρωτοκύριακο του 1941.
 
Μια ιστορία που … δεν γράφτηκε
 
Η ιστορία της Αντίστασης, στην Κέρκυρα δεν έχει ακόμα γραφτεί και δυστυχώς οι περισσότεροι πρωταγωνιστές έχουν ήδη φύγει από κοντά μας. Το αρχείο της Νομαρχιακής Επιτροπής του Ε.Α.Μ. χάθηκε στις δύσκολες μέρες μετά την Απελευθέρωση όταν τα πρώτα σημάδια της επερχόμενης Εμφύλιας σύρραξης ήταν ήδη ορατά. Κατοχικές αναμνήσεις ολιγάριθμων αγωνιστών συγκεντρώθηκαν και διασώθηκαν από τον Βασίλη Άνθη όταν έγραφε το βιβλίο του «Ένα ταξίδι μια ζωή» και για πρώτη φορά μετά τον Εμφύλιο αμφισβητήθηκε η «σιδερωμένη» ιστορία της Κατοχής στην Κέρκυρα.
Μέσα από τις αναμνήσεις αυτές προβάλλει η εικόνα μιας άλλης Κέρκυρας, μιας εικόνας που αποσιωπήθηκε στα μετεμφυλιακά χρόνια επιβεβαιώνοντας τη γνωστή ρήση ότι «την ιστορία τη γράφει ο νικητής».
 
ΠΗΓΕΣ:
1. Ιστορία της Εθνικής Αντίστασης 1940-1945, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1977 (συλλογικό έργο)
2. Π. Α. Ζιλιν κ.ά., Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1985
3. Σπύρος Κατσαρός, Κερκυραϊκή Χρονογραφία 1940-1960. Τόμος 1ος. Ο πόλεμος του 40, Βιβλιοεμπορική, Κέρκυρα, χ.χ.
4. Σπύρος Λιναρδάτος, Ο Ιωάννης Μεταξάς και οι μεγάλες δυνάμεις (1936-1940), Προσκήνιο, Αθήνα, 1993
5. Θανάσης Παπαρήγας, Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Σκέψεις για μερικές πλευρές του, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2005
Καββαδίας

This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.