Ο Νικόλαος Θεοτόκης ο κερκυραίος πολιτικός και διπλωμάτης που δικάστηκε, καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε στο Γουδή ως υπουργός Στρατιωτικών στις 15 Νοέμβρη 1922 για τη Μικρασιατική καταστροφή.
Η Δίκη των Εξ άρχισε στις 31 Οκτωβρίου 1922 και ολοκληρώθηκε στις 15 Νοέμβρη. Στο εδώλιο κάθισαν επτά πολιτικοί και ένας στρατιωτικός, από τους οποίους οι έξι καταδικάσθηκαν σε θάνατο και εκτελέσθηκαν. Γεώργιος Χατζανέστης, διοικητής της στρατιάς της Μικράς Ασίας, Δημήτριος Γούναρης, πρώην πρωθυπουργός, Μιχαήλ Γούδας, υποναύαρχος και πρώην υπουργός, Ξενοφών Στρατηγός, υποστράτηγος και πρώην υπουργός, Νικόλαος Στράτος, πρώην πρωθυπουργός, Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης, πρώην πρωθυπουργός, Νικόλαος Θεοτόκης και Γεώργιος Μπαλτατζής, υπουργοί επί των στρατιωτικών και οικονομικών στην κυβέρνηση Γούναρη αντίστοιχα. Αν και οι κατηγορούμενοι ήταν οκτώ, η ονομασία δίκη των έξι δόθηκε λόγω των έξι εκτελέσεων που τελικώς αποφασίστηκαν και πραγματοποιήθηκαν την ίδια ημέρα στην περιοχή του Γουδί. Το περιστατικό αυτό αποτελεί την κορύφωση, αλλά και τον επίλογο του Εθνικού Διχασμού.
Στις 9 π.μ. 15 Νοέμβρη 1922 στις φυλακές Αβέρωφ ανακοινώθηκε από τον επαναστατικό επίτροπο Γρηγοριάδη η απόφαση του δικαστηρίου στους κατηγορουμένους. Φρούραρχος της εκτέλεσης ήταν ο μάρτυρας κατηγορίας, ταγματάρχης Σπαής. Κανένας δεν θέλησε να του δέσουν τα μάτια. Οι καταδικασθέντες σε θάνατο εκτελέσθηκαν στις 11:27΄. Τα πτώματά τους μεταφέρθηκαν υπο δρακόντεια μέτρα ασφαλείας στο Α΄ νεκροταφείο Αθηνών για να ενταφιαστούν με συνοπτικές διαδικασίες.
Η δίκη των έξι χαρακτηρίστηκε από τους περισσοτέρους ιστορικούς ως αναγκαία πολιτική κίνηση. Ο ιστορικός Τ. Βουρνάς θεωρεί ότι η κατηγορία της ενσυνείδητης προδοσίας δεν μπορεί να ευσταθήσει. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος μετέπειτα συμφώνησε στο ότι δεν δύναται να κατηγορηθούν δια πράξιν προδοσίας της Πατρίδος ενώ ο Θεόδωρος Πάγκαλος είπε ότι υπήρξαν μοιραία και αναγκαία θύματα εις τον βωμόν της Πατρίδος. Και ο ίδιος ο Νικόλαος Πλαστήρας φέρεται να μετάνιωσε αργότερα σύμφωνα με μαρτυρία φίλου του.
Το 2008 ο Μιχαήλ Πρωτοπαπαδάκης, εγγονός του Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη, ανέθεσε στον δικηγόρο του Νίκο Βασιλάτο να προσφύγει στον Άρειο Πάγο ζητώντας την ακύρωση της απόφασης του έκτακτου στρατοδικείου. Το Δεκέμβριο του 2009 η Ολομέλεια του Αρείου Πάγου τάχθηκε υπέρ της επανάληψης της «δίκης των έξι», σε διάσκεψη κεκλεισμένων των θυρών, κάνοντας δεκτή εισήγηση του αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου, Αθανασίου Κονταξή. Τον Οκτώβριο του 2010 το ανώτατο δικαστήριο έκρινε αθώους τους καταδικασθέντες, κάνοντας δεκτή την αίτηση του Μιχάλη Πρωτοπαπαδάκη.
Ο Νικόλαος Θεοτόκης γεννήθηκε στην Κέρκυρα το 1878 και ήταν γιος του πολιτικού Γεωργίου Θεοτόκη, ο οποίος διετέλεσε κατ’ επανάληψη πρωθυπουργός, αδελφός τού επίσης πρωθυπουργού Τζον Θεοτόκη και της Ζαΐρας Θεοτόκη, μητέρας του πρωθυπουργού Γεωργίου Ράλλη. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πολιτικές επιστήμες στο Παρίσι και το Βερολίνο.
Το 1899 ο Νικόλαος Θεοτόκης εισήχθη στη διπλωματική υπηρεσία του Υπουργείου Εξωτερικών και υπηρέτησε ως υποπρόξενος στο Δεδέαγατς (νυν Αλεξανδρούπολη) και τη Μαγνησία. Το 1905 αποσπάστηκε ως γραμματέας της ελληνικής πρεσβείας στο Παρίσι και στη συνέχεια της Βιέννης. Το 1909 τοποθετήθηκε ως πρώτος γραμματέας στην ελληνική πρεσβεία της Κωνσταντινούπολης και κατόπιν στις πρεσβείες των Παρισίων και της Βέρνης.
Με την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου τοποθετήθηκε στην ελληνική πρεσβεία του Βερολίνου και αργότερα ανέλαβε πρεσβευτής. Το 1917, μετά το κίνημα του Μαΐου στη Θεσσαλονίκη, ως γερμανόφιλος και μοναρχικός ακολούθησε τον εκθρονισμένο βασιλιά Κωνσταντίνο στην Ελβετία.
Επιστρέφοντας στην Ελλάδα το 1920 παραιτήθηκε από το διπλωματικό σώμα, προκειμένου να πολιτευθεί. Στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου εξελέγη βουλευτής Κερκύρας με το Λαϊκό Κόμμα και στις 24 Ιανουαρίου 1921 ανέλαβε το Υπουργείο Δικαιοσύνης στην κυβέρνηση του Νικόλαου Καλογερόπουλου και στη συνέχεια τα Υπουργεία Ναυτικών και Στρατιωτικών (20 Φεβρουαρίου – 26 Μαρτίου 1921). Στις δύο διαδοχικές κυβερνήσεις του Δημητρίου Γούναρη που ακολούθησαν διετέλεσε υπουργός Στρατιωτικών (26 Μαρτίου 1921 – 3 Μαΐου 1922), όπως και στην κυβέρνηση του Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη (9 Μαΐου – 28 Αυγούστου 1922).
Στις 14 Σεπτεμβρίου ο ο Νικόλαος Θεοτόκης συνελήφθη με απόφαση της Επαναστατικής Επιτροπής, δικάστηκε ως ένας από τους πρωταιτίους της Μικρασιατικής Καταστροφής και εκτελέστηκε δια τυφεκισμού στο Γουδή στις 15 Νοεμβρίου 1922.
Νικολέττα Γ. Καββαδία Φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ: ΠΗΓΕΣ: sansimera.gr, el.wikipedia.org, www.mixanitouxronou.gr
