Ο καιόμενος του Τάκη Σινόπουλου – Διδακτικό υλικό

Ο καιόμενος 

Τ. Σινόπουλος

Το Φαινομενο της αυτοπυρπόλησης αποτέλεσε στην εποχή μας την έσχατη μορφή προσωπικής διαμαρτυρίας των διαφόρων απελπισμένων ιδεολόγων. Το ποίημα ανήκει στη συλλογή Μεταίχμιο Β' (1957).

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Ποιες σημασίες μπορεί να έχει ο τίτλος του ποιήματος Ο καιόμενος;
2. Ποια είναι η στάση του πλήθους απέναντι στη μαρτυρική πράξη του καιόμενου;
3. Πώς διαγράφεται μέσα από το ποίημα ο ρόλος του ποιητή:

«Η χώρα εδώ είναι σκοτεινή»

Ο φασισμός

Στίχοι: Φώντας Λάδης

Μουσική: Θάνος Μικρούτσικος

Πρώτη εκτέλεση: Μαρία Δημητριάδη

Ο φασισμός δεν έρχεται από το μέλλον

καινούριο τάχα κάτι να μας φέρει.

Τι κρύβει μέσ’ στα δόντια του το ξέρω,

καθώς μου δίνει γελαστός το χέρι.

Οι ρίζες του το σύστημα αγκαλιάζουν

και χάνονται βαθιά στα περασμένα.

Οι μάσκες του με τον καιρό αλλάζουν,

μα όχι και το μίσος του για μένα.

Το φασισμό βαθιά καταλαβέ τον.

Δε θα πεθάνει μόνος, τσάκισέ τον.

Ο φασισμός δεν έρχεται από μέρος

που λούζεται στον ήλιο και στ’ αγέρι,

το κουρασμένο βήμα του το ξέρω

και την περίσσεια νιότη μας την ξέρει.

Μα πάλι θέ ν’ απλώσει σαν χολέρα

πατώντας πάνω στην ανεμελιά σου,

και δίπλα σου θα φτάσει κάποια μέρα

αν χάσεις τα ταξικά γυαλιά σου.

19 Σεπτέμβρη 1970: Η αυτοθυσία του Κερκυραίου φοιτητή Κ. Γεωργάκη

Κώστας Γεωργάκης (1948 – 1970)

Φοιτητής της Γεωλογίας από την Κέρκυρα, που αυτοπυρπολήθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 1970 στη Γένοβα, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για το στρατιωτικό καθεστώς της Ελλάδας.

Φέτος συμπληρώνονται 50 χρόνια από τη 19η Σεπτεμβρίου 1970, όταν ο Κώστας Γεωργάκης αυτοπυρπολήθηκε στη Γένοβα της Ιταλίας, όπου σπούδαζε, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για το δικτατορικό καθεστώς στην Ελλάδα. Γεννήθηκε στις 23 Αυγούστου 1948 και ήταν μέλος της ΕΔΗΝ, της Νεολαίας της Ενώσεως Κέντρου. Τον Ιούλιο του 1970 αποκάλυψε ανώνυμα ότι η Χούντα των Αθηνών είχε διεισδύσει με ανθρώπους της και διαβρώσει τις ελληνικές φοιτητικές οργανώσεις στην Ιταλία. Η ταυτότητά του γρήγορα έγινε γνωστή και ο ίδιος φοβούμενος για την τύχη της οικογένειάς του στην Ελλάδα αποφάσισε να κάνει μια εντυπωσιακή ενέργεια, που θα προκαλέσει την προσοχή της διεθνούς κοινής γνώμης για την κατάσταση στην Ελλάδα.

Το βράδυ της 18ης Σεπτεμβρίου 1970, ο Γεωργάκης έγραψε ένα γράμμα στον πατέρα του, όπου ανέφερε μεταξύ άλλων: «Ο γιος σου δεν είναι ήρωας, είναι ένας άνθρωπος σαν τους άλλους, ίσως μάλιστα να φοβάμαι και λίγο περισσότερο… Φίλα τη γη μας για μένα».

Η επιστολή

«Αγαπημένε μου πατέρα. Συγχώρεσέ μου αυτή την πράξη, χωρίς να κλάψεις. Ο γιος σου δεν είναι ένας ήρωας. Είναι ένας άνθρωπος, όπως οι άλλοι, ίσως με λίγο φόβο παραπάνω. Φίλησε τη γη μας για μένα. Μετά από τρία χρόνια βίας δεν αντέχω άλλο.

Δε θέλω εσείς να διατρέξετε κανέναν κίνδυνο, εξαιτίας των δικών μου πράξεων. Αλλά εγώ δεν μπορώ να κάνω διαφορετικά παρά να σκέπτομαι και να ενεργώ σαν ελεύθερο άτομο. Σου γράφω στα ιταλικά για να προκαλέσω αμέσως το ενδιαφέρον όλων για το πρόβλημά μας. Ζήτω η Δημοκρατία. Κάτω οι τύραννοι. Η γη μας που γέννησε την ελευθερία θα εκμηδενίσει την τυραννία! Εάν μπορείτε, συγχωρέστε με. Ο Κώστας σου»

Αφού τελείωσε το γράμμα, βγήκε από το σπίτι και με το 500αράκι Φιατάκι του, που είχε κολλημένη μια φωτογραφία του Ανδρέα Παπανδρέου στο παρμπρίζ του, έφτασε στις 3 τα ξημερώματα στην Πλατεία Ματεότι της Γένοβας. Από το πορτ μπαγκάζ πήρε τρία μπουκάλια γεμάτα βενζίνη και ύστερα κατευθύνθηκε προς τα σκαλιά του Παλάτσο Ντουκάλε, στο οποίο στεγάζονταν τότε τα δικαστήρια της πόλης. Κάτω από τη μεγάλη στοά, άνοιξε τα μπουκάλια και έριξε τη βενζίνη στα ρούχα του. Μετά άναψε το σπίρτο...

Εκείνη την ώρα στην πλατεία ήταν μόνο μια ομάδα εργατών καθαριότητας, οι οποίοι έτρεξαν να βοηθήσουν τον έλληνα φοιτητή. Όταν έφθασαν κοντά του, οι φλόγες είχαν ήδη τυλίξει το σώμα του, ωστόσο ο Κώστας Γεωργάκης είχε ακόμη το κουράγιο να φωνάξει: «Ζήτω η ελεύθερη Ελλάδα». Μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο, όπου δέκα ώρες αργότερα άφησε την τελευταία του πνοή. Στο σημείο της θυσίας υπάρχει σήμερα μια μαρμάρινη στήλη με την επιγραφή στα ιταλικά: «Η Ελλάδα θα τον θυμάται για πάντα».

Ο πατέρας του κλήθηκε να ταξιδέψει από την Κέρκυρα, όπου έμενε, στην Ιταλία μετά από ένα τηλεφώνημα που τον πληροφορούσε ότι ο γιος του έπεσε θύμα αυτοκινητιστικού ατυχήματος: «Ο Κώστας νοσηλεύεται στο νοσοκομείο Σαν Μαρτίνο. Πρέπει να έρθετε αμέσως εδώ». Την αλήθεια την έμαθε αργότερα στον αεροδρόμιο του Μπρίντιζι τυχαία από έναν υπάλληλο που είχε μάθει τα νέα. Την επόμενη ημέρα στη Γένοβα έπρεπε να πάει στο νεκροτομείο. Η μαρτυρία του τραγικού πατέρα στον ερευνητή της υπόθεσης Κωνσταντίνο Παπουτσή είναι συγκλονιστική: «Ήρθε η ώρα αυτή και με συνόδευσε στο νεκροτομείο ο ιερέας. Μου ζήτησε ο ιατροδικαστής να κάνω αναγνώριση. Ήταν καμένος, δηλ. κάρβουνο, καμένος μέχρι και τρία εκατοστά βάθος. Ναι, αυτό είναι το παιδί μου… Αυτός είναι ο Κώστας μου. Έκανα τον σταυρό μου, τον φίλησα και κατέρρευσα»....

Τέσσερις μήνες άταφος Η σορός του Κώστα Γεωργάκη μεταφέρθηκε από φίλους και συμφοιτητές του στο νεκροταφείο της ιταλικής πόλης, όπου έμεινε άταφη για τέσσερις μήνες. Η Χούντα ήθελε να αποφύγει τη δημοσιότητα και δεν επέτρεπε την άμεση μεταφορά στην Ελλάδα. Τελικά η σορός μεταφέρθηκε κρυφά στην Κέρκυρα, με το πλοίο “Αστυπάλαια”, στις 18 Ιανουαρίου 1971. Όπως έγραψε ο ίδιος στην επιστολή προς τον πατέρα του: Εγώ δεν μπορώ να κάνω αλλιώς παρά να σκέφτομαι και να ενεργώ σαν ένα ελεύθερο άτομο. Η γη μας, που γέννησε την ελευθερία, θα εκμηδενίσει την τυραννία!...

Ο τάφος του Κώστα Γεωργάκη βρίσκεται στο Α' Δημοτικό Νεκροταφείο της Κέρκυρας. Μια μικρή πλατεία της πόλης φέρει το όνομά του, ενώ έχει αναγερθεί ένα μνημείο προς τιμήν του.

Η αυτοθυσία του φοιτητή Κώστα Γεωργάκη είναι μοναδικό και ξεχωριστό γεγονός στην αντίσταση κατά της Χούντας, προάγγελος της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Ο μεγάλος μας ποιητής νικηφόρος Βρεττάκος απαθανάτισε τη θυσία του με τους στίχους από το ποίημά του

ΠΗΓΗ: drepani.gr (argyrades.gr)

Νικηφόρος Βρεττάκος, Αυτοπυρπόληση

Στον φοιτητή που αυτοπυρπολήθηκε στη Γένοβα το 1970

Ντύθηκες γαμπρός

φωταγωγήθηκες σαν έθνος.

Έγινες ένα θέαμα ψυχής

ξεδιπλωμένης στον ορίζοντα.

Είσαι η φωτεινή

περίληψη του δράματος μας,

τα χέρια μας προς την Ανατολή

και τα χέρια μας προς τη Δύση.

Είσαι στην ίδια λαμπάδα τη μια

τ’ αναστάσιμο φως

κι ο επιτάφιος θρήνος μας. 

Γιάννη Ρίτσου, «Επιτύμβιο»

Το παλικάρι που 'πεσε μ' ορθή την κεφαλή του
δεν το σκεπάζει η γης ογρή, σκουλήκι δεν τ' αγγίζει —

Φτερό στη ράχη του ο σταυρός κι όλο χυμάει τ' αψήλου
και σμίγει τους τρανούς αϊτούς και τους χρυσούς αγγέλους.

Από τη συλλογή Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας (1968-1970)

[πηγή: Γιάννης Ρίτσος, Ποιήματα. 1963-1972, τ. Ι΄, Κέδρος, Αθήνα 1989, σ. 159]

Η Δολοφονία του Παύλου Φύσσα

Συμπληρώθηκαν επτά ολόκληρα χρόνια από εκείνη τη ματωμένη νύχτα του Σεπτεμβρίου. Ήταν η κομβική εκείνη στιγμή που και το τελευταίο προσωπείο της Χρυσής Αυγής κατέρρευσε

Πολύς λόγος είχε γίνει τις πρώτες ώρες μετά τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα για το αν ο γνωστός αντιφασίστας μουσικός είχε κάποιου είδους διένεξη με τους χρυσαυγίτες που έτυχε να βρίσκονται στην καφετέρια «Κοράλλι». Γρήγορα, ωστόσο, αποδείχθηκε πως τίποτα τέτοιο δεν είχε συμβεί. Κανείς από τους θαμώνες ή τους υπαλλήλους του μαγαζιού δεν είπε κάτι τέτοιο στις καταθέσεις που έδωσαν. Ο Παύλος και η παρέα του είχαν πάει εκεί για να δουν τον αγώνα του Ολυμπιακού με την Παρί Σεν Ζερμέν για τους ομίλους του Champions League.

Δυστυχώς, εκεί μέσα υπήρχαν και τρεις γνωστοί για τη δράση τους χρυσαυγίτες. Ο ένας από αυτούς έβγαινε από το μαγαζί την ώρα που ο Φύσσας έμπαινε. Τον είδε. Κατάλαβε ποιος είναι και από εκεί και πέρα ξεκίνησε η αντίστροφη μέτρηση. Κανένας τσαμπουκάς. Κανένα βρίσιμο. Αυτοί ήταν χρυσαυγίτες και ο Παύλος γνωστός μουσικός στον κόσμο της hip hop, που δεν έκρυβε το μίσος και την απέχθεια του για τη Χρυσή Αυγή και οτιδήποτε φασιστικό ή ρατσιστικό. Δυο αντίπαλα στρατόπεδα μέσα σε ένα μαγαζί.

Αυτό ήταν αρκετό. Ο Παύλος είχε στοχοποιηθεί από τα μέλη της οργάνωσης που έδρασαν υπερβολικά γρήγορα και συντονισμένα. Ο Φύσσας έπρεπε να σταματήσει να μιλάει μέσα από τα τραγούδια του.

«Μια τέτοια μέρα είναι ωραία για να πεθαίνεις, όμορφα κι όρθιος σε δημόσια θέα».

Στη δίκη των κατηγορουμένων χρυσαυγιτών ειπώθηκαν πολλά. Δόθηκαν πολλές αποδείξεις για τη δράση των μελών της Χρυσής Αυγής εκείνη την περίοδο σε Νίκαια, Πέραμα και Πειραιά γενικότερα. Ίσως το σημαντικότερο απ΄ όλα, ωστόσο, είναι η ανάλυση των sms που ανταλλάχθηκαν ανάμεσα στα μέλη της οργάνωσης εκείνο το βράδυ. Αυτό που προέκυψε από τα όσα κατατέθηκαν στο δικαστήριο είναι ανατριχιαστικό: Χρειάστηκαν περίπου 55 λεπτά για να συγκροτηθεί το τάγμα εφόδου που με μπροστάρη τον Ρουπακιά δολοφόνησε τον Παύλο Φύσσα.

Λίγο πριν τις 11 το βράδυ (και ενώ πλέον ο ποδοσφαιρικός αγώνας βρίσκεται σε εξέλιξη) η παρέα του Φύσσα διακρίνει έντονη κινητικότητα από την πλευρά των χρυσαυγιτών οι οποίοι φαίνεται πως δεν ασχολούνται πλέον με την εξέλιξη τους ματς. Στις 23:58,  δηλαδή ακριβώς 55 λεπτά μετά την πρώτη επικοινωνία, οι χρυσαυγίτες που  έχουν πλέον συγκροτηθεί σε τάγμα εφόδου και με κομβόι έχουν φτάσει από την τοπική της Νίκαιας έξω από το «Κοράλλι» πραγματοποιούν την επίθεση στον Παύλο Φύσσα και την παρέα του.

Γίνεται η επίθεση. Η στιγμή της δολοφονίας του «Killah P» προσδιορίστηκε περίπου στις 00:04.

Η ώρα της Δικαιοσύνης

Η δίκη ξεκίνησε στις 20 Απριλίου 2015. Πραγματοποιήθηκαν 453 συνεδριάσεις. Εξετάστηκαν 131 μάρτυρες κατηγορητηρίου, 16 μάρτυρες πολιτικής αγωγής και 69 μάρτυρες υπεράσπισης.

Εκτός του αδικήματος του άρθρου 187 (εγκληματική οργάνωση) και της ανθρωποκτονίας του Παύλου Φύσσα, συνεκδικάστηκαν η απόπειρα ανθρωποκτονίας του Αιγύπτιου αλιεργάτη Αμπουζίντ Εμπάρακ από μέλη της Χρυσής Αυγής στο Πέραμα και η απόπειρα ανθρωποκτονίας στελεχών του ΚΚΕ και μελών του ΠΑΜΕ. Η ογκωδέστατη δικογραφία περιείχε δεκάδες αιματηρές επιθέσεις της οργάνωσης.

7 Οκτωβρίου 2020: Ιστορική απόφαση

Η τριμελής έδρα (Μαρία Λεπενιώτη, Γεσθημανή Τσουλφόγλου και Ανδρέας Ντόκος) ανακοίνωσε την απόφασή της για κάθε υπόθεση ξεχωριστά, με πρώτη τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, δεύτερη την απόπειρα ανθρωποκτονίας στους Αιγύπτιους αλιεργάτες, τρίτη τη δολοφονική επίθεση στο ΠΑΜΕ και στη συνέχεια για την εγκληματική οργάνωση και τη διεύθυνση αυτής.

Η εκφώνηση της ιστορικής απόφασης ξεκίνησε με απόντες το σύνολο των κατηγορουμένων πρώην βουλευτών της Χρυσής Αυγής. Κενό ήταν το εδώλιο και του καθ’ ομολογία δολοφόνου του Παύλου Φύσσα, Γ. Ρουπακιά, καθώς και των περισσοτέρων κατηγορουμένων.

Για τον Γ. Ρουπακιά αναγνώστηκε ότι κρίνεται ένοχος για ανθρωποκτονία από πρόθεση, παράνομη οπλοκατοχή, οπλοφορία και οπλοχρησία. Σχετικά με την υπόθεση του Παύλου Φύσσα, όλοι κρίνονται ένοχοι εκτός από τους Σαντοριναίο, Τσακανίκα λόγω αμφιβολιών. Ένοχοι και επτά κατηγορούμενοι για διεύθυνση εγκληματικής οργάνωσης.

Αναλυτικά:

Ο Γ. Ρουπακιάς κρίθηκε ένοχος για ανθρωποκτονία από πρόθεση, παράνομη οπλοκατοχή, οπλοφορία και οπλοχρησία

Για συνεργεία στην ανθρωποκτονία Φύσσα κρίθηκαν ένοχοι οι 15 από τους 17 κατηγορούμενους. Ειδικότερα πρόκειται για τους: Ιωάννη Άγγο, Μάριο Αναδιώτη, Γιώργο Δήμου, Ιωάννη Καζάτζογλου, Ελπιδοφόρο Καλαρύτη, Ιωάννη Κομιανό, Κωνσταντίνο Κορκοβίλη, Αναστάσιο Μιχαλάκο, Γιώργο Πατέλη, Γιώργο Σκάλκο, Γιώργο Σταμπέλο, Λέων Τσαλίκη, Αθανάσιο Τσορβα, Νικόλαο Τσορβα και Αριστοτέλη Χρυσαφίτη. Αθώοι λόγω αμφιβολιών κρίθηκαν οι Γιώργος Τσακανίκας και Σταύρος Σαντοριναίος.

Για την επίθεση σε βάρος των αλιεργατών στο Κερατσίνι ένοχοι κρίθηκαν για απόπειρα ανθρωποκτονίας και οι πέντε κατηγορούμενοι και συγκεκριμένα οι: Δημήτρης Αγριογιαννης, Μάρκος Ευγενικος, Θωμάς Μαριας, Αναστάσιος Πανταζής, Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος.

Για την επίθεση σε βάρος των αφισοκολλητών του ΠΑΜΕ στο Πέραμε, το Δικαστήριο αποφάσισε μετατροπή κατηγορίας για από απόπειρα ανθρωποκτονίας σε επικίνδυνη σωματική βλάβη για τρεις παθόντες, ενώ κρίθηκαν ένοχοι οι: Κυριάκος Αντωνακόπουλος, Ιωάννης καστρινός, Αναστάσιος Πανταζής και Αντώνιος Χατζιδάκης. Για τους υπόλοιπους παθόντες, το δικαστήριο μετέτρεψε την κατηγορία σε απλή σωματική βλάβη και έπαυσε την ποινική δίωξη.

Για διεύθυνση εγκληματικής οργάνωσης, ένοχοι κρίθηκαν οι: Νίκος Μιχαλολιάκος, Ηλίας Κασιδιάρης, Ιωάννης Λαγός, Χρήστος Παπάς, Ηλίας Παναγιώταρος, Γιώργος Γερμενής και Αρτέμης Ματθαιόπουλος.

Ένοχοι για ένταξη στην εγκληματική οργάνωση κρίθηκαν οι υπόλοιποι 11 βουλευτές (Αντώνιος Γρέγος, Ελέη Ζαρούλια, Πολύβιος Ζησιμόπουλος, Παναγιώτης Ηλιόπουλος, Νίκος Κούζηλος, Δημήτρης Κουκούτσης, Νίκος Μίχος, Κωνσταντίνος Μπαρμπαρούσης, Στάθης Μπούκουρας, Χρυσοβαλάντης Αλεξόπουλος, Μιχάλης Αραβανίτης.

Μεταξύ των υπολοίπων κατηγορουμένων που καταδικάστηκαν σε ένταξη είναι ο δολοφόνος του Παύλου Φύσσα, Γιώργος Ρουπακιάς, ο πυρηνάρχης Περάματος Αναστάσιος Πανταζής και ο πυρηνάρχης Νίκαιας, Γιώργος Πατέλης.

Μεταξύ εκείνων που αθωώθηκαν είναι η υποψήφια βουλευτής της Χρυσής Αυγής, Θέμις Σκορδέλη και η σύζυγός του Γ. Πατέλη, Θεώνη Σκαρπέλη.

Σιγά μην κλάψω, σιγά μη φοβηθώ

Στίχοι: Παύλος Φύσσας (Killah P), Γιάννης Αγγελάκας
Μουσική: Παύλος Φύσσας (Killah P), Γιάννης Αγγελάκας
Ερμηνευτές: Παύλος Φύσσας (Killah P), Γιάννης Αγγελάκας

Έγινε ο κόσμος μια μεγάλη φυλακή
κι εγώ ψάχνω έναν τρόπο τα δεσμά να σπάσω
έχω ένα μέρος που με περιμένει εκεί
σε μια πολύ ψηλή κορφή πρέπει να φτάσω
γι' αυτό απλώνω ξανά πολύ ψηλά τα δυο μου χέρια
για να κλέψω λίγο φως από τα λαμπερά αστέρια
δεν αντέχω εδώ κάτω και κοντεύει να με πνίξει
των ανθρώπων η μιζέρια τόσο όσο κι η θλίψη
δεν αντέχω άλλο κι όλοι αυτοί δε μου ταιριάξαν
πήρα τ' άλλο μονοπάτι κι όχι αυτό που μου χαράξαν
ήταν δύσβατο σκληρό και με παγίδες πολλές
αγάπες σκάρτες και φίλοι φαρμακερές οχιές
είχε τέρατα με παράξενες στολές
που παραμονεύαν πάντοτε κρυφά μέσ' στις σκιές
μην κοντοσταθείς αν πρόκειται ν' ακολουθήσεις
τα δόντια σφίξε γερά και μη δακρύσεις
εγώ το πήγα και το έφτασα στο τέρμα
κι όπως γράφουν στα βιβλία οι παλιοί σοφοί
όταν θα φτάσει ο ήλιος στο τελευταίο γέρμα
θα βάλουνε φωτιά από ψηλά οι αετοί

Για όσους με πρόδωσαν με πίσω μαχαιριές
θέλω να ξέρουν ότι, σιγά μην κλάψω
και για αυτές τις αγάπες τις παλιές
θέλω να ξέρουν ότι, σιγά μην κλάψω
κι όσοι μ' απείλησαν με πύρινα δεσμά
θέλω να ξέρουν ότι, σιγά μη φοβηθώ
να 'ρθούνε να με βρουν στην κορυφή ψηλά
τους περιμένω και, σιγά μη φοβηθώ

Μου είπαν να μην κάνω όνειρα τρελά
να μην τολμήσω να κοιτάξω τα αστέρια
μα εγώ ποτέ μου δεν τους πήρα σοβαρά
πήρα τον κόσμο ολόκληρο στα δυο μου χέρια
θέλουνε τώρα να μου φτιάξουν μια φωλιά
που εκεί πάνω της το φόβο την ασχήμια
κι ένα κλάμα γοερό και μια αλυσίδα βαριά
κουβαλάει την κατάρα των θεών και τη βλασφήμια
δε θα δακρύσω μα ούτε και δε θα φοβηθώ
δε θα αφήσω να μου κλέψουν τα όνειρα μου
ελεύθερα ψηλά πολύ ψηλά πετώ
κι όλοι ζηλεύουν τα περήφανα κι αδέσμευτα φτερά μου
και περιμένω κι άλλα αδέρφια για να 'ρθούν
σ' αυτήν την κορυφή που όλους περιμένει
αρκεί να μη δακρύσουν και να μη φοβηθούν
σ' αυτήν την έξυπνη απάτη την καλοστημένη

«Το γελαστό παιδί»

Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης

Στίχοι: Brendan Behan σε διασκευή Βασίλη Ρώτα

Πρώτη εκτέλεση: Ντόρα Γιαννακοπούλου 1962

Επανεκτέλεση: Μαρία Φαραντούρη

22 Μαΐου 1963. Στυγνή δολοφονία του φιλειρηνιστή αριστερού βουλευτή, Γρήγορη Λαμπράκη από παρακρατικούς, βασιλοφασίστες. Ο Θεοδωράκης είναι ο πρώτος πρόεδρος της «νεολαίας Λαμπράκη» που ιδρύεται μετά τη δολοφονία του και το «γελαστό παιδί» γίνεται σύμβολο για τον αγωνιστή της ειρήνης.

   Ποια όμως είναι η ιστορία του τραγουδιού; Το 1957, ο Ιρλανδός επαναστάτης και θεατρικός συγγραφέας, Μπρένταν Μπέαν (1923- 1964) γράφει το έργο «Ένας Όμηρος». To gelasto paidiΣε αυτό ο IRA συλλαμβάνει ένα εγγλέζο στρατιώτη για να τον ανταλλάξει με κρατουμένους συναγωνιστές. Αν και ο Μπέαν είχε γράψει τραγούδια για το έργο, το ελληνικό ανέβασμα του 1961, είχε μουσική Μίκη Θεοδωράκη με στίχους του Μπέαν, μεταφρασμένους από τον Βασίλη Ρώτα. Στην διάρκεια του έργου, ένας από τους επαναστάτες τραγουδά το «Το Γελαστό Παιδί» για κάποιον, που όπως λέει χαρακτηριστικά, «σκοτώθηκε από τους δικούς μας». Οι πρώτοι στίχοι λέγαν τα εξής: «Ανάθεμα την ώρα, κατάρα την στιγμή / σκοτώσαν οι δικοί μας το γελαστό παιδί». «Γελαστό μου παιδί» ήταν το παρατσούκλι που έδωσε στον Μάικλ Κόλλινς, η μητέρα του Μπήαν. Ο Μάικλ Κόλλινς, ήταν στρατιωτικός ηγέτης του IRA, στην διάρκεια του Αγώνα για την Ιρλανδική Ανεξαρτησία (1919- 1921). Υπήρξε ο άνθρωπος που μόνος του γονάτισε μια Αυτοκρατορία και που δημιούργησε την Ιρλανδία ως κράτος. Πόσοι όμως ξέρουν ότι είναι και ο πραγματικός ήρωας του «Γελαστού Παιδιού» του Μίκη Θεοδωράκη;

   Το τραγούδι ακούγεται στην ταινία «Ζ» του Κώστα Γαβρά σε σενάριο Βασίλη Βασιλικού που πραγματεύεται την δολοφονία του Λαμπράκη. Η επιλογή των τραγουδιών της ταινίας δεν γίνεται από τον ίδιο τον Μίκη αλλά από τους συντελεστές της ταινίας . Παρόλα αυτά ο συνθέτης λέει, ότι δεν θα μπορούσε ούτε ο ίδιος να κάνει καλύτερη επιλογή. Το «Γελαστό Παιδί» και με την αρωγή της ταινίας, συνδέεται άρρηκτα με τον Γρηγόρη Λαμπράκη.

   Το γεγονός ότι μιλάει για "βόλι Εγγλέζου" δεν παραξένεψε καθόλου τους Έλληνες γιατί είχαν κι αυτοί δεινοπαθήσει από τους Άγγλους (όπως και οι Κύπριοι). Το « Γελαστό Παιδί» γίνεται διαχρονική επιτυχία και απολαμβάνει διαφόρων εκτελέσεων με δυναμικότερη της Μαρίας Φαραντούρη που μ’ αυτήν την ερμηνεία, γίνεται σύμβολο της αριστεράς. Πιο ήπια είναι η πρώτη εκτέλεση, του 1962 από τον δίσκο «Ένας Όμηρος» με τη Ντόρα Γιαννακοπούλου. Στο αφιέρωμα έχουμε και τις δυο εκτελέσεις. Στο βίντεο της παρουσίασης με τη Φαραντούρη, υπάρχουν αρκετές φωτογραφίες και στοιχεία από την ζωή του Γρηγόρη Λαμπράκη. ΠΗΓΗ: noizy.gr

Γιώργος Κ. Καββαδίας