Γράφει ο Αλέκος Πρίφτης
Προσκυνημένοι; Προδότες; Αυτούς τους ακραίους χαρακτηρισμούς του συρμού θα απέδιδαν ίσως κάποιοι, με ευκολία, σε Επτανήσιους πολιτικούς της περιόδου του 1821, κρίνοντας πράξεις και παραλείψεις τους έναντι της Επανάστασης. Για να μη βρεθούν όμως στη δύσκολη θέση να τοποθετηθούν, οι κάθε είδους πολιτικές, δημοτικές και περιφερειακές Αρχές μας προτιμούν ν΄ αποκρύπτουν το τι συνέβη το 1821 στα Επτάνησα!
Έτσι μπορούν άνετα, νομίζουν, μαζί με την κυρία Γιάννα Αγγελοπούλου της Εθνικής Επιτροπής εορτασμού του ΄21, να επιδίδονται εκ του ασφαλούς σε κούφιες κι ανέξοδες «εθνικές» πατριωτικές κορώνες περί «εθνικής ενότητας» στα Επτάνησα. Επενδύοντας στη φωτεινή προσωπικότητα του Ιωάννη Καποδίστρια, αλλά και πάλι συσκοτίζοντας τον ταξικό ρόλο του, ακόμη και το γεγονός ότι έπεσε θύμα των αντιτιθέμενων συμφερόντων των διαφόρων μερίδων της ίδιας της κοινωνικής τάξης που επικράτησε και ο ίδιος προσπάθησε να αποτελέσει συνισταμένη τους ή και να υπερβεί, κατηγορούμενος αδίκως ότι δήθεν επέβαλε προσωπική δικτατορία ή ότι ήταν τοποτηρητής των συμφερόντων της Ρωσίας. Επίσης, αποκρύπτοντας ότι η κυρίαρχη τάξη στα Επτάνησα κάθε άλλο παρά τον ετίμησε τότε!
Τι συνέβη, αλήθεια, στην Κέρκυρα και στα άλλα Επτάνησα το 1821;
Πώς χαρακτηρίζεις, αλήθεια, έναν Επτανήσιο, έναν Κερκυραίο, Ζακύνθιο, Κεφαλονίτη ή Λευκάδιο πολιτικό του 1821 που απειλούσε τον επτανησιακό λαό με φοβερές και τρομερές ποινές αν αυτός ετασσόταν, όπως και έγινε, με τον επαναστατημένο ελληνικό λαό στα υπό οθωμανική κυριαρχία εδάφη;
Η αλήθεια είναι, φίλες και φίλοι, πως η «εθνική ενότητα» που μέρα-νύχτα μας κάνουν πλύση εγκεφάλου ότι υπήρχε και χρειαζόμαστε, λένε, ακόμη περισσότερο σήμερα, ούτε το 1821 υπήρξε στην Κέρκυρα ή στα άλλα Επτάνησα. Όπως δεν υπήρξε άλλωστε ποτέ σε όλη την Ιστορία των νησιών μας, αφού δεν μπορεί να υπάρξει ποτέ τέτοια ενότητα σε μια ταξικά διαιρεμένη κοινωνία. Οι διωγμοί των Επτανησίων υποστηρικτών της Επανάστασης του ΄21 δεν προήλθαν δήθεν μόνον από «κακούς» Βρετανούς αρμοστές, όπως σκοπίμως ισχυρίζονται οι πολιτικοί ταγοί μας όποτε, σπανίως είναι η αλήθεια, μπαίνουν στον κόπο να μιλήσουν ακροθιγώς για τέτοια θέματα.
Λίγο-πολύ απλώς φοβισμένους ή υποτελείς στους Βρετανούς μπορεί επίσης οι σημερινοί πολιτικοί ταγοί μας να εχαρακτήριζαν με ευκολία επιφανείς Κερκυραίους και άλλους Επτανήσιους πολιτικούς άρχοντες των νησιών μας το 1821 που έγιναν διώκτες της Επανάστασης, προκειμένου να μην θίξουν την ταξική τους ταυτότητα και ν΄ αποκρύψουν την αλήθεια ότι η επτανησιακή Ιστορία, όπως και η ελληνική και η παγκόσμια, είναι Ιστορία της πάλης των κοινωνικών τάξεων πάνω απ΄ όλα. Εκείνοι οι διώκτες του ΄21 Επτανήσιοι πολιτικοί, για να το πούμε τόσο απλά ξεφεύγοντας από παραπλανητικούς κι εντυπωσιοθηρικούς χαρακτηρισμούς, υπεράσπισαν τα ταξικά τους συμφέροντα, βαφτίζοντας εθνικό το ταξικό συμφέρον τους, όπως καλή ώρα κάθε τόσο ακούμε και σήμερα από επίσημα χείλη στην Αθήνα, στην Κέρκυρα, στην Κεφαλονιά, στη Ζάκυνθο, στη Λευκάδα, σ΄ όλα τα Ιόνια νησιά.
Αυτό είχε κάνει άλλωστε το 1799 στην Κωνσταντινούπολη και ο Αντώνιος-Μαρίας Καποδίστριας, ο φυλακισμένος νωρίτερα από τους Γάλλους Δημοκρατικούς πατέρας του πρώτου Κυβερνήτη μας, που λίγο μετά ανέλαβε διοικητής Οθωμανικού Νοσοκομείου της Κέρκυρας αρχίζοντας τη λαμπρή πολιτική του σταδιοδρομία. Στην Πόλη ο Αντώνιος-Μαρίας Καποδίστριας είχε αποδεχθεί αδιαμαρτύρητα μια ντροπιαστική υποταγή της Επτανήσου στον Σουλτάνο, με αντίτιμο την παλινόρθωση εκείνου του αριστοκρατικού πολιτεύματος που λίγο νωρίτερα οι Γάλλοι Δημοκρατικοί είχαν καταλύσει. Εν ονόματι κάποιου «εθνικού συμφέροντος» βέβαια και τότε.
Το 1821 μία άλλοτε «ενετο-επτανησιακή ψώρα», φίλες και φίλοι, για να χρησιμοποιήσουμε έναν άλλο αδόκιμο χαρακτηρισμό που της έδωσε ο Αδαμάντιος Κοραής, εκυβερνούσε μερικώς τα Επτάνησα, μαζί με τη στρατοκρατία της «δημοκρατικής» Μεγάλης Βρετανίας που με τη διεθνή συνθήκη της Βιέννης το 1815, κόντρα σε ό,τι είχαν επιδιώξει οι Επτανήσιοι, είχε αναγορευθεί «Προστάτιδα» των Ιονίων Νήσων και επέβαλε τη θέλησή της. Ήταν ελεύθερα υποτίθεται τα Επτάνησα, είχαν δικό τους κράτος, τάχα. Είχαν μια «Ψεύτρα Ελευθεριά», όπως μ΄ αυτές τις δύο λέξεις ο 25χρονος ψάλτης της Ελευθερίας των Ελλήνων Διονύσιος Σολωμός την αποκάλυψε στην 21η στροφή του «Ύμνου εις την Ελευθερίαν» του το 1823 στη Ζάκυνθο και για να μην «κλοτσήσει» η Μεγάλη Βρετανία εκόπηκαν απ΄ την πρώτη εκτύπωση του «Ύμνου» σε υποτυπώδες τυπογραφείο του Μεσολογγιού το 1824, αφού η εκτύπωσή του δεν ήταν επιτρεπτή στα «ελεύθερα» αγγλοκρατούμενα Επτάνησα.
Ωστόσο, μια νέα ελίτ σαφώς διαφοροποιημένη απ΄ την παλαιά γαιοκτημονική άρχουσα τάξη, εξηγεί μελετητής, εδιεκδικούσε τότε τα ηνία στα Επτάνησα. Με τη ραγδαία επέκταση των εμπορευματικών σχέσεων και τη συσσώρευση κεφαλαίου από εμπορικές και ναυτιλιακές δραστηριότητες, η κατοχή και η αξιοποίηση γης είχαν πάψει ν΄ αποτελούν το βασικό στοιχείο ταξικής διαφοροποίησης. Η ιόνιος εμπορική ναυτιλία μετατρεπόταν σε αξιόλογο περιφερειακό μεταφορέα των σιτηρών της Μαύρης Θάλασσας και της ανατολικής Μεσογείου και διαμετακομιστή βιομηχανικών προϊόντων, εντασσόμενη σταδιακά στο πλαίσιο των δυτικών καπιταλιστικών σχέσεων και στον θαλάσσιο εμπορικό ανταγωνισμό στην ανατολική Μεσόγειο και μετασχηματίζοντας τη δομή της επτανησιακής κοινωνίας. Επτανήσιοι αποτέλεσαν τότε ένα από τα πιο διεθνοποιημένα τμήματα της αναδυόμενης αστικής τάξης στον χώρο της Διασποράς, σε περιοχές της Μαύρης Θάλασσας και όχι μόνο, εξηγώντας εν μέρει και την ισχυρή ρωσική επιρροή στα Επτάνησα.
Πρακτικές που ακολουθούσαν το καπιταλιστικό εμπόριο και τη ναυτιλία της Δύσης την περίοδο της εδραίωσης των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής στον ευρωπαϊκό χώρο, όπως έχει επισημάνει Επτανήσιος μελετητής, έβρισκαν την απήχησή τους στα Επτάνησα, προωθώντας τον αστικό μετασχηματισμό τους, εντονότερα κάτω από τη βρετανική κυριαρχία σε συνθήκες «ημι-αποικίας» και ενώ η Βρετανία εμφανιζόταν πλέον ως η μόνη ισχυρή ευρωπαϊκή αλλά και παγκόσμια ναυτική, εμπορική και αποικιοκρατική δύναμη. Ο στόλος των Επτανησίων είχε ξεφύγει από τα γεωγραφικά όρια του Ιονίου και της Αδριατικής, συμμετέχοντας ενεργά στο διεθνοποιημένο θαλάσσιο εμπόριο της Μεσογείου με καθαρά αστικές δραστηριότητες και εκμετάλλευση εργατικής δύναμης μέσω ποικίλων συμβάσεων. Είχε ξεκινήσει η αποδέσμευση από το σύστημα της γεωργικής εκμετάλλευσης ως μοναδικής ή κύριας πηγής πλούτου.
Τον τίτλο της παλαιόθεν αριστοκρατικής επτανησιακής «Ευγένειας», όχι της κληρονομικής, δεν έφεραν πια μόνο οι γόνοι των παλαιών φεουδαρχικών οικογενειών. Είχε καθιερωθεί πια και η «Συνταγματική Ευγένεια» για μέλη της ανερχόμενης αστικής τάξης, με κριτήριο την περιουσία ή και τους τίτλους σπουδών.
Με τα κανόνια του Παλαιού Φρουρίου της Κέρκυρας στραμμένα εναντίον του λαού της πόλης και σύμμαχό του τμήματα της τοπικής αριστοκρατίας και της ανερχόμενης αστικής τάξης. Έτσι το 1817 ο Βρετανός αρμοστής των Ιονίων Νήσων στρατηγός και βουλευτής Τόμας Μέτλαντ -που θα βρείτε στην ιστοσελίδα της Εθνικής Επιτροπής εορτασμού του ΄21 φωτογραφία του και αναφορά στον ίδιο αλλά λέξη για όσα διέπραξε εναντίον των Επτανησίων και της Επανάστασης- είχε επιβάλει ένα αυταρχικότατο ολιγαρχικό Σύνταγμα διοίκησης των Επτανήσων.
Καρπός αυτού του Συντάγματος και της συνακόλουθης στυγνής ταξικής κυριαρχίας μιας ολιγάριθμης κι αδίστακτης κάστας αρχοντικών γαιοκτημονικών φεουδαρχικών οικογενειών και κάποιων αστικών οικογενειών με εμπορικές και ναυτιλιακές δραστηριότητες, αλλά πάντως με κάθε άλλο παρά ενιαία συμφέροντα, ήταν η Ιόνιος Γερουσία και η Ιόνιος Βουλή, που το 1821 εκπροσωπούσαν, υποτίθεται, τον επτανησιακό λαό.
Ένας ακήρυχτος εθνικοαπελευθερωτικός και ταξικός πόλεμος εκδηλώθηκε τότε και στα Επτάνησα.
Ο Μέτλαντ και ο κατά διαστήματα αναπληρωτής του στρατηγός Φρέντερικ Άνταμς, μετέπειτα Βρετανός αρμοστής των Ιονίων Νήσων κι αυτός και συζευγμένος με κόρη αρχοντικής κερκυραϊκής οικογένειας γραμμένης απ΄ το 1555 στο τοπικό «Libro d’Oro» και με τεράστια κτηματική περιουσία, λειτούργησαν ως δήμιοι στα Επτάνησα. Ο Μέτλαντ, αυτός που προώθησε εξάλλου την πώληση της συνδεδεμένης οργανικά με τα Επτάνησα Πάργας στον Αλή Πασά των Ιωαννίνων σε συνέχεια ανάλογης σιωπηρής συμφωνίας του Αντώνιου-Μαρία Καποδίστρια με τον Σουλτάνο το 1799 στην Πόλη, εγκλημάτησε βάρβαρα εις βάρος των Επτανησίων αγωνιστών, από κοινού με ένα πλουσιοπάροχα αμειβόμενο συνεργαζόμενο πολιτικό προσωπικό. Υλοποιώντας από κοινού ακόμη και τη δήμευση των αμελητέων ή και μεγάλων περιουσιών πολλών αγωνιστών.
Για να σταθούμε εδώ μόνο σε κάποιους Ιόνιους ιστορικούς μελετητές κείμενα των οποίων αξιοποιούμε, ο Κεφαλονίτης Μηνάς Αντύπας, ο Ιθακήσιος Νίκος Βλασσόπουλος και ο Κερκυραίος Γεράσιμος Παγκράτης έχουν εισφέρει στοιχεία κι επισημάνει μαζί με άλλους ερευνητές -άλλος τη μία πλευρά κι άλλος άλλη- ότι στα Ιόνια Νησιά η αστική τάξη αναδύθηκε την τελευταία περίοδο της βενετικής κυριαρχίας και σχηματοποιήθηκε την περίοδο της βρετανικής κυριαρχίας, οπότε και μπορούμε να μιλήσουμε για τη γένεση του ανεπτυγμένου πια επτανησιακού καπιταλισμού. Η εμπορική, κατά βάση, αστική τάξη των Επτανησίων είχε στενή σχέση με την ηπειρωτική Ελλάδα, αλλά όχι μόνο. Πολλά από τα μέλη της είχαν διεθνοποιήσει τις οικονομικές τους δραστηριότητες και αποτελούσαν ήδη μέρος των δικτύων που συνέδεαν την περιοχή της ανατολικής Μεσογείου με την ευρωπαϊκή καπιταλιστική οικονομία. Τα μέλη της διαμόρφωσαν μιαν «αμφίπλευρη» σχέση όσον αφορά το ζήτημα της ένωσης με την Ελλάδα, ανάλογα με την ισχύ τους και τις βασικές βλέψεις τους, από την περίοδο ακόμη της Επανάστασης.
Στη νέα, διαφοροποιημένη ηγετική οικονομική τάξη, αν ερμηνεύουμε ορθά επισημάνσεις του Μηνά Αντύπα, πιθανώς ανήκαν και αριστοκράτες και μεγαλοκτηματίες ή και στενά συνδεδεμένοι μαζί τους μεγαλέμποροι, καθώς οι φεουδαρχικές σχέσεις παραγωγής είχαν αρχίσει όχι μόνο ν΄ αποσυντίθενται, αλλά και ν΄ αλλάζουν περιεχόμενο, κάτω από την επίδραση του καπιταλιστικού πια εμπορίου. Η αγροτική παραγωγή συνέχισε να κυριαρχείται από τις παλιές σχέσεις, με νέες όμως μορφές προκειμένου ν΄ ανταποκριθούν σε εμπορική ζήτηση που λειτουργούσε πλέον με όρους καπιταλιστικής διεθνούς αγοράς. Η ναυτιλία άλλαζε τα δεδομένα.
Να τι, αναίσχυντα εδιακήρυσσε με προκήρυξή της προς τον λαό «εκ μέρους της Αυτού Υψηλότητος του προέδρου και των Εκλαμπροτάτων βουλευτών του Ενωμένου Κράτους των Ιωνικών Νήσων» η διαβλητή Γερουσία των Ιονίων Νήσων με επικεφαλής τον παρασημοφορημένο το 1818 απ΄ το βρετανικό Τάγμα των αγίων Μιχαήλ και Γεωργίου βαρόνο Εμμανουήλ Θεοτόκη, τις 7 Ιουνίου του 1821, ενώ βροντοκοπούσε η επαναστατημένη Ελλάδα κι εχυνόταν ποταμός το αίμα όχι μόνο των άλλων Ελλήνων μα κι Επτανησίων Ελλήνων που πολεμούσαν μαζί τους στα τουρκοκρατούμενα εδάφη:
«Με το να εξακολουθούν τα δεινά της επαναστάσεως και του Πολέμου εις την Ήπειρον, εις την Πελοπόννησον και εις κάποιαν νήσον του Αρχιπελάγους, δίδωντας ακριβή προσοχήν εις την επιστολήν της Αυτού Εξοχότητος του ΣΙΡ Φ. ΑΔΑΜ, προς καιρόν ΛΟΡΔ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΡΜΟΣΤΟΥ της Α.Μ. του κατ΄ εξαίρεσιν Προστάτου αυτού του Κράτους σημειωμένην τας 3 Ιουνίου 1821:
Πεπεισμένοι όντως εντελώς ως προς την θέσιν οπού βάζουν την Διοίκησιν αυτού του Κράτους, η ακριβής παρατήρησις των χρεών της και τα ίδιά της συμφέροντα, κηρύττει ΑΥΤΗ την ιδίαν της ουδετερότητα και την βεβαίαν απόφασίν της το να μην ανακατωθή κατ΄ ουδένα τρόπον εις τας ανωειρημένας μάχας.
Δια τούτο διορίζονται όλοι οι υπήκοοι Ιόνιοι, να μη πάρουν κανένα μέρος, μήτε εις βοήθειαν, μήτε εναντίον, ούτε του ενός, ούτε του άλλου από τους πολεμούντας, είτε δια θαλάσσης, είτε δια ξηράς, αλλ΄ εκ του εναντίου να ακολουθήσουν ακριβώς εκείνο το φέρσιμον οπού τους διορίζεται από την κατάστασιν της ουδετερότητος εις την οποίαν ευρίσκονται.
Η παρούσα θα τυπωθή και εις τας δύο γλώσσας την Νεοελληνικήν και την Ιταλικήν, και θα δημοσιευθή δια να την μάθη καθένας.
Κορφοί, 7 Ιουνίου 1821».
Τι να γινόταν άραγε εκείνη την ημέρα στην επαναστατημένη Ελλάδα, ενώ στα Ιόνια νησιά ο λαός εκαλείτο να γυρίσει την πλάτη στον Κολοκοτρώνη, στους Μποτσαραίους, στους Τζαβελλαίους, στον Καραϊσκάκη, στον Περραιβό, στον Νικηταρά, στον Ανδρούτσο, στον Παπαφλέσσα, στον Βλαχόπουλο, σ΄ όλους εκείνους τους στρατηγούς της Επανάστασης και τους απλούς Σουλιώτες λαϊκούς αγωνιστές που λίγες εβδομάδες ή μήνες και χρόνια νωρίτερα, κυνηγημένοι ή για να ξαποστάσουν και να οργανωθούν και να μάθουν καλύτερα τα όπλα και τον πόλεμο, για να επιβιώσουν πρώτ΄ απ΄ όλα, είχαν σταθεί στα νησιά κι ο ίδιος είχε περιβάλει με αδελφική αγάπη κι είχε περιθάλψει;
Άστραφταν κι εβρόνταγαν τα όπλα στο χωριό Λάλα της ορεινής Ηλείας, καθώς με τη συμμετοχή πολλών Επτανησίων άρχιζε μία απ΄ τις πρώτες νικηφόρες μάχες των Ελλήνων στην Πελοπόννησο, εναντίον 1.000 Τουρκαλβανών υπό τον Γιουσούφ Πασά.
Πεντακόσιοι περίπου Επτανήσιοι εφοδιασμένοι και με τέσσερα κανόνια, Κεφαλονίτες και Ζακύνθιοι κατά κύριο λόγο, βρίσκονταν στις πρώτες γραμμές, πολεμώντας τόσο ηρωικά ώστε η φήμη του ηρωισμού τους και περιγραφές έκαναν αργότερα τον σπουδαίο Γερμανό ζωγράφο Πέτερ φον Ες στο Μόναχο να φτιάξει γι΄ αυτούς ειδικά και τη δράση τους στη Μάχη του Λάλα το εικαστικό έργο με τον επικεφαλής τους Ανδρέα Μεταξά πάνω στο άλογό του και άλλους μαχητές που μόλις είδατε.
Τις 2 Ιουνίου ο Κεφαλονίτης Παναγής Μεσσάρης, εκ μέρους των Επτανησίων, με επιστολή είχε καλέσει τη δύναμη του Γιουσούφ Πασά να καταθέσει τα όπλα, αλλά η μάχη τις 9 Ιουνίου έγινε αναπότρεπτη.
Επικεφαλής τους ήταν ο Κωνσταντίνος Μεταξάς, ο μετέπειτα και πρωθυπουργός Ανδρέας Μεταξάς που τραυματίστηκε στη μάχη, ο Ευάγγελος Πανάς, ο Παναγιώτης Στρούζας, ο Μιχαήλ Κουτουφάς, ο Διονύσιος Σαμπρικός. Ειδικά τις 13 Ιουνίου είκοσι τέσσερις Επτανήσιοι άφησαν εκεί τα κόκαλά τους, όπως τις 9 Ιουνίου και ο ηγέτης των επαναστατών της περιοχής Γεώργιος Πλαπούτας που ο Κολοκοτρώνης έσπευσε ν΄ αντικαταστήσει με τον αδελφό του Δημήτρη Πλαπούτα.
Η νίκη εκείνη, σύμφωνα με την «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», επιτεύχθηκε με την καθοριστική συμβολή του επτανησιακού στρατιωτικού σώματος και άνοιξε τον δρόμο για την άλωση της Τριπολιτσάς.
Όπως ξέρουμε πια ότι στην Ελληνική Επανάσταση η αστική τάξη ήταν αυτή που -ασφυκτιώντας κάτω από την τουρκική κυριαρχία σύμφωνα με τον Γερμανό φιλόσοφο Φρίντριχ Ένγκελς- ηγήθηκε, με ξεκάθαρους μάλιστα ταξικούς στόχους εν ονόματι του Έθνους, έτσι και στα Επτάνησα η αστική τάξη «σήκωνε κεφάλι». Εκπρόσωποι ισχυρών τμημάτων της ανερχόμενης αστικής τάξης των νησιών, με σημαντικά οικονομικά συμφέροντα, «μπήκαν μπροστά» το ΄21, θαρρετά.
Η ελληνόκτητη ναυτιλία του Ιονίου Πελάγους, αυτή που είχε την έδρα της στα Ιόνια Νησιά κι εκείνη που έδρευε στις απέναντι ελληνικές ακτές, αντιπροσώπευε, βλέπετε, το 40% περίπου της συνολικής ελληνόκτητης ναυτιλίας, ανέπτυσσε διεθνείς εμπορευματικές δραστηριότητες και διεκδικούσε την απαγκίστρωσή της από ποικίλους περιορισμούς που έθετε κάθε μία από τις εναλλασσόμενες κυρίαρχες Μεγάλες Δυνάμεις στην περιοχή, σε συνδυασμό ή σε αντιπαράθεση με εκείνες που επέβαλε η Οθωμανική Αυτοκρατορία στις ακτές στα τουρκοκρατούμενα ελληνικά εδάφη και σε άλλες θάλασσες. Οι καραβοκύρηδες Βαλλιάνοι της ομώνυμης μετέπειτα ισχυρής εφοπλιστικής οικογένειας της Κεφαλονιάς την περίοδο 1822-1830 ενίσχυσαν με 18 νέα ιστιοφόρα μπρίκια τον στόλο τους, ενώ στο ίδιο νησί οι καραβοκύρηδες Μεταξάδες είχαν εξαπλώσει το θαλάσσιο εμπόριό τους ως την Αζοφική Θάλασσα.
Οικονομικά ισχυροί παράγοντες και λόγιοι υποστηρικτές μέρους ή και του συνόλου των ιδεών της Γαλλικής αστικής Επανάστασης, που φιλοδόξησε να θέσει στο περιθώριο της Ιστορίας το ξεπερασμένο ιστορικά φεουδαρχικό σύστημα, ηγήθηκαν έτσι το 1821 στα Ιόνια Νησιά σημαντικών λαϊκών δυνάμεων που υπέφεραν από τον υπό βρετανική «Προστασία» απεχθή οικονομικό και αποικιοκρατικό ζυγό. Έσπευσαν να πολεμήσουν κιόλας εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στις πρώτες γραμμές των μαχών ή σε πολιτικά και στρατιωτικά επιτελεία.
Είκοσι χρόνια νωρίτερα ο λαός και μέρος της ανερχόμενης αστικής τάξης των νησιών είχαν αντισταθεί εξάλλου στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, όταν αυτή από κοινού με την πιο αντιδραστική ευρωπαϊκή Δύναμη, την τσαρική Ρωσία, είχε καταλάβει τα Επτάνησα και τα είχε καταστήσει φόρου υποτελή στην Υψηλή Πύλη, με «Αυτοκρατορικό Επίτροπο» διορισμένο απ΄ τον Σουλτάνο τον Αντώνιο-Μαρία Καποδίστρια, υπό την «Προστασία» της Ρωσίας και ρωσοτουρκικών και τουρκοαλβανικών στρατευμάτων, πολέμιων της αστικής δημοκρατίας που επρέσβευε η Γαλλική αστική Επανάσταση. Από τότε όμως η επτανησιακή ναυτιλία αναπτυσσόταν με ταχύ ρυθμό. Σώζεται περιγραφή σύμφωνα με την οποία ήταν «πλήθος» οι Επτανήσιοι «έμποροι και πλοίαρχοι» που το 1801 συμμετείχε σε τελετή εκδήλωσης σεβασμού προς τον σουλτάνο στην Πόλη, από κοινού με τέσσερα επτανησιακά πλοία.
Οι εγκατεστημένοι στη Μαύρη Θάλασσα και τις παραδουνάβιες περιοχές έμποροι και πλοιοκτήτες της Κεφαλονιάς ήταν, σε πρώτη φάση, η πιο δυναμική και εξωστρεφής νέα οικονομικά ομάδα της Επτανήσου, έστω και αν ήταν γόνοι ισχυρών γαιοκτητικών οικογενειών, μαζί και με βιοτέχνες/τεχνίτες, όπως μαρτυρούν έρευνες. Εύποροι και μορφωμένοι στη Δύση γόνοι παλαιών φεουδαρχικών οικογενειών και ακμαίων εμπόρων ειδών πολυτελείας είχαν στελεχώσει εξάλλου τα επιτελεία των Γάλλων Δημοκρατικών στην Κέρκυρα και στ΄ άλλα νησιά του Ιονίου τα τέλη του 18ου και τις αρχές του 19ου αιώνα, δεκτικοί στα πολιτικά και κοινωνικά μηνύματα της εποχής, πολιτικοί πρωταγωνιστές στη διάδοση νέων ιδεών στα Επτάνησα στη συνέχεια.
Η παρακμή της Βενετίας είχε προκαλέσει άλλωστε ολοένα και μεγαλύτερη οικονομική διείσδυση των ευρωπαϊκών Δυνάμεων, οι οποίες χρησιμοποιούσαν τους Ιόνιους μεταφορείς για την επέκταση των εμπορικών δραστηριοτήτων τους. Η εμπορική δραστηριοποίηση για λογαριασμό των Ευρωπαίων με εκμετάλλευση των μεταξύ τους ανταγωνισμών ήταν, σύμφωνα με έρευνες, αυτή που έθεσε τις βάσεις για την αυτοδύναμη ανάπτυξη του Ιόνιου στόλου, συχνά και με τη χρήση «ουδέτερων» σημαιών, σε συνεργασία με πλοιοκτήτες στις απέναντι ελληνικές ακτές. Όπως έχει αποδείξει ο Βλασσόπουλος, αν δεν κάνουμε λάθος, ο ίδιος ο Ιωάννης Καποδίστριας, ως αξιωματούχος της κερκυραϊκής διοίκησης λίγο μετά το 1800, είχε επιμεληθεί τη σύνταξη Κανονισμού λειτουργίας της Ναυτιλίας.
Ιστορικά η ανάπτυξη της ναυτιλίας στον ευρύτερο χώρο του Ιονίου αποτέλεσε την πρώτη φάση της συνολικής διαδικασίας ανάπτυξης της ναυτιλίας στον ελληνικό χώρο, με τη ναυτιλία των νησιών του Αιγαίου να παραλαμβάνει τη «σκυτάλη» από τις δυτικές ελληνικές ακτές και τα Επτάνησα. Επτανήσιοι πλοιοκτήτες και έμποροι είχαν κυριαρχήσει στις εμπορικές κοινότητες της Διασποράς, πρωταγωνιστώντας στο εμπόριο των σιτηρών της Ανατολικής Μεσογείου, το οποίο υποτασσόταν ολοένα και περισσότερο στις ευρύτερες ροπές της ευρωπαϊκής καπιταλιστικής οικονομίας.
Έτσι, σύμφωνα με τις ίδιες αναλύσεις, μέλη των φεουδαρχικών οικογενειών εγκατέλειψαν την εκμετάλλευση της γης ως κύριας πηγής εισοδήματος και απόκτησης πολιτικού και κοινωνικού κεφαλαίου και προσανατολίστηκαν προς την πλοιοκτησία και, ευρύτερα, προς τον αναπτυσσόμενο και ιδιαιτέρως επικερδή οικονομικό και επιχειρηματικό χώρο της εμπορικής ναυτιλίας. Κύρια πηγή πλούτου αναδείχθηκε ο τομέας του θαλάσσιου εμπορίου και των συνοδευτικών του υπηρεσιών. Συγχρόνως, όπως λέγεται χαρακτηριστικά, «μεγάλα» ονόματα του εμπορίου επεξέτειναν τις οικονομικές τους δραστηριότητες σε ένα μεγάλο εύρος τους, όπως στον χώρο της αγροτικής παραγωγής μέσω πιστώσεων, αλλά και σε υποτυπώδεις προσπάθειες βιοτεχνικής, πρώτης βιομηχανικής συγκρότησης. Αρκετά μέλη της εμπορικής και ναυτιλιακής ελίτ, όπως έχει αποδείξει ο Γεράσιμος Παγκράτης, προέρχονταν από τον χώρο της γαιοκτητικής «Ευγένειας» της Κέρκυρας, η οποία αποτέλεσε επί μακρόν το ναυτιλιακό κέντρο των Ιονίων Νήσων.
Επρόκειτο για οικογένειες που μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν το εξαγωγικό και εισαγωγικό εμπόριο αγροτικών προϊόντων, οδηγώντας στη διαμόρφωση μιας αστικής τάξης που έμελλε ν΄ αποτελέσει φορέα των νέων καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής και μετασχηματισμών της επτανησιακής οικονομίας και κοινωνίας, σαφώς διαφοροποιημένων από αυτούς του υπόλοιπου ελλαδικού χώρου. Ήταν ίσως μια αστική τάξη αναπτυγμένη πρόωρα, με σαφήνεια στόχων και επιδιώξεων, με πλούσια παράδοση επαφής με τη διοίκηση δυτικού τύπου, με «αστική ταυτότητα» και αυξανόμενη αυτοπεποίθηση.
Την ανερχόμενη και ολοένα και πιο ισχυρή αστική τάξη της Επτανήσου είχε υποστηρίξει εξάλλου το 1819 ο Ιωάννης Καποδίστριας με σθένος, ώριμος πια, όταν ως υψηλόβαθμος αξιωματούχος της Ρωσίας είχε καταγγείλει τον παραγκωνισμό των πιο ικανών τοπικών παραγόντων από τη βρετανική «Προστασία» στα νησιά, με ρητή καταδίκη της φεουδαρχικής τάξης που μαζί με τους Ενετούς εκυβερνούσε τα νησιά επί αιώνες κι επαλινόρθωνε μερικώς εκ νέου η Βρετανία ως σίγουρο στήριγμα.
Θαρρετά, ξεκόβοντας κι απ΄ το αριστοκρατικό οικογενειακό παρελθόν του, αποκηρύσσοντας την αριστοκρατική φεουδαρχική τάξη του, ο γαλουχημένος τα φοιτητικά του χρόνια στην Πάδοβα με προοδευτικές ιδέες της εποχής Ιωάννης Καποδίστριας ετάχθηκε τότε ξεκάθαρα με την επτανησιακή αστική τάξη. Αηδιασμένος σχεδόν, σύμφωνα με τα λόγια του, με τη διεφθαρμένη κοινωνική τάξη του. Μετανιωμένος ίσως κιόλας για όσα ο ίδιος, αναπληρώνοντας τον πατέρα του, πολύ νέος είχε διαπράξει ως Αυτοκρατορικός Επίτροπος της Πύλης αντί του πατέρα του το 1801 στην Κεφαλονιά, επιβάλλοντας «δια πυρός και σιδήρου», με βαναυσότητες και πραγματική λεηλασία «απείθαρχου» χωριού, το οπισθοδρομικό πολίτευμα που είχαν επιλέξει οι ενωμένες ρωσοτουρκικές δυνάμεις ή μάλλον, ακριβέστερα, η Οθωμανική Πύλη.
Οι εκπρόσωποι της βρετανικής αστικής τάξης και τα οικονομικά πιο ξεπεσμένα τμήματα της αριστοκρατικής τάξης των Επτανήσων, αλλά όχι μόνον αυτά, με επικεφαλής τον βαρόνο και λόγιο και ιδρυτή φιλολογικής Εταιρείας για την καλλιέργεια της ελληνικής γλώσσας Εμμανουήλ Θεοτόκη ένωσαν το 1821 τα συμφέροντά τους, για τους δικούς της λόγους η κάθε πλευρά, μπροστά στον κίνδυνο να πληγούν τα συμφέροντά τους από τις «αυτονομιστικές» κινήσεις ισχυρών μερίδων της επτανησιακής αστικής τάξης και του επτανησιακού λαού.
«Κράτα με να σε κρατώ», ήταν η λογική τους. Από κοινού εστράφηκαν εναντίον της Ελληνικής αστικής Επανάστασης. Όχι μόνο με λόγια, μα και με τη βία.
Συγχρόνως, τμήματα της επτανησιακής ελίτ είχαν την οικονομική ισχύ, σύμφωνα με αναλύσεις ερευνητών που προαναφέραμε και άλλων, ώστε ν΄ αποδεσμευτούν από τη γαιοκτησία, ν΄ αφοσιωθούν στην εμπορική δραστηριοποίηση, να παρέμβουν ως πιστωτές κυρίαρχα στο κύκλωμα της αγροτικής παραγωγής, να μετασχηματίσουν τις δομές των εμπορικών και ναυτιλιακών επιχειρήσεων, να εκτοπίσουν την παλιά πολιτική τάξη. Σύμφωνα με ερευνητές, οικογένειες που εστίαζαν στο εμπόριο και τη ναυτιλία είχαν πλέον δεσμούς αίματος ή προέρχονταν από τις «χρυσοβιβλικές» οικογένειες που εβάσιζαν την ισχύ τους στην εκμετάλλευση των ιδιόκτητων γαιών. Είχαν εγκαταλείψει την εκμετάλλευση της γης ως κύριας πηγής εισοδήματος και προσανατολίστηκαν σταδιακά προς την πλοιοκτησία και τον επικερδή οικονομικό και επιχειρηματικό χώρο της εμπορικής ναυτιλίας, με την εκμετάλλευση της εγγείου ιδιοκτησίας να αποτελεί πλέον μια συμπληρωματική ή ενισχυτική πηγή εισοδήματος. Ήταν φανερό, συγχρόνως, ότι η βρετανική κυριαρχία θα ευνοούσε κατά βάθος τη συγκρότηση μιας «πρώτης γενιάς» καπιταλιστικών επιχειρήσεων.
Το «απελευθερωμένο» εμπόριο και η ναυτιλία, όπως έχουν συμπεράνει μελετητές, αποτέλεσαν τους πιο ουσιαστικούς παράγοντες για τον οικονομικό μετασχηματισμό των Επτανήσων σε αστική κατεύθυνση, οδηγώντας στη διαμόρφωση μιας ισχυρή αστικής ομάδας με συχνά αντιτιθέμενα συμφέροντα στο εσωτερικό της και διαφορετικές επιδιώξεις, που προέκυψε από την αργή και βασανιστική διαδικασία συσσώρευσης πλούτου και κεφαλαίου μέσω της ναυτιλίας από τα μέσα του 18ου αιώνα. Το εμπόριο και η ναυτιλία, όπως και η βρετανική κυριαρχία, έπαιξαν τον ρόλο του προωθητή της καπιταλιστικής ανάπτυξης, σε συνθήκες που η δομή της κοινωνίας δεν μπορούσε ακόμη να υποστηρίξει την ανάπτυξη της βιομηχανίας.
Αντιθέτως, σύμφωνα πάλι με τον Μηνά Αντύπα, ήταν ο έμπορος και πλοιοκτήτης που θα έπαιζε τον πρώτο ρόλο στον κοινωνικό μετασχηματισμό, λίγο-πολύ σύμφωνα με την ερμηνεία της θεώρησης του Καρλ Μαρξ για την εξέλιξη του εμπόρου σε καπιταλιστή και βιομήχανο. Οι μεταφορές αποτελούσαν άλλωστε, σύμφωνα με τον Μαρξ, κλάδο βιομηχανικό.
Από τις 9 Απριλίου 1821, λίγο μετά το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης δηλαδή, ο βαρόνος Θεοτόκης και οι συν αυτώ της Ιονίου Γερουσίας είχαν αδιάντροπα διακηρύξει «ουδετερότητα», όπως επιθυμούσε η βρετανική Αρμοστεία, με φρασεολογία που λίγο απείχε από καταδίκη-αποκήρυξη της Επανάστασης και αποτελούσε, όπως αποδείχθηκε, προαναγγελία μέτρων καταστολής και υποβοήθησης ουσιαστικά των Οθωμανών. Μια μικρή «Ιερά Συμμαχία» με οπλισμό βρετανικό και ελληνικές υπογραφές σχηματίστηκε, προφανώς με τον φόβο και ότι η Επανάσταση στα οθωμανικά εδάφη μπορεί να συνδυαζόταν με κίνημα ανατροπής του αισχρού και βάρβαρου νησιωτικού καθεστώτος στο Ιόνιο Πέλαγος.
Μόλις δύο δεκαετίες περίπου είχαν περάσει άλλωστε από τότε που η «αφύπνιση» της ελληνικής-εθνικής συνείδησης επί Γάλλων Δημοκρατικών και οι λαϊκές απαιτήσεις για δημοκρατικές και οικονομικές αλλαγές είχαν συνδυαστεί με ελπίδες για δημοκρατικό ανεξαρτησιακό Σηκωμό σ΄ όλη την Ελλάδα και είχαν οδηγήσει σε ταραχές που είχαν σπείρει φόβο και τρόμο στο επτανησιακό οικονομικό και πολιτικό κατεστημένο. Μαζί είχαν τρομάξει και μερίδες της ανερχόμενης αστικής τάξης με ή χωρίς τίτλους ευγενείας, που μπροστά στον φόβο του λαού έκριναν χρήσιμο να επιχειρήσουν να προσεταιριστούν όλο και περισσότερο την αμιγώς αριστοκρατική τάξη, ενώ υπονόμευαν τη θέση της για να αναλάβουν αυτές τα ηνία. Μαζί με τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης, τα ανατρεπτικά και τυπωμένα το 1798 στην Κέρκυρα δημοκρατικά κηρύγματα του Ρήγα Φεραίου με το κάλεσμα «να σφάξωμεν τους λύκους που στον ζυγό βαστούν και Χριστιανούς και Τούρκους σκληρά τους τυραννούν και στην δικαιοσύνην να σκύψη ο εχθρός», είχαν συγκλονίσει τα Επτάνησα.
Διακηρύσσοντας «ουδετερότητα», την ίδια ημέρα, τις 9 Απριλίου 1821, με ειδική προκήρυξή της η Ιόνιος Γερουσία εδήλωνε, λαμβάνοντας υπόψη της ειδήσεις «περί διαφόρων στάσεων οπού εξέσπασαν εις την Πελοπόννησον» και την κατάσταση στην οποία βρίσκονταν «αι υπό της Οθωμανικής Δυνάμεως γειτονεύουσαι Επαρχίαι», ότι οι Επτανήσιοι που είχαν κατοικία και σ΄ αυτές τις περιοχές θα έχαναν «εξ ανάγκης» το δικαίωμά τους να υποστηριχθούν «αν αυτοί λάβωσι μέρος εις τωρινάς στάσεις, ή εις εφόδους, ή εις κανένα άλλον εχθρικόν επιχείρημα», προφανώς όποιον λόγο κι αν είχαν και ακόμη και αν αμύνονταν.
Αυτό, όμως, ήταν το λιγότερο, αφού θα μπορούσε να πει κανείς, στην προσπάθειά του να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα, πως επρόκειτο ίσως για μιαν απλώς υποχωρητική διπλωματική συμβιβαστική κίνηση κατευνασμού της βρετανικής εξουσίας άνευ σημασίας και υποτίθεται χωρίς ιδιαίτερες συνέπειες.
Στην πραγματικότητα, από κοινού και ξεχωριστά η βρετανική Αρμοστεία και η Ιόνιος Γερουσία και Βουλή υλοποίησαν βάρβαρα μέτρα εις βάρος του λαού, καθώς ξεσηκωνόταν κύμα πολύμορφης αλληλεγγύης προς την επαναστατημένη Ελλάδα και μίσους για τη βρετανική δεσποτεία και τους υποτακτικούς της. Η κήρυξη του στρατιωτικού νόμου δεν εβράδυνε.
Επίσης, με έγγραφο με ημερομηνία 18 Ιουλίου 1821 ο αναπληρωτής αρμοστής Άνταμς επαναλάμβανε, καθώς δεν εισακούονταν οι διαταγές των υποτακτικών του, ότι απαγορευόταν η συμμετοχή πλοίων με την ιονική σημαία, όπως και με τη βρετανική, σε κάθε είδους πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον των Οθωμανών.
Όπως ανέφερε, «διάφορα Πλοία και Βάρκαις σκεπασμέναις με Σημαίαν Βρετανικήν και Ιωνικήν επεχειρίσθησαν εις τα Παραθαλάσσια της Πελοποννήσου και της Ρουμελίας να λάβωσιν εμπράκτως μέρος εις τον πόλεμον εναντίον των δυνάμεων της γης και της θαλάσσης και των Φρουρίων της Οθωμανικής Πόρτας», ενώ οι Ιόνιοι «ευρίσκωνται εις τέλειαν ειρήνην και φιλίαν με την Υψηλήν Πόρταν». Πραγματοποιούσαν, υποτίθεται, «ανόμους και Πειρατικάς επιδρομάς».
Διέτασσε, «με την γνώμην και συναίνεσιν της ΑΥΤΟΥ ΥΨΗΛΟΤΗΤΟΣ του ΠΡΟΕΔΡΟΥ και της Εκλαμπροτάτης ΒΟΥΛΗΣ», να συλληφθούν και να παραπεμφθούν σε δίκη οι «καραβοκύριοι αυτών ομού με τους Ναύτας των».
Κορύφωση ίσως της βαναυσότητας ήταν όσα επακολούθησαν στη Ζάκυνθο το δίμηνο Σεπτεμβρίου – Οκτωβρίου 1821, όταν χωρικοί άνοιξαν πυρ εναντίον τουρκικού πλοίου που κυνηγημένο από ελληνικά κατέφυγε σε ακτή του νησιού. Βρετανική στρατιωτική δύναμη, καθώς τα συμφέροντα της Αρμοστείας και της Βρετανικής Αυτοκρατορίας ήταν ακόμη ταγμένα υπέρ της «ακεραιότητας» της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τους επιτέθηκε. Πέντε Ζακύνθιοι πέρασαν από έκτακτο στρατοδικείο και απαγχονίστηκαν δημοσίως. Βρετανοί περιέχυσαν τις σορούς τους με καυτή πίσσα, τις έβαλαν σε σιδερένια κλουβιά και τις κρέμασαν σε λόφο ορατό απ΄ την πόλη. Κάτι τέτοιο «συνέβαινε» τότε και στην πατρίδα του, βρήκε να πει το 1858 ο θεωρούμενος άκρως φιλελεύθερος οπαδός της βρετανικής αστικής εκμεταλλευτικής δημοκρατίας λόρδος Γλάδστον κομίζοντας δημοκρατικές «μεταρρυθμίσεις» παγίωσης της βρετανικής κυριαρχίας στα Επτάνησα.
Όλα γίνονταν άλλωστε είτε με την ανοιχτή δημόσια επιδοκιμασία είτε με την ένοχη σιωπηρή συγκατάθεση της Ιονίου Γερουσίας ή, αλλιώς, εκείνων των τμημάτων της παλαιάς και της νεότερης κοινωνικής τάξης και των εξαρτημένων κοινωνικών στρωμάτων που συμμαχώντας με τους Βρετανούς νέμονταν μαζί την εξουσία και πλούτο, ενώ άλλα τμήματα της επτανησιακής αστικής τάξης, με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, διεκδικούσαν όλο και μεγαλύτερο δικό τους μερίδιο στην εξουσία. Μέρος της Ιονίου Βουλής διαφωνούσε εξάλλου με την ηγεσία της, που εκφραστής της ήταν η Ιόνιος Γερουσία.
Οι Επτανήσιοι που υπέφεραν τότε από τους διωγμούς με αφορμή ή αιτία την εθνικοαπελευθερωτική και αστική Επανάσταση του ΄21 ήταν ένα μέρος τελικά από τους 8.000 άντρες, γυναίκες και παιδιά-θύματα της βρετανικής ωμότητας που ο Γερμανός φιλόσοφος Καρλ Μαρξ το 1859 με άρθρο του στη νεοϋρκέζικη εφημερίδα «New York Daily Tribune» εστιγμάτιζε καταγγέλλοντας τις μαστιγώσεις, τις συλλήψεις, τους απαγχονισμούς, την καταπίεση και τη λεηλασία του λαού στα νησιά του Ιονίου Πελάγους την εποχή του. «Γυναίκες και παιδιά μαστιγώθηκαν μέχρις αίματος», είχε καταγγείλει ο Μαρξ στηλιτεύοντας τη διαρκή βρετανική βαναυσότητα. Αφορούσαν τελικά και το ΄21 αυτά.
Φρίττει και σοκάρεται με την ταξική ωμότητα της κυρίαρχης επτανησιακής πολιτικής τάξης της εποχής, μα και θαυμάζει το σθένος των αγωνιστών προγόνων μας όποιος εγκύπτει σε ιστορικά, αποκαλυπτικά έγγραφα της περιόδου στον θησαυρό των Ιστορικών Αρχείων της Κέρκυρας φυλαγμένα απ΄ τους ανθρώπους τους ως κόρη οφθαλμού.
Άλλο κατάπτυστο έγγραφο-απόφαση με ημερομηνία 13 Ιουνίου 1821 απαγόρευε στους Επτανήσιους να κατευθύνονται με πλοία στα ελληνικά λιμάνια, απειλώντας με «ποινή θανάτου».
Τις 18 Ιουλίου 1821 η Ιόνιος Γερουσία με την υπογραφή του βαρόνου Θεοτόκη εδημοσίευσε την ακόλουθη αισχρή προκήρυξη:
«Επειδή η Διοίκησις του ΚΡΑΤΟΥΣ τούτου επληροφορήθη, ότι μερικά υποκείμενα, υπήκοοι Ιωνικοί ετόλμησαν με ένα Προκήρυγμα τη 1.τη του Ιουνίου 1821 σημειωμένου (το πρωτότυπον του οποίου σώζεται εις χείρας της Διοικήσεως) να κηρυχθώσιν ως αρχηγοί και οδηγοί των Κεφαλληνίτων και Ζακυνθίων, και εν ταυτώ εκπληρωταί των προσταγών ενός ξένου χαρακτηριστικού Υποκειμένου, και ότι οι ειρημένοι με τέτοιον ψειδή και εγκληματικόν φέρσιμον γινόμενοι οδηγοί μερικών καθωπλισμένων ανθρώπων παρομοίως Ιωνικών υπηκόων, απέρασαν εις την Πελοπόννησον να γίνωσιν με το έργον συμμέτοχοι του εκεί πολέμου, πράττοντες ούτως εναντίον του κοινού δικαιώματος των Εθνών, και φανερώς παραβαίνοντες την περί της ουδετερότητος Πράξιν της Διοικήσεως του Κράτους τούτου, η οποία δεν έχει πόλεμον μήτε αυτή, μήτε ο Αύγουστος ΒΑΣΙΛΕΥΣ οπού την προστατεύει, με κανένα από τα δύο μέρη όπου πολεμούν εις την άνωθεν Χερσόνησον, διά τούτο η ΤΕΛΕΣΙΟΥΡΓΟΣ ΕΞΟΥΣΙΑ του Κράτους τούτου κάμνει γνωστόν τοις πάσι διά της παρούσης, ότι εάν οι άνωθεν ονομαζόμενοι αρχηγοί, των οποίων τα ονόματα θα σημειωθώσιν εδώ κάτωθεν, δεν παραιτηθώσιν από την κακήν των ταύτην επιχείρησιν εις το διάστημα δεκαπέντε ημερών από την δημοσίευσιν της παρούσης, και δεν επιστρέψωσιν εις τας Νήσους δια να κριθώσιν, αυτοί θα εννοούνται ως παντοτινά εξόριστοι από τα Ιωνικά χώματα, τα αγαθά των θα γένωσιν Αυθεντικά, και εις κάθε καιρόν οπού πέσωσιν εις χείρας της Διοικήσεως θα τους μεταχειρίζεται, καθώς ο νόμος διορίζει περί των Κεφαλικώς εξορίστων.
Περί δε των άλλων υποκειμένων, όσοι είναι υπήκοοι του Κράτους τούτου, οι οποίοι υπό την οδηγίαν των τοιούτων Ιωνικών ψευδοαρχηγών, και με τον χαρακτήρα οπού τους δίδει η αυτή πολιτική των κατάστασις, φαίνεται, ότι επλανήθησαν υπό τους άνωθι αρχηγούς να κάμωσι τον πόλεμο εις την άνωθεν Χερσόνησον, καθώς και περί παντός άλλου Ιωνικού υποκειμένου, το οποίον με τοιούτους τρόπους παρεσύρθη να φερθή εχθρικώς εναντίον εις κανένα από τα δύο μέρη οπού πολεμώσιν εις την άνωθεν Χερσόνησον, ή εις άλλο μέρος, προστάζεται αδιαφόρως προς όλους αυτούς να επιστρέψωσι το ογλιγορότερον εις τας φαμιλίας των, διά να μην υποπέσωσιν εις την αυστηρότηταν εκείνην, εις την οποίαν το φέρσιμό τους οπού εναντιείται εις τας αρχάς της ουδετερότητος οπού ήδη η Διοίκησίς των επροκήρυξε, πρέπει αφεύκτως να τους υποβάλλη.
Η ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ είναι πληροφορημένη καλώς, ότι τα άνωθεν μέτρα θα είναι αρκετά να ανερευνώσι τα ίχνη του φερσίματος κάθε άλλου υπηκόου, ο οποίος προσπαθήσει να μιμηθή το τολμηρόν και αξιοκατηγόρητον παράδειγμα των άνωθεν υποκειμένων».
Ακολουθούσαν τα ονόματα αρχηγών του επτανησιακού εκστρατευτικού σώματος που είχε πολεμήσει στη μάχη του Λάλα. Δεν εξορίζονταν απλώς. Δημεύονταν οι περιουσίες τους. «Αφεύκτως» θα περίμενε «αυστηρότητα» κάθε αγωνιστή. Εξαγγελλόταν ότι ήταν υπό παρακολούθηση «τα ίχνη του φερσίματος» κάθε υπηκόου!
Ποιοι άλλοι «Ευγενείς» συνέθεταν το 1821 μέχρι και το 1827 την Ιόνιο Γερουσία με επικεφαλής τον Κερκυραίο Εμμανουήλ Θεοτόκη και είχαν το δικαίωμα να μιλούν και εξ ονόματος της Ιονίου Βουλής σε αγαστή συνεργασία με τους Βρετανούς αρμοστές; Ο Κεφαλονίτης Νικόλαος Άννινος, ο Ζακύνθιος Δημήτριος Φωσκάρδης, ο Λευκάδιος Άγγελος Κόνδαρης, οι Κερκυραίοι Στάμος Χαλικιόπουλος – Μάντζαρος και Ευτύχιος Ζαμπέλης, ο Κυθήριος Ιωάννης Κοντολέος, ο Ιθακήσιος Βασίλειος Ζαβός, ο Κεφαλονίτης Μαρίνος Βέγιας. Που τα ονόματα αυτών ή απογόνων τους απαντώνται στις λίστες των μελών της Ιονίου Γερουσίας μέχρι και τις παραμονές σχεδόν της ένωσης της Επτανήσου με την Ελλάδα. Όλοι τους σχεδόν ωφελημένοι και με διάφορα παράσημα, όπως έμελλε άλλωστε μετά την Ένωση να παρασημοφορηθεί από το ελληνικό κράτος και ο Κερκυραίος Γενικός Εισαγγελέας της επτανησιακής «κυβέρνησης» Δημήτριος Κουρκουμέλης που λίγα χρόνια νωρίτερα είχε εισηγηθεί τον πλήρη αποχωρισμό απ΄ τα Επτάνησα και την πλήρη αποικιοποίηση της Κέρκυρας και των Παξών απ΄ τους Βρετανούς!
(Συνεχίζεται)
