To 1982 εισήχθη και στη χώρα μας ο πολιτικός γάμος, 200 χρόνια μετά την καθιέρωσή του από τη Γαλλική Επανάσταση. Έως τότε ίσχυε η υποχρεωτική ιερολογία του γάμου (θρησκευτικός γάμος), που είχε καθιερωθεί με Νεαρά του αυτοκράτορα Λέοντος ΣΤ' του Σοφού το 893 μ.Χ. («Μη ερρώσθαι τα συνοικέσια άνευ της ιεράς ευλογίας»).

Μία πρώτη απόπειρα για την εισαγωγή του πολιτικού γάμου στην Ελλάδα είχε γίνει στις 10 Μαρτίου του 1926 από τον Υπουργό Δικαιοσύνης, Ιωσήφ Κούνδουρο, αλλά η πρότασή του απορρίφθηκε από τον δικτάτορα Θεόδωρο Πάγκαλο. Στη συνέχεια, απασχόλησε και τη νομοπαρασκευαστική επιτροπή του Αστικού Κώδικα τη δεκαετία του '30, χωρίς τελικά να υιοθετηθεί.

Η ελληνική πολιτεία, αναγνωρίζοντας μόνο τον θρησκευτικό γάμο έως το 1982, παραβίαζε τη θεμελιώδη αρχή της θρησκευτικής ελευθερίας και δημιουργούσε μία σειρά από προσωπικά αδιέξοδα σε αλλόθρησκους, άθεους και όσους ήθελαν να συνάψουν τέταρτο γάμο.

Η αναγνώριση του πολιτικού γάμου στην Ελλάδα ήταν μία από τις πρώτες αποφάσεις που έλαβε η υπό τον Ανδρέα Παπανδρέου «Κυβέρνηση της Αλλαγής». Μία βαθιά εκσυγχρονιστική μεταρρύθμιση, αλλά και μία πράξη συμβιβασμού με ένα προαιώνιο θεσμό, όπως η Εκκλησία.

Αλλαξοπιστούσαν  για να παντρευτούν

Μέχρι το 1982, αν ένας Έλληνας πολίτης ήθελε να παντρευτεί άτομο άλλου δόγματος, έπρεπε να τελέσει γάμο με δύο μυστήρια. Στην περίπτωση ζευγαριών με διαφορετικό θρήσκευμα, ένας από τους δύο συζύγους έπρεπε να ασπασθεί το θρήσκευμα του άλλου, που στις περισσότερες περιπτώσεις σήμαινε να βαπτισθεί χριστιανός ορθόδοξος. Επίσης, θεωρούνταν ανυπόστατοι γάμοι θρησκευτικών μειονοτήτων, όπως των Μαρτύρων του Ιεχωβά, επειδή η θρησκεία τους δεν αναγνωριζόταν από την Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία.

Με το νόμο 1250/82 καταργήθηκαν όλα τα θρησκευτικά κωλύματα, το κώλυμα του τέταρτου γάμου, το οποίο συνδεόταν με την θρησκευτικότητα και τον θρησκευτικό τύπο του γάμου, ενώ  αναγνωρίστηκαν και οι πολιτικοί γάμοι που είχαν γίνει από Έλληνες στο εξωτερικό. Μέχρι τότε, όλοι αυτοί οι γάμοι θεωρούνταν ανυπόστατοι.

Η  Ελλάδα ήταν η μοναδική χώρα της Ευρώπης που αναγνώριζε την ιερολογία ως μοναδικό τρόπο τέλεσης του γάμου. Η κατάργηση αυτού του καθεστώτος και η εξίσωση των δύο φύλων  ήταν βασική προεκλογική εξαγγελία του Ανδρέα Παπανδρέου, που τηρήθηκε όχι όμως στο ακέραιο. Η πίεση που ασκήθηκε από το φεμινιστικό κίνημα και τη σύζυγο του τότε πρωθυπουργού, Μαργαρίτα, αποδείχθηκε λιγότερο ισχυρή από αυτήν της Εκκλησίας. Ο πολιτικός γάμος δεν έγινε  υποχρεωτικός, αλλά ισόκυρος.

Οι πιέσεις της Εκκλησίας και στον Ανδρέα

«Πρόκειται για μια ξεκάθαρη και φανερή υποχώρηση του Ανδρέα Παπανδρέου, ενώ στην αρχή δεν υπήρχε τέτοιο θέμα. Να θυμηθούμε, επίσης, ότι η ΝΔ δεν ψήφισε τον πολιτικό γάμο, ακόμη και με τις συντηρητικές αλλαγές μετά τις πιέσεις της Εκκλησίας και την υιοθέτηση του λεγόμενου ισόκυρου γάμου », υπογραμμίζει η Σίσσυ Βωβού.
« Ο τότε αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ είχε πει στον Παπανδρέου ότι αν γινόταν υποχρεωτικός ο πολιτικός γάμος, θα κατέβαζε τον κόσμο στο δρόμο»,  αναφέρει η Ομότιμη Καθηγήτρια Νομικής ΑΠΘ και μέλος της Επιτροπής Αναθεώρησης Οικογενειακού Δικαίου 2010, Θεοφανώ Παπαζήση.

« Σε κάποιες χώρες, όπως στην Γαλλία και τη Γερμανία, ο πολιτικός γάμος είναι υποχρεωτικός. Και ορθώς»

* Για την ιστορία…
-Η υποχρεωτική ιερολογία του γάμου (θρησκευτικός γάμος) καθιερώνεται από τον αυτοκράτορα Λέοντα ΣΤ’ τον Σοφό το 893 μ.Χ: «Μη ερρώσθαι τα συνοικέσια άνευ της ιεράς ευλογίας»
-Μία πρώτη απόπειρα για την εισαγωγή του πολιτικού γάμου στην Ελλάδα γίνεται στις 10 Μαρτίου του 1926 από τον τότε Υπουργό Δικαιοσύνης, Ιωσήφ Κούνδουρο, αλλά η πρότασή του απορρίπτεται από τον δικτάτορα Θεόδωρο Πάγκαλο.
-Το 1932, ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος αναθέτει στην  Αναθεωρητική Επιτροπή,  υπό τον καθηγητή Κωνσταντίνο Δεμερτζή, την σύνταξη Οικογενειακού Δικαίου. Ο Δεμερτζής προτείνει την υιοθέτηση της αρχής της ισότητας και τον πολιτικό γάμο, που υπερψηφίζονται   μόνον από  άλλα δύο μέλη της Επιτροπής, τον Αλέξανδρο Σβώλο και τον Κυριάκο Βαρβαρέσο.
-Το 1936,  το καθεστώς Μεταξά προσαρμόζει το Οικογενειακό Δίκαιο στις αρχές της 4ης Αυγούστου. Αποσύρει από το σχέδιο του Αστικού Κώδικα τον προτεινόμενο πολιτικό γάμο και  επαναφέρει αναχρονιστικούς  θεσμούς, όπως αυτόν την προίκας.
– 17-2/1982, ημέρα εισαγωγής στη Βουλή του νόμου  για τον πολιτικό γάμο
Στάθης Αλεξανδρής, υπουργός Δικαιοσύνης:
«Η κυβέρνηση, πιστή στις εξαγγελίες της προς τον Ελληνικό λαό, αποφάσισε την καθιέρωση του πολιτικού γάμου. Η μεγάλη αυτή καινοτομία στο δίκαιό μας επιβάλλεται από την ανάγκη περιφρούρηση της ανεξιθρησκίας και της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας που κατοχυρώνεται από το Σύνταγμά μας».

Θεσμοθετήθηκε με τον νόμο 1250/82 (ΦΕΚ Α 46/07.04.1982), που κατέστησε ίσου κύρους τον πολιτικό και τον θρησκευτικό γάμο (διαζευκτικό σύστημα), χωρίς ο νομοθέτης να προχωρήσει στο υποχρεωτικό του πολιτικού γάμου, όπως ζητούσε η προοδευτική διανόηση και ήταν το καθεστώς στις Δυτικές Χώρες. Μεγάλη ήταν η αντίδραση στο χώρο της Εκκλησίας, η οποία κάμφθηκε από τη διάθεση συνδιαλλαγής του τότε αρχιεπισκόπου Σεραφείμ.

Το σχετικό νομοσχέδιο εισήχθη προς συζήτηση στη Βουλή στις 17 Φεβρουαρίου 1982 και ψηφίστηκε στις 22 Μαρτίου, με τις αρνητικές ψήφους της Νέας Δημοκρατίας. Με το Προεδρικό Διάταγμα 391 (ΦΕΚ Α 73/18.06.1982) καθορίζονται οι λεπτομέρειες για την τέλεση του πολιτικού γάμου. Ο πρώτος πολιτικός γάμος στην Ελλάδα έγινε στις 18 Ιουλίου του ίδιου χρόνου στο χωριό Φραντάτο της Ικαρίας, μεταξύ της ντόπιας Σταματούλας Πλακίδα και του Δημήτρη Μαύρου από τη Νάξο.

Σε επίπεδο δημοφιλίας, η κυριαρχία του θρησκευτικού γάμου έναντι του πολιτικού υπήρξε σχεδόν απόλυτη μέχρι την αλλαγή του αιώνα, με το ποσοστό των θρησκευτικών γάμων να ξεπερνά το 90% του συνολικού αριθμού τους. Η θρησκευτικότητα του λαού μας, αλλά και η τάση επίδειξης του νεοέλληνα, λόγω και της λαμπρότητας της τελετής, συνέβαλαν στη συντριπτική αποδοχή του θρησκευτικού γάμου από την ελληνική κοινωνία. Από την άλλη πλευρά, οι δημοτικές αρχές, που έχουν αναλάβει την τέλεση των πολιτικών γάμων, τον αντιμετώπιζαν μάλλον ως μία απλή διεκπεραιωτική πράξη, όπως η έκδοση ενός πιστοποιητικού.

Τα πράγματα άρχιζαν να αλλάζουν από τα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα. Ο πολιτικός γάμος άρχισε να κερδίσει σταδιακά έδαφος και το 2012 έγινε η μεγάλη ανατροπή, βοηθούσης και της οικονομικής κρίσης. Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ), που ανακοινώθηκαν την 1η Αυγούστου του 2013, οι πολιτικοί γάμοι ξεπέρασαν για πρώτη φορά τους θρησκευτικούς (51,8% έναντι 48,2%).

ΠΗΓΗ: Στοιχεία από sansimera.gr & tvxs.gr