21 Μαρτίου 1800: Ιδρύεται η Πολιτεία των Επτά Ενωμένων Νήσων

Σαν σήμερα, το 1800, υπογράφεται ανάμεσα στη Ρωσία και την Τουρκία η Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης, με την οποία ιδρύεται η «Πολιτεία των Επτά Ενωμένων Νήσων» (Επτάνησα), το πρώτο ελληνικό κράτος μετά την Άλωση. Το νεοσύστατο κράτος θα είναι ανεξάρτητο, με εγγυητή της ανεξαρτησίας του τη Ρωσία, αλλά φόρου υποτελές στο σουλτάνο.

21 Μαρτίου 1800: Η σύμβαση της Κωνσταντινούπολης και το πρώτο ελληνικό κράτος

Mετά 411 χρόνια Ενετοκρατίας, η Κέρκυρα καταλήφθηκε το 1797 από τους Δημοκρατικούς Γάλλους. Στο σύντομο χρονικό διάστημα που κυβέρνησαν τον τόπο: Ήλθαν σαν ελευθερωτές, πολιτεύτηκαν σαν κατακτητές και έφυγαν σαν πολεμιστές. Σ΄ αυτό όμως το διάστημα μια πρώτη άνοιξη λευτεριάς φύσηξε το ζωογόνο αέρα της στα νησιά.

Η αποτυχία της εκστρατείας του Ναπολέοντα στην Αίγυπτο έφερε τους συμμάχους στο Ιόνιο και στις 20 Φλεβάρη του 1799, μετά από πολιορκία τρεισήμισι μηνών κατέλαβαν την Κέρκυρα. Από τις πρώτες ενέργειες των Ρώσων ήταν η αποκατάσταση του από αιώνων καταργηθέντος Ορθόδοξου επισκοπικού θρόνου αλλά και η αποκατάσταση των παλιών Συμβουλίων των Ευγενών που είχαν καταργήσει οι Γάλλοι.

Η απουσία αντίστασης και η προσπάθεια κατοχύρωσης των προνομίων της αριστοκρατίας, οδήγησε στο ¨Βυζαντινό Σύνταγμα» που έδινε στους ευγενείς πολλά περισσότερα από όσα ήθελαν και στη σύμβαση της Κωνσταντινούπολης στις 21 Μάρτη 1800 μεταξύ Ρωσίας και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με την οποία ιδρυόταν η ¨Πολιτεία των Επτά Ηνωμένων Νήσων», το πρώτο ημιανεξάρτητο κρατικό μόρφωμα στον Ελλαδικό χώρο μετά την Άλωση. Η πολιτεία αυτή αναγνωριζόταν ως ανεξάρτητο κράτος, με δική του σημαία, δικό του αντιπρόσωπο στην Κωνσταντινούπολη αλλά και με υποχρέωση καταβολής φόρου 75.000 γροσιών κάθε τρία χρόνια στην Πύλη. Η σύμβαση αναγνωρίστηκε αμέσως από την Αγγλία και αργότερα και από άλλα Ευρωπαϊκά κράτη.

Το νέο κράτος διοικούταν από τους πρόκριτους και τους επίσημους άνδρες του τόπου. Ο Ρώσος αυτοκράτορας εγγυούταν την ακεραιότητά του και την παντοτινή εξασφάλιση των προνομίων που θα απονέμονταν. Ο Σουλτάνος και οι διάδοχοί του αποκαλούνταν ¨κυρίαρχοι της ειρημένης πολιτείας», ¨ηγεμόνες και προστάται» και τα Επτάνησα ¨υποτελή τη υψηλή Πύλη». Η Πύλη υποσχόταν να τηρήσει τα καθήκοντα της προστασίας προς τα νησιά, τα πλοία και τους εμπόρους που προέρχονται από αυτά.

Ο Ρωσοτουρκικός στρατός και στόλος θα παρέμενε στα νησιά μέχρι αυτά να αποκτήσουν τις αναγκαίες δυνάμεις για την άμυνά τους. Η Πύλη με ¨»δίπλωμα» που εξέδωσε λίγο αργότερα ρύθμισε και άλλες υποχρεώσεις του νέου κράτος προς αυτήν καθιστώντας το πραγματικά υποτελές.

Οι παλιές βενετσιάνικες κτήσεις στις ηπειρωτικές ακτές (Βουθρωτό, Πάργα, Πρέβεζα, Βόνιτσα) παρέμεναν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, αλλά οι κάτοικοί τους αποκτούσαν προνόμια λατρείας και απονομής δικαιοσύνης, ενώ η ιδιοκτησία έμεινε αμετάβλητη. Απαγορεύονταν η εγκατάσταση Οθωμανών και η κατοχή από αυτούς ακίνητης περιουσίας. Ταυτόχρονα μετριάζονταν οι φόροι και προβλέπονταν διετής φορολογική απαλλαγή για να συνέλθουν οι κάτοικοι από τις καταστροφές της Γαλλικής κατοχής.

Τέλος, ο τσάρος της Ρωσίας αναλάμβανε την υποχρέωση να φροντίσει να γίνουν δεκτά από τα άλλα ευρωπαϊκά κράτη τα άρθρα της συνθήκης στα οποία στηριζόταν η πολιτική ύπαρξη των νησιών.

Το Σύνταγμα που καταρτίστηκε στην Κωνσταντινούπολη και έγινε αποδεκτό από τον Σουλτάνο ονομάστηκε Βυζαντινό και ήταν ολιγαρχικό, παραχωρώντας όλη την εξουσία στις κληρονομικές αρχοντικές οικογένειες των νησιών, αυτές που ήταν καταχωρημένες στην Χρυσόβιβλο (Libro d’oro) τα τελευταία χρόνια της Βενετοκρατίας, αλλά και σε όσους από τους αστούς ήθελαν και μπορούσαν να γραφτούν. Το σύνταγμα αυτό που αποτελείτο από 212 άρθρα, συνέδεε τα Επτάνησα με ένα είδος ομοσπονδίας. Σε κάθε νησί προέβλεπε την ύπαρξη ανεξάρτητης εγχώριας κυβέρνησης, το Γενικό Συμβούλιο, αποτελούμενη από τους εκ κληρονομιάς ευγενείς. Το συμβούλιο αυτό θα συνεδρίαζε μία φορά τον χρόνο και θα εξέλεγε από τα μέλη του ή θα διόριζε όλες τις υπόλοιπες αρχές και εξουσίες όπως ήταν οι Σύνδικοι για την τοπική διοίκηση, οι Πρυτάνεις για την τοπική εκτελεστική εξουσία και τους Υπουργούς Γερουσιαστές που θα αποτελούσαν την ανώτατη κεντρική κυβέρνηση. Γερουσιαστές εκλέγονταν τρεις από κάθε ένα απ’ τά νησιά Κερκύρας, Κεφαλλονιάς και Ζακύνθου, δύο από την Λευκάδα, ένας από τα Κύθηρα και ένας εκ περιτροπής από την Ιθάκη και τους Παξούς, σύνολο δέκα τρεις. Η Γερουσία η οποία θα εξέλεγε από τα μέλη της τον Πρόεδρο ή Πρωθυπουργό με τον τίτλο του Πρίγκιπα, θα είχε έδρα της την Κέρκυρα.

Το νέο Σύνταγμα που αυθαίρετα συντάχτηκε στην Κωνσταντινούπολη από τους εκεί πρεσβευτές της Επτανήσου Πολιτείας, προκάλεσε την γενική δυσαρέσκεια. Το νέο κράτος θα ήταν υποτελές στον Σουλτάνο, οι ευγενείς έβλεπαν με δυσαρέσκεια την μερική έστω εκχώρηση προνομίων τους στους αστούς και ο λαός οργίστηκε με την αφαίρεση των πολιτικών του δικαιωμάτων που του είχαν παραχωρηθεί από τους Γάλλους δημοκρατικούς. Ταραχές και στάσεις ξέσπασαν στα νησιά. Εκδικήσεις και υποκινούμενοι φόνοι διατάρασσαν την ασφάλεια και την τάξη. Στην Ζάκυνθο ο Μαρτινέγκος αφαίρεσε την εξουσία από τους ευγενείς και διοικούσε το νησί κατά βούληση κηρύσσοντας το ανεξάρτητο. Όταν η Γερουσία έστειλε Τούρκικα πλοία για να επιβάλουν την τάξη ο Μαρτινέγκος ανάθεσε την στρατιωτική διοίκηση στον αξιωματικό του Βρετανικού στρατού Κάλλεντερ ενώ άνθρωποί του ύψωσαν στο κάστρο την Βρετανική Σημαία στις 24 Φεβρουαρίου 1801. Στην Κεφαλονιά ξέσπασε εμφύλιος ενώ στις 27 Μαΐου 1801 ολέθρια στάση ξέσπασε στην Κέρκυρα ανάμεσα στους κατοίκους και στρατιώτες της Τούρκικης φρουράς, εξαναγκάζοντας τον Πρίγκιπα Θεοτόκη να αναθέσει προσωρινά την στρατιωτική διοίκηση του νησιού στον Ρώσο συνταγματάρχη Αστφέρ.

Στις 10 Οκτωβρίου 1801 με μυστική συμφωνία στο Παρίσι μεταξύ Γαλλίας και Ρωσίας, αποφασίστηκε η αποστρατικοποίηση της Επτανήσου. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να χειροτερέψει η εσωτερική κατάσταση και να κινδυνεύσει η Επτάνησος να περιέλθει στην κατοχή της Τουρκίας. Για να σώσει την Πολιτεία, ο Πρίγκιπας Θεοτόκης αναγκάστηκε να φέρει σε συνεννόηση τους ευγενείς με τους δημοκρατικούς και τους αστούς και να ζητήσει εκ νέου τη μεσολάβηση της Ρωσίας. Ο Τσάρος τότε έστειλε στην Κέρκυρα πληρεξούσιο, τον Ζακυνθινό κόμη Γεώργιο Μοτσενίγο, έμπειρο διπλωμάτη της Ρωσίας στην Τοσκάνη, ο πατέρας του οποίου, κόμης Δημήτριος Μοτσενίγος, είχε διακριθεί στον αγώνα κατά της Τουρκίας στην περίοδο των Ορλωφικών. Ο Μοτσενίγος έφτασε στην Κέρκυρα τον Αύγουστο του 1802 και συγκάλεσε συντακτική συνέλευση με νέους Γερουσιαστές για την κατάρτιση νέου συντάγματος, το οποίο ψηφίστηκε στις 16 Οκτωβρίου 1803. Το νέο σύνταγμα καταργούσε το διαδοχικό δικαίωμα ευγενείας και έδιδε το δικαίωμα σε κάθε άτομο που διακρινόταν για την αρετή του, την μόρφωση και που παρουσίαζε τα εχέγγυα ικανού πολίτη, να μπορεί να εκλέγεται σε ηγετικές θέσεις και να μετέχει στην Γερουσία. Έθεσε τις βάσεις για την ανάπτυξη και πρόοδο της Παιδείας, των Τεχνών του Εμπορίου και της Βιομηχανίας. Προέβλεπε την ακεραιότητα της ιδιοκτησίας τον σεβασμό του οικογενειακού ασύλου την ισονομία και θεμελίωνε τις τρεις μεγάλες εξουσίες του κράτους νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική. Ήταν το πρώτο Νεοελληνικό Σύνταγμα, με εξαιρετικά φιλελεύθερες, για την εποχή του, διατάξεις. Δυστυχώς η ισχύς του δεν έμελλε να διαρκέσει για πολύ.

Αν και το μικρό Ελληνικό κρατίδιο κατόρθωσε να ορθοποδήσει και να εξασφαλίσει μια ομαλή σχετικά πορεία προς το μέλλον έπεσε τελικά θύμα των τότε ρωσικών διαβουλεύσεων οι οποίες εξ’ άλλου και το είχαν δημιουργήσει. Μετά τις νίκες του Ναπολέοντα στο Αούστερλιτς και στο Φρίντλαντ και την σύναψη της συνθήκης του Τιλσίτ στις 8 Ιουλίου 1807, τα Επτάνησα παραχωρήθηκαν και πάλι στην Γαλλία. Οι Γάλλοι αυτοκρατορικοί άρχισαν να χάνουν τα Επτάνησα σταδιακά από το 1809 με την κατάληψη της Ζακύνθου από τον Αγγλικό στόλο. Στη συνέχεια οι Άγγλοι κατέκτησαν την Κεφαλονιά, Ιθάκη, Λευκάδα, και Κύθηρα το 1810 και τέλος την Κέρκυρα το 1814.

Με την συνθήκη των Παρισίων 5 Νοεμβρίου 1815 και την αποκατάσταση της ειρήνης στην Ευρώπη, τα Επτάνησα αποτέλεσαν το αυτόνομο Ιονικό κράτος κάτω από την αποκλειστική προστασία της Μεγάλης Βρετανίας και μετονομάστηκαν σε Ηνωμένον Κράτος των Ιονίων Νήσων.