Print this page

Στο νεκρό δάσος των λέξεων…

October 10, 2022 376

 

 
Αιμιλία Καραλή

Η σημασία των λέξεων αλλάζει ώστε να ταιριάζει με τις πράξεις, και όχι το αντίθετο. Η ελευθερία ταυτίζεται με τα «έτσι θέλω» των επιχειρηματιών και των ανδράποδων πραιτοριανών τους, η αξιοπρέπεια με τα προνόμιά τους, η ανθρώπινη «τιμή» με τα κέρδη τους

Λένε πως το πιο βαθύ σκοτάδι της νύχτας είναι λίγο πριν την αυγή. Έτσι μου έλεγε η γιαγιά μου. Δεν ξέρω αν είναι αλήθεια. Οι φυσικοί, για παράδειγμα, μπορούν να το επαληθεύσουν ή να το διαψεύσουν γνωρίζοντας καλύτερα τα φυσικά φαινόμενα. Μπορεί και η αντίθεση που προκαλεί το φως της «ροδοδάκτυλης αυγής» που το ακολουθεί να έχει συμβάλει στην διαμόρφωση αυτής της λαϊκής πεποίθησης. Ίσως όμως η άποψη αυτή να ανταποκρίνεται και σε μια ανάγκη παρηγορίας που έχουμε όσες και όσοι παρατηρούμε με θυμό, οργή και στοχασμό τα όσα συμβαίνουν στον τόπο μας και στον πλανήτη και κάνουν τις βιβλικές πληγές του Φαραώ να μοιάζουν με μικρές αμυχές στο σώμα της ανθρωπότητας.

 

Πόλεμοι ξεσπούν, μάχες συνεχίζονται, πρόσφυγες πνίγονται στα νερά διαφυγής τους και οι ανταποκρίσεις από αυτά τα μέτωπα συνυπάρχουν «φυσιολογικά» με ειδήσεις από την ζωή των «σελέμπριτις». Η φτώχια, η ανεργία, οι απολύσεις, η άγρια καταστολή οποιασδήποτε διεκδίκησης γίνονται κανονικότητα με την οποία «πρέπει» να συμβιώνουμε και να συνηθίζουμε σαν εκείνα τα πειραματόζωα των εργαστηρίων τα οποία έχουν μια προδιαγεγραμμένη μοίρα. Οι ήχοι από τις κραυγές των εργατών που διαμαρτύρονται για τις απολύσεις, των γυναικών που δολοφονούνται γιατί θέλησαν να ξεφύγουν από την ομηρία και την φυλάκισή τους στα πατριαρχικά δεσμά, των παιδιών που βιάζονται από συγγενείς και προστάτες πνίγονται και καλύπτονται από τις φλυαρίες των θεσμικών εκπροσώπων της πολιτείας που «θα» φτιάξουν αυστηρότερους νόμους, «θα» πάρουν μέτρα να προστατευτούν τα δικαιώματα των στην εργασία και στην ζωή, «θα»…, «θα»…

Η δυστυχία από μόνη της είναι κακός δάσκαλος. Οι μαθητές της διδάσκονται την πείνα και την δίψα, όχι όμως την πείνα της αλήθειας και
την δίψα της γνώσης

Η ανθρώπινη ζωή γίνεται άζωτη και ο βίος αβίωτος για εκείνους τους ανθρώπους που δεν έχουν την παραμικρή εξουσία, ούτε καν των σωμάτων τους. Κοστολογείται ακόμη και η δυστυχία τους, τιμολογούνται πλέον η πείνα και η δίψα τους. Όμως, όπως έλεγε και ο Μπρεχτ, η δυστυχία από μόνη της είναι κακός δάσκαλος. Οι μαθητές της διδάσκονται την πείνα και την δίψα, όχι όμως την πείνα της αλήθειας και την δίψα της γνώσης. Αυτό φάνηκε για άλλη μια φορά στις πρόσφατες ιταλικές εκλογές.

Η πομπώδης και βίαιη γλώσσα του Μουσολίνι μεταλλάχτηκε σε μια παθιασμένη θηλυκή φωνή και συνεπήρε εκατομμύρια Ιταλούς που συναίνεσαν με τις θέσεις της για το μέλλον της Ιταλίας. Η περιοχή του Σαλό, η έδρα του προστατευόμενου από τους Ναζί κράτους των φασιστών (1943-1945) έδωσε συνολικά κοντά στο 53% στους πολιτικούς απογόνους τους. Η ομότιτλη ταινία του Παζολίνι, που προκάλεσε και την δολοφονία του το 1975, ξανάρχεται στο μυαλό μας. Η εξουσία ανθρώπων πάνω σε ανθρώπους αποθηριώνει και τους θύτες και τα θύματα. Ο κυρίαρχος και ο υποτελής αναπαράγουν τους ρόλους τους σε έναν ατελείωτο φαύλο κύκλο που εμπεδώνεται σαν ένας «κανονικός» όρος λειτουργίας των κοινωνιών, ένας αναγκαστικός μονόδρομος.

Σε αυτές τις συνθήκες λέξεις, ονόματα, αρχές και ιδέες που «πυρπόλησαν» (και «πυρπολούν») «καρδιές όλα δολοφονούνται», όπως έγραφε ο Μιχάλης Κατσαρός το 1953. Η διαστροφή της σημασίας τους θυμίζει αυτά που έγραφε ο Θουκυδίδης για τα πάθη της γλώσσας στον πόλεμο: η σημασία των λέξεων αλλάζει ώστε να ταιριάζει με τις πράξεις, και όχι το αντίθετο. Η ελευθερία θα ταυτίζεται με τα «έτσι θέλω» των επιχειρηματιών και των ανδράποδων πραιτοριανών τους, η αξιοπρέπεια με τα προνόμιά τους, η ανθρώπινη «τιμή» με τα κέρδη τους, η τέχνη θα νοηματοδοτείται από τον πλούσιο χορηγό της, η μόρφωση από την μεταμόρφωσή της σε κατάλογο δεξιοτήτων ενός υπάκουου δούλου. Και ο «κατάλογος» των διαστρεβλώσεων δεν έχει τέλος.

Σε έναν ατελείωτο πόλεμο ζούμε και αν δεν μιλήσουμε γι’ αυτό που διαρκώς τον τροφοδοτεί θα εξακολουθήσουμε να συμβιώνουμε μαζί του και να αποβιώνουμε από αυτόν. Αν δεν μιλήσουμε για τις σχέσεις ιδιοκτησίας που διαπερνούν από πάνω ως κάτω τις σύγχρονες κοινωνίες και θεωρούν κάθε «έμψυχο» και «άψυχο» του πλανήτη κτήμα τους, οι λέξεις δεν αλλάζουν το νόημά τους απλώς. Ο λόγος, ως λέξη, θα διαχωρίζεται από τον λόγο, ως λογική. Και τα δυο θα νεκρώνονται.

ΠΗΓΗ: Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πριν (8.10.22)

Καββαδίας

This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.