Δραπετσώνα. Το διαχρονικό ζεϊμπέκικο. Οι στίχοι του Τάσου Λειβαδίτη και η μουσική του Μίκη Θεοδωράκη ταίριαξαν απόλυτα, για να γίνουν με τη φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση, ο ύμνος της Δραπετσώνας. ‘Ένα αριστουργηματικό τραγούδι που διασάλπισε τον καημό  και την πίκρα της εργατιάς της προσφυγιάς, που αγαπήθηκε από έναν ολόκληρο λαό. Κάθε πενιά του, αναδύθηκε από τα μικρά κι ανήλιαγα στενά της προσφυγικής παραγκούπολης.

Το τραγούδι γράφτηκε με αφορμή την επονομαζόμενη «μάχη της Παράγκας», η οποία ξεκίνησε όταν το 1960, η κυβέρνηση Καραμανλή έστειλε «φιρμάνι» στον ταπεινό λαό της Δραπετσώνας να κατεδαφίσει τις παράγκες του. Τις παράγκες των εργατών που παρήγαγαν τόσο πολύ τσιμέντο, ικανό να καλύψει την αγορά ολόκληρης της Ανατολικής Μεσογείου. Αυτοί, οι εργάτες στο Κάτεργο των Λιπασμάτων του Καννελόπουλου και μετέπειτα του Μποδοσάκη, στο τσιμετάδικο της ΑΓΕΤ, οι εργάτες στο λιμάνι, δεν είχαν ένα τσουβάλι τσιμέντο να χτίσουν το σπίτι τους.

 Με τη μικρασιατική καταστροφή η Δραπετσώνα, όπως και πολλές περιοχές της Αθήνας, μετασχηματίστηκε σε έναν αυτοσχέδιο οικισμό προσφύγων από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο. Άνθρωποι που έχασαν τα πάντα σε σκηνές και ξύλινα παραπήγματα, άναρχα δομημένα, στέγαζαν τις ελπίδες για μια νέα ζωή για μια νέα πατρίδα. Ένα κομμάτι τσίγκος, δυο σανίδες και μια κουρελού για πόρτα, στέγασαν όνειρα κι ελπίδες, που φέγγιζαν από τη τρύπια στέγη.

«Μ’ αίμα χτισμένο , κάθε πέτρα και καημός
κάθε καρφί του πίκρα και λυγμός.
Μα όταν γυρίζαμε το βράδυ απ’ τη δουλειά
εγώ και κείνη όνειρα φιλιά.»

Οι δύσκολες συνθήκες διαβίωσης επιδεινώθηκαν από τους βομβαρδισμούς του 1941 και του 1944, όταν η πλειονότητα των κατοίκων εγκατέλειψε προσωρινά τα σπίτια της, από την πείνα του 1941-1942 και την πτώση της βιομηχανικής παραγωγής. Τα ντουβάρια στην παραγκούπολη είναι γεμάτα με συνθήματα ΕΛΑΣ, ΕΠΟΝ. Ο Δήμος Δραπετσώνας ταυτίστηκε, στη μεταπολεμική πραγματικότητα  με το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας και την ΕΔΑ. Όσο αυξάνονταν τα ποσοστά της ΕΔΑ, αυξάνονταν και οι τριβές με την κεντρική εξουσία.

Στη Δραπετσώνα το γκρέμισμα των παραπηγμάτων ξεκίνησε ξαφνικά, σύμφωνα με τους κατοίκους, χωρίς να υπάρχει οριστική συμφωνία το φθινόπωρο του 1960. Τότε, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής υλοποιώντας τις βουλές των αστικών κυβερνήσεων, έδωσε τα σχέδια στη δημοσιότητα για μετεγκατάσταση των προσφύγων της Δραπετσώνας σε κτίρια που θα κατασκεύαζε χρόνια αργότερα. Οι κάτοικοι αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, αντιστάθηκαν, σημειώθηκαν συγκρούσεις. Οι συγκρούσεις κορυφώνονται στις 14 του Νοέμβρη, όταν ο Διευθυντής της αστυνομίας Πειραιά με πάνω από 1000 αστυνομικούς και με εκσκαφείς εισέβαλαν στη Δραπετσώνα και άρχισαν να ξυλοκοπούν γυναίκες, παιδιά και γέροντες και να γκρεμίζουν τις παράγκες. Το ζήλο των αστυνομικών ανακόπτουν εκπρόσωποι των εργατών και βουλευτές της ΕΔΑ επισημαίνοντας στους Εισαγγελείς πως οι κατεδαφίσεις είναι παράνομες αφού ακόμα δεν έχουν επικυρωθεί από τη Βουλή.  Το 1962 το κίνημα είχε διασπαστεί. Κάποιοι άρχισαν να αποδέχονται την κατάσταση και άρχισαν να χτίζονται οι πρώτες πολυκατοικίες.

Πάρ’ το στεφάνι μας, πάρ’ το γεράνι μας
στη Δραπετσώνα πια δεν έχουμε ζωή
Κράτα το χέρι μου και πάμε αστέρι μου
εμείς θα ζήσουμε κι ας είμαστε φτωχοί

Η δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967, χωρίς χρονοτριβές γκρέμισε τα παραπήγματα, ισοπεδώνοντας κυριολεκτικά την περιοχή και ξεκίνησε την ανέγερση των πολυκατοικιών. Η δικτατορία των συνταγματαρχών ανέκοψε μια σειρά από πολιτικές και κοινωνικές διεργασίες. Οι κάτοικοι της Αθήνας, θα ονομάσουν αυτές τις πολυκατοικίες «λαϊκές», «εργατικές» ή ακόμα και «προσφυγικές» και οι κάτοικοί τους, θα αισθανθούν την γκετοποίηση για μία ακόμα φορά. Στην δεκαετία του 1970, οι περισσότεροι θα θέλουν πια να τις εγκαταλείψουν. Ο αστικός κρατικός μηχανισμός πέτυχε τον βασικό στόχο:

«Το σχέδιο του Κράτους ήταν απλό και αποτελεσματικό: με την ευκαιρία της παροχής σωστής στέγης στους πρόσφυγες, διέλυε τον κοινωνικό ιστό, διασκορπίζοντας τους κατοίκους στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα ή, και σε περιπτώσεις που ένα τμήμα τους παρέμενε στον παλιό τους χώρο, τους διέλυε σε απρόσωπα συγκροτήματα με την «κατά στοίχους δόμηση», εμποδίζοντας την επανασυγκρότηση της παλιάς τους κοινωνικής ομοιογένειας και συνοχής. Οι αφηγήσεις των προσφύγων και οι περιγραφές τους για τη διάλυση αυτή είναι συγκλονιστικές, σε όλες τις περιπτώσεις που έχουμε καταγραφές»

Και κάπως έτσι η ιστορία συνεχίζεται και ο λαός συνεχίζει να χάνει όσα με αγώνες κέρδισε.  ‘Όσο υπάρχει εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο κι όσο υπάρχουν κυβερνήσεις που εξυπηρετούν τα συμφέροντα της κυρίαρχης αστικής τάξης  σε κάθε Δραπετσώνα  του κόσμου, πια δεν  θα έχουμε ζωή!

ΠΗΓΗ: ALT.GR - Ρούλα Καραγιάννη

Με πληροφορίες από keratsini-drapetsona.gr«Αριστερή Ιδεολογία στην Πολεοδομία στην Ελλάδα, από το 1960 ως το 1990»  Γεώργιου  Μ. Σαρηγιάννη