Της Βούλας Μπούκα

 «Κύριε

Έλαβα το ευγενικό σας γράμμα και σας ευχαριστώ. Σας δηλώ όμως ότι, πιστός στις σοσιαλιστικές μου αρχές, δεν εσκέφτηκα ποτέ να βάλω την τέχνη  μου στην υπηρεσία καμιάς εστεμμένης κεφαλής και προ πάντων του Αυτοκράτορα της Γερμανίας.»

Με αυτά τα λόγια, ο Θεοτόκης, απάντησε στον απεσταλμένο του Κάιζερ, Γουλιέλμου Β,    της Γερμανίας, όταν το 1911,   ζητά ο Κάιζερ  να τον γνωρίσει. Σκόπευε να του ζητήσει μερικά ανέκδοτα έργα «Κερκυραϊκής υποθέσεως» των νεότερων χρόνων με σκοπό να συνθέσει ένα έργο με τίτλο «Κέρκυρα» που θα μουσουργούσε διάσημος  Γερμανός συνθέτης.

Γεννήθηκε στις 13 Μαίου του 1872, στους Καρουσάδες. Πατέρας του, ο κόμης Μάρκος Θεοτόκης, μητέρα του η Αγγελική Πολυλά. Οι σπουδές του, η παιδεία του, η καλλιέργεια  του, η ευγένεια του, τον έκαναν περιζήτητο στις συναναστροφές των πνευματικών ανθρώπων της εποχής του.

Βαθειά επηρεασμένος από τις ιδέες  της κοινωνικής δικαιοσύνης, έλεγε ότι «οι σοσιαλιστικές ιδέες, μου ξεσκέπασαν έναν κόσμο απέραντο που δεν τον εφανταζόμουν». Αποποιήθηκε τον τίτλο του κόμη και δεν απαίτησε μερίδιο από την πατρική περιουσία.

Ο Θεοτόκης υπήρξε  βαθύς,  συστηματικός, φιλόσοφος, κοινωνικός παρατηρητής, ποιητής και μεταφραστής. Μετέφρασε Σαίξπηρ, Γκαίτε, Φλομπέρ, Βιργίλιο και Καλδάσα. Όπως έγραψε ο Σ.  Μελάς, ο Θεοτόκης έπρεπε αντί ο ίδιος να μεταφράζει, να μεταφράζεται.  Μας άφησε ανεκτίμητη κληρονομιά, τις πρώτες κοινωνικές καταγραφές εις τα έργα του, που παρουσιάζονται ως ηθογραφία αλλά , αποκαλύπτουν  και διεισδύουν  εις τα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα.  Η θέση της Γυναίκας σε μια κοινωνία που αλλάζει, η βαθειά της καταπίεση, η ανάγκη της για μεγαλύτερη κοινωνική  ελευθερία, φαίνονται κυρίως στα μυθιστορήματά του «Η Τιμή και το Χρήμα» «Σκλάβοι στα Δεσμά τους»

 Ο ουσιαστικότερος τίτλος του μυθιστορήματος «Η Τιμή και το Χρήμα» είναι η φράση «ανάθεμά τα τάλλαρα» που φωνάζει ο Ανδρέας , την ώρα που η Ρήνη τον διώχνει, γιατί πούλησε την αγάπη της για τα χρήματα. Και αποφασίζει, μόνη γυναίκα αυτή, να εργαστεί στο εργοστάσιο, για να ζήσει και να μεγαλώσει το παιδί της.

 Η γλώσσα του,  είναι η γλώσσα των απλών ανθρώπων, του χωριού και των φτωχών προαστίων της πόλης. Δεν επέλεξε τυχαία να γράψει στην  γλώσσα του λαού, την έβλεπε πλούσια και μελωδική, που προερχόταν από τα σπλάχνα της Ελληνικής ψυχής. Αυτήν την ψυχή, την παρουσίασε στα μυθιστορήματα, στα διηγήματα και στα ποιήματά του, τα πάθη της, τις ομορφιές της, τις ασκήμιες της, τα βάσανά της, με τέτοιον βαθύ και ουσιαστικό  τρόπο, που δίκαια πολλοί τον ονομάζουν ο Ντοστογιέφσκι της Ελλάδας.

Αυτή η ψυχή αποκαλύπτεται ανάγλυφα στα μυθιστορήματά του, «Η Ζωή και ο Θάνατος του Καραβέλα», το αριστούργημα του Θεοτόκη,  «Ο Κατάδικος», «Υπόληψη»« Πίστομα» «Η Παντρειά της Σταλακτής»

Υπάρχει μία μικρή ιστορία που μας την διηγήθηκε η ανιψιά του η Λώρα Γιανούση για τον χαρακτήρα του Θεοτόκη. Είχε ερωτευθεί τρελά μία κοπέλα από το χωριό του, τους Καρουσάδες, την Μαρία. Για χάρη της ήθελε να χωρίσει από την βαρόνη Φον Μαλεβιτς. Η Μαρία όμως, τον απατούσε συστηματικά. Κάποια μέρα, ένα παιδί του χωριού που τον αγαπούσε, του λέει. «Σιορ Ντίνο, καλημέρα τσι αφεντιά σου και τα κέρατα δικά σου» Πράγματι, πήγε να βρει τη Μαρία και ο εραστής έφευγε από το παράθυρο. Τότε ο Ντίνος πληγωμένος έφυγε για δύο χρόνια από την Κέρκυρα, μέχρι να ξαναβρεί τον εαυτό του.

Υπήρξε ο βασικός  δημιουργός του Σοσιαλιστικού Ομίλου της Κέρκυρας. Κοντά του στοιχήθηκε ο Σπύρος Νικοκάβουρας, Ειρήνη Δενδρινού, Μάρκος Ζαβιτσιάνος , Ν. Λευτεριώτης. Στέφανος Γισδάκης, κ.α.  Με τον Φραγκίσκο Τζουλάτη τον απεσταλμένο  του ομίλου στο ΣΕΚΕ

Ως το τέλος της ζωής του, δεν μπόρεσε να πιστέψει ότι οι σύγχρονοί του πνευματικοί άνθρωποι, δεν κατανοούν την αναγκαιότητα της κοινωνικής δικαιοσύνης.

Πέθανε το 1923, φτωχός, στο σπίτι του Αγγελου Γιαλλινά. Στην κηδεία του παραβρέθηκαν οι φίλοι, οι συγγενείς του και ελάχιστοι αστοί παράγοντες της εποχής.

Βούλα Μπούκα