Print this page

Δεκέμβρης 1944: Σκέψεις και συμπεράσματα

December 09, 2020 474

 

Του Θανάση Τσιριγώτη

Αν υπάρχει κάποια σελίδα της νεότερης ιστορίας μας η οποία συγκέντρωσε τόσο ενδιαφέρον για τους ιστοριογράφους και τους αγωνιστές της αριστεράς, αναμφίβολα είναι η μεγάλη δεκαετία 1940-50. Η εποποιία του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και αυτή του λεγόμενου β' αντάρτικου, δηλαδή του Δημοκρατικού Στρατού. Κορυφαία όμως στιγμή είναι αυτή του Δεκέμβρη 1944, τα Δεκεμβριανά όπως επικράτησε να λέγονται. Ο ματωμένος Δεκέμβρης 1944 ήταν η συνέχεια των προφορικών συμφωνιών του Λιβάνου (Μάης 1944) και της Καζέρτας (Σεπτέμβρης 1944) και αποτελεί αδιάσπαστο στοιχείο της λαθεμένης και ολέθριας πολιτικής γραμμής που ακολουθούσε το ΚΚΕ με γενικό γραμματέα τον Γιώργη Σιάντο, απέναντι στον Εγγλέζικο ιμπεριαλισμό. «Ενώ έδιωξε τον φασιστικό-ναζιστικό τίγρη από την πόρτα, μπήκε το εγγλέζικο λιοντάρι από το παράθυρο». Ο Δεκέμβρης έδειξε τις αντοχές του λαού, έκλεισε με αρνητικό τρόπο τις συμφωνίες Λιβάνου-Καζέρτας και άνοιξε το δρόμο για την ατιμωτική συμφωνία της Βάρκιζας και την πρωτοφανή παράδοση των όπλων από ένα κίνημα που κατείχε -πλην Αθηνών- όλη την Ελλάδα.

«Μη διστάζετε να ενεργείτε σαν να βρίσκεστε σε κατεχόμενη πόλη, όπου έχει ξεσπάσει τοπική εξέγερση» Ουίνστον Τσώρτσιλ

Στις 12 Οκτώβρη 1944 οι Γερμανοί φεύγουν από την Αθήνα χωρίς ενοχλήσεις. Ο Σκόμπυ, στρατηγός των Άγγλων, είχε δώσει εντολή να μη χτυπήσει ο ΕΛΑΣ τους Γερμανούς μέσα στην Αθήνα. Αν συνέβαινε το αντίθετο ο ΕΛΑΣ θα εξουδετέρωνε τους φιλοφασίστες-γερμανοτσολιάδες και θά ’βαζε στο χέρι τον βαρύ γερμανικό εξοπλισμό. Μέσα στον ενθουσιασμό του το Πολιτικό Γραφείο της ΚΕ του ΚΚΕ στο χαιρετισμό του προς το λαό της Αθήνας καταλήγει: «Ζητώ η εθνική μας κυβέρνηση» (13-10-1944). Ο γραμματέας του ΕΑΜ, ο δεξιός οππορτουνιστής Μήτσος Παρτσαλίδης, από τους κήρυκες -αργότερα- της 6ης Ολομέλειας του 1956, αναφωνεί: «Ό ελληνικός λαός που πολέμησε στο πλευρό των γενναίων συμμάχων μας, περιμένει ανυπόμονα να τους υποδεχτεί στην ελεύθερη πρωτεύουσά του» (12-10-1944)

Κάτω όμως από τους χαιρετισμούς ο βρετανικός λέων απεργάζετο σκοτεινά σχέδια. Ήταν το περίφημο σχέδιο «ΜΑΝΝΑ», δηλαδή η πλήρης εξουδετέρωση του θρυλικού ΕΛΑΣ, η εγκαθίδρυση δοτής κυβέρνησης με τον τυχοδιώκτη-αντικομμουνιστή (ενδεχομένως και πράκτορα της Ιντέλιτζενς Σέρβις) Γ. Παπανδρέου, η κάλυψη των δωσίλογων της κατοχής κι οι φοβερές διώξεις ενάντια στην αριστερά. Το σχέδιο «ΜΑΝΝΑ» γεννήθηκε κι εκτελέστηκε σε βάρος του ελληνικού λαού από τον εγγλέζικο ιμπεριαλισμό που έπαιρνε τη θέση των νικημένων φασιστών. Ήταν η πολιτική μυωπία της ηγεσίας του ΚΚΕ που δεν μπόρεσε να διαβλέψει τους Εγγλέζους πίσω από τους Γερμανούς και αδυνατούσε να συνεχίσει ΜΈΧΡΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ τον ένοπλο αγώνα, αφού είχε κατορθώσει να συσπειρώσει το σύνολο του ελληνικού λαού. Στην περιώνυμη συμφωνία της Καζέρτας (26-9-1944), όπου σφραγίζονταν, η «εθνική ενότητα» αναφέρονταν:

-Όλες οι αντάρτικες ομάδες μπαίνουν στις διαταγές της κυβέρνησης εθνικής ενότητας

-Όλος ο στρατός τίθεται στις διαταγές του στρατηγού Σκόμπυ

-Χαρακτηρίζεται έγκλημα η ανυπακοή ανταρτών

-Η Αθήνα παραδίδεται στον Σκόμπυ

-Τα τάγματα Ασφαλείας χαρακτηρίζονται όργανα του εχθρού εκτός αν παραδοθούν (ουδέποτε συνέβη)

-Οι αντάρτικες δυνάμεις (δηλαδή ΕΛΑΣ-ΕΔΕΣ) συμφιλιώνονται

Η Καζέρτα άνοιγε το δρόμο για τον αφοπλισμό και ήττα του ΕΛΑΣ. Ο καιροσκόπος Γ. Παπανδρέου είχε διαγνώσει τη δεινή θέση της αστικής τάξης και όλων των αντιλαϊκών στοιχείων. Πέντε μέρες πριν την Καζέρτα είχε τηλεγραφήσει στο βασιλιά. «Ευρισκόμεθα εις απόγνωσιν. Μόνη μου ελπίς απομένει το Λονδίνον». Είναι από όλα τα ντοκουμέντα φανερό ότι η ένοπλη επέμβαση των Άγγλων σε βάρος του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ/ΚΚΕ ήταν από το 1943 σε ημερήσια διάταξη. Ο Τσώρτσιλ είχε φροντίσει να υφαρπάξει τη συναίνεση των ΗΠΑ και του Φρ.Ρούσβελτ για την επέμβαση στην Ελλάδα. Ο τελευταίος του γράφει:

«Δεν έχω αντίρρησιν να προβείτε εις προετοιμασίας δια να έχετε επαρκή βρετανικήν δύναμιν προς διατήρησιν της τάξεως εις την Ελλάδα».(26-8-1944)

Στις 12/10/1944 η Αθήνα ήταν ελεύθερη. Οι Γερμανοί έφευγαν ανενόχλητοι ύστερα από τις εντολές του Σκόμπυ και στις 13-10-1944 φτάνουν τα πρώτα αγήματα του αγγλικού στρατού. Ωστόσο, το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ εξακολουθεί την κοντόθωρη και συμβιβαστική πολιτική του. Να τι γράφει στο τηλεγράφημα στις 17-10-1944 εκτός των άλλων: «Τα γενναία τέκνα της φιλελεύθερης και συμμάχου Μεγ.Βρετανίας θα βρουν την πιο θερμή υποδοχή και υποστήριξη από το σύμμαχο φιλελεύθερο και φιλοπρόοδο ελληνικό λαό». (ανακοίνωση)

Πρόκειται για ένα ιδεολογικό και πολιτικό αφοπλισμό του ένοπλου λαού σχετικά με τις ιμπεριαλιστικές επιδιώξεις του Τσώρτσιλ και των Εγγλέζων, απόλυτα μοιραίο για το λαϊκό κίνημα. Όταν στις 18-10-1944 φτάνει ο Γ.Παπανδρέου στην Αθήνα βυσσοδομούν οι σκοτεινές δυνάμεις σε βάρος του ΕΑΜ-ΚΚΕ. Όμως ο άνθρωπος με τα ανύπαρκτα προσόντα έχει τις πλάτες των Εγγλέζων και του Τσώρτσιλ που δεν βρίσκουν καλύτερο για «να βγάλει όλη τη βρώμικη δουλειά». Ο Τσώρτσιλ λέει στην βουλή των Κοινοτήτων «Αν τα πράγματα πάρουν την κάτω βόλτα και το ΕΑΜ κυριαρχήσει, πρέπει να επανεξετάσουμε την αποστολή μας και να κατευθύνουμε τον ελληνικό λαό σταθερά εναντίον του μπολσεβικισμού. Είτε υποστηρίζουμε τον Παπανδρέου χρησιμοποιώντας στην ανάγκη και βία ή παύουμε να ενδιαφερόμαστε για την Ελλάδα.»

Και όμως το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ συνιστούσε στις οργανώσεις του κόμματος όντας μέσα σε αυταπάτες: «Στην περίπτωση συμμαχικής απόβασης να τους υποδεχτούμε ειλικρινά σαν συμμάχους και αδέλφια μας" (Γράμμα προς το Γραφείο Μακεδονίας-Θράκης )

Αυτά σ’ έναν αντάρτικο στρατό που προκάλεσε τεράστιες ζημιές στους κατακτητές. Ο Δεκέμβρης άρχισε με τους πυροβολισμούς των δολοφόνων του αρχηγείου της Αστυνομίας εναντίον των άοπλων διαδηλωτών. Το ΕΑΜ/ΚΚΕ κάλεσε σε γενική απεργία για τις 4/12/1944.

Αδίστακτοι οι δολοφόνοι της αστικής τάξης σε συνεργασία με τους ταγματασφαλίτες αιματοκύλισαν τη διαδήλωση. Ο Γ.Σιάντος (γραμματέας του ΚΚΕ) μιλάει (σε τηλεγράφημα στον Α.Βαβούδη) για 600.000 λαού αλλά ο ΕΛΑΣ… κυνηγούσε τον Ζέρβα στην Ήπειρο. Ήταν ζήτημα χρόνου ο εμπειροπόλεμος ΕΛΑΣ να «καθαρίσει» την Αθήνα από Εγγλέζους και ταγματασφαλίτες. Είχε το σθένος, γνώριζε την περιοχή και είχε όλο το λαό με το μέρος του. Ακόμα και την τελευταία στιγμή η ζυγαριά δεν κλίνει υπέρ των ιμπεριαλιστών.

Ο Λήπερ που ονομάζει απαξιωτικά τον Γ.Παπανδρέου πολιτικό ταχυδακτυλουργό γράφει στ’ απομνημονεύματά του: «Αν ο ΕΛΑΣ είχε δείξει μεγαλύτερη αποφασιστικότητα κι έσπευδε προς το κεντρικό τμήμα της πόλης, πιθανώς να είχε επιτύχει. Ευτυχώς δεν προσπάθησαν». Στις 5 Γενάρη 1945, ο ΕΛΑΣ εγκατέλειπε την Αθήνα ύστερα από ένα μήνα ηρωικών μαχών. (33 μέρες)

Στις 11/01/45 υπογράφηκε η ανακωχή ανάμεσα στον ΕΛΑΣ και τους Εγγλέζους σύμφωνα με την οποία ο ΕΛΑΣ εγκατέλειπε ολόκληρη την Αττική, τη Βοιωτία και τη Φθιώτιδα. Εκκένωνε την Πελοπόννησο, τις Κυκλάδες, την Εύβοια, τα Κύθηρα και τις Σποράδες.

Ο επίλογος γράφτηκε στην Βάρκιζα (12/2/1945) με την παράδοση, των όπλων ενός από τα πιο λαμπρά αντάρτικα του β΄ παγκοσμίου πολέμου. Λίγο αργότερα (9 Μάρτη 1945) εκτελούνταν σύμφωνα με το άρθρο 3 της Συμφωνίας της Βάρκιζας δύο παληκάρια του ΕΛΑΝ (ο Μπουρδής και ο Αυγέρης). Ύστερα άρχισαν οι διώξεις, οι δολοφονίες, οι βιασμοί, οι φυλακίσεις. Περιουσίες καταστρέφονται, σπίτια καίγονται, οικογένειες ξεκληρίζονται. Ένα κύμα προσφυγιάς απλώνεται παντού. Τα αποβράσματα της Κατοχής, οι δωσίλογοι, οι γερμανοντυμένοι, οι προδότες και οι φονιάδες παίρνουν κεφάλι. Στελεχώνουν τον εθνικό στρατό και το κράτος, γίνονται ρυθμιστές της πολιτικής ζωής με την κάλυψη μιας προδοτικής συμφωνίας και των συμβιβασμών της ηγεσίας ενός κόμματος που έφτασε τον λαό στα πρόθυρα της εξουσίας.

Ο Ρόλος του Ν.Ζαχαριάδη

Έχουν γραφτεί πολλά σχετικά με τη στάση του Ν. Ζαχαριάδη σχετικά με τον Δεκέμβρη και την Βάρκιζα. Είναι γεγονός ότι ο γραμματέας (από το 1931) του ΚΚΕ ήταν μία ισχυρή προσωπικότητα και συνέβαλε τα μέγιστα στο δυνάμωμα του κόμματος στο μεσοπόλεμο. Το περίφημο γράμμα του προσανατόλιζε σωστά και σ’ αντιφασιστική δράση το λαό και το κόμμα. Ωστόσο…

Ο Ν.Ζαχαριάδης τον Δεκέμβρη του 1944 βρίσκονταν ακόμα στη Γερμανία όπου είχε διατελέσει έγκλειστος στο φοβερό στρατόπεδο-κολαστήριο Νταχάου. Όταν έρχεται στην Ελλάδα και με απόλυτη κυριαρχία στο κόμμα, αφού όλοι «πίνουν κρασί στ’ όνομά του», δίνει πλήρη κάλυψη στον ολισθηρό δρόμο Λίβανος, Καζέρτα, Βάρκιζα. Στην 12η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ που συνήλθε τον Ιούνιο 1945 ο Ν.Ζαχαριάδης είχε ξανα-αναλάβει τα καθήκοντα του Γεν.Γραμματέα και είχε στην πλάτη του το λάθος της αποκήρυξης του Άρη Βελουχιώτη.

Στην εισήγησή του ο Ν.Ζαχαριάδης (1-7-1945) λέει. «Τι έφταιξε όμως και τα πράγματα πήγαν ζαβά; Άδικα πασχίζουν όσοι ψάχνουν να βρουν αιτία σε μικρολάθη και στραβοτιμονιές στο εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα. Τέτοια λάθη είναι αναπόφευκτα σε μια τόσο μεγάλη πλατειά και

πρωτότυπη προσπάθεια… Εδώ δεν φταίει τίποτα. Ούτε ο Λίβανος φταίει.» Αλλά πάει ακόμα παραπέρα. Θεωρεί ότι η συντριβή της εθνικής αντίστασης οφείλεται στις διαβολές και μηχανορραφίες της ελληνικής αντίδρασης που… παρέσυραν την Αγγλία. Ο Ριζοσπάστης (1-7-1945) γράφει: «Ο ένοπλος αγώνας του Δεκέμβρη ήταν αναπόφευκτος γιατί επιβλήθηκε κατ’ απαίτηση της εσωτερικής αντίδρασης με τη βία από τον αγγλικό εξωελληνικό παράγοντα»!!

Αργότερα στην εκτίμηση της 5ης Ολομέλειας (Γενάρης 1949) ο Ν. Ζαχαριάδης επιτίθεται στην ηγεσία του ΚΚΕ την περίοδο της κατοχής, ενώ στην περίφημη 3η συνδιάσκεψη (μετά τον εμφύλιο) θα καταγγείλει τον Γ.Σιάντο ως συνειδητό προδότη και προβοκάτορα που «εξαιτίας του χάσαμε την εξουσία». Τον Μάρτη του 1956 συνήλθε η κακόφημη 6η ολομέλεια η οποία δε λέει κουβέντα για την εθνική αντίσταση. Ο Ν.Ζαχαριάδης θεωρεί την 6η ολομέλεια σαν προσωπικό του ζήτημα. Αν θέλει κάποιος να δει αντικειμενικά τα έργα και ημέρες του «μεγάλου αντιφατικού» θα του καταλόγιζε την ενδυνάμωση του κόμματος και την εποποιία της εθνικής αντίστασης στα θετικά και στ’ αρνητικά του τις αντιφατικότητες και ιδιαίτερα, πρώτον, την κάλυψη της Βάρκιζας, δεύτερον την προσωποποίηση της 6ης ολομέλειας και τρίτον, την καταγγελία των κινέζων κομμουνιστών, των «μαοτσετουγκιστών» όπως έλεγε.

Ο Ν.Ζαχαριάδης αναμφίβολα στέκει απέναντι στους αστούς πολιτικούς (Βενιζέλος-Καραμανλής-Παπανδρέου) ως η μεγαλύτερη -παρά τα λάθη του- φυσιογνωμία του κομμουνιστικού κινήματος στον 20ο αιώνα. Αυτό δεν του αφαιρεί τα σφάλματα που διέπραξε και την αντιδιαλεκτική στάση του να «πρακτοροποιεί» τους πολιτικούς του αντιπάλους. (Σιάντος-Πλουμπίδης-Βελουχιώτης, κα)

Βασικά συμπεράσματα:

-Ο Δεκέμβρης 1944 αποτελεί μία από τις πιο λαμπρές σελίδες του αντιιμπεριαλιστικού κινήματος της χώρας μας

-Ο λαός και η αριστερά πολέμησαν με σθένος απέναντι στον πάνοπλο εγγλέζικο ιμπεριαλισμό έχοντας μία συμφιλιωτική και ηττοπαθή ηγεσία

-Ο ιδεολογικός και πολιτικός αφοπλισμός του κινήματος ήταν αυτός που έφερε την ήττα και οδήγησε στην Βάρκιζα

-Ο αντιφασιστικός-αντιιμπεριαλιστικός αγώνας έπρεπε να φτάσει ως το τέλος. Και αυτό ήταν η κατάληψη της εξουσίας εξουδετερώνοντας τους εγγλέζους, το παραπαίον αστικό κράτος και τις μοναρχοφασιστικές συμμορίες

-Ο αντιφασιστικός-αντιιμπεριαλιστικός αγώνας ήταν «υποσύνολο» και τμήμα του αγώνα για τη λαοκρατία κα προκοπή του τόπου. Άλλωστε το ΕΑΜ είχε εγκαθιδρύσει μορφές εξουσίας σ’ όλες τις απελευθερωμένες περιοχές

-Σημαντικό φάνηκε το ζήτημα της καθοδήγησης του ΚΚΕ η οποία αποδείχτηκε κατώτερη των περιστάσεων και ελλιπής σ’ ό,τι αφορά τις προσδοκίες του λαού μας. Άλλωστε την ίδια περίοδο σημειώθηκαν σημαντικές νίκες του ΚΚ με πιο εμβληματική αυτή του κινέζικου Κομ.Κόμματος.

Τιμούμε τον Δεκέμβρη 1944, εμπνεόμαστε από την αντίσταση του λαού και διδασκόμαστε από όλα τα λάθη του.

Καββαδίας

This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.