Του Γιάννη Μπαρδάκη*
«Ηθοποιός σημαίνει φως», έγραψε το 1962 ο Μάνος Χατζιδάκις και ερμήνευσε ο Δημήτρης Χορν για τις ανάγκες της παράστασης « Οδός ονείρων» θέλοντας και οι δύο τους να ”φέρουν” στο φως το έργο που επιτελεί αλλά και τις συνεχείς δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένας ηθοποιός. Δυσκολίες που αρκετές φορές επηρεάζουν ακόμη και τις βιοποριστικές του ανάγκες.
Ο ηθοποιός
Ηθοποιός σημαίνει φως.
Είναι καημός πολύ πικρός
και στεναγμός πολύ μικρός.
και στεναγμός πολύ μικρός.
Μίλησε, κλαις;
Όχι δε λες.
Μήπως πεινάς;
Και τι να φας!
Όλο γυρνάς, πες μου πού πας;
Όλο γυρνάς, πες μου πού πας;
Σ’ αναζητώ στο χώρο αυτό,
γιατί είμ’ εγώ πολύ μικρός
και θλιβερός ηθοποιός.
Θα παίξεις μια, θα παίξω δυο.
Θα κλάψεις μια, θα κλάψω δυο.
Σαν καλαμιά θα σ’ αρνηθώ
Σαν καλαμιά θα σ’ αρνηθώ
I—–I
Θα σκεπαστώ, θα τυλιχτώ
μ’ άσπρο πανί κι ένα πουλί,
άσπρο πουλί που θα καλεί τ’ άλλο πουλί,
το μαύρο πουλί.
Παρηγοριά στη λυγαριά, υπομονή!
Αχ πώς πονεί!
Κι ύστερα λες για δυο τρελές
που μ’ αγαπούν γιατί σιωπούν,
γιατί σιωπούν…
Αχα χα χα χα…
Έλα στο φως, παίζω θα δεις.
Είμαι σοφός μην απορείς,
έλα στο φως, παίζω θα δεις.
Τους ανθρώπους λοιπόν της σκηνής τους ονόμαζαν μέχρι περίπου το 1840 « υποκριτάς», « ερμηνευτάς» και « θεατρίνους» και στα ήθη της εποχής σήμαναν κακόφημα πρόσωπα. Λέγεται μάλιστα ότι μία Αθηναία νοικοκυρά που είχε εκμισθώσει το σπίτι της σε ένα …θεατρίνο, όταν αυτός έφυγε πήρε παπά και έκανε αγιασμό.
Ο ηθοποιός Κωνσταντίνος Κυριακού ή Αριστίας ( Κων/λη 1799- Βουκουρέστι 1880).
Την λέξη « ηθοποιός» καθιέρωσε ο Κωνσταντίνος Κυριακού, γνωστός ως Αριστίας.
Επρόκειτο για Ελληνο-ρουμάνο ηθοποιό, που πήρε τα πρώτα μαθήματα κοντά στον Γάλλο ηθοποιό Φρανσουά Ζοζέφ Ταλμά. Αφού έδωσε πολλές παραστάσεις στο Βουκουρέστι με τη πρώτη γυναίκα σκηνοθέτη την ηγεμόνισσα Δομνίνα- Ραλλού Καρατζά , πολέμησε στην ελληνική επανάσταση του 1821 μετέχοντας στον Ιερό Λόχο και τραυματίστηκε στη μάχη του Δραγατσανίου . Το 825 κατέβηκε στην Ελλάδα και συνέχισε να δίνει θεατρικές παραστάσεις σε όλη την Ελλάδα και κυρίως στη Κέρκυρα.
Ποια όμως ήταν η απαρχή αυτών των εργατών της τέχνης?
Από τον Διόνυσο στην αρχαία Ελλάδα, δημιουργήθηκε ο « Διονυσιακός Θίασος», ο πρώτος πλάνητας θίασος, που ήταν ο πρόδρομος των επαγγελματικών θιάσων του 17ου αιώνα που δημιουργούνται οι πρώτοι επαγγελματικοί θίασοι, περιφερόμενοι και αυτοί οι λεγόμενοι θίασοι της Comedia dell’ arte”.
Απόγονος στην Ελλάδα του περιπλανώμενου διονυσιακού θιάσου αποτέλεσε το «μπουλούκι», που ήταν περιπλανώμενοι θίασοι με ρεπερτόριο συνήθως μελοδράματα, πατριωτικά δράματα, μονόπρακτα, νούτικες κωμωδίες και κωμειδύλλια.
Κυριότεροι εκπρόσωποι αυτών των θιάσων, από τους οποίους πέρασαν τα μεγαλύτερα ονόματα ηθοποιών ήταν οι οικογένειες Βασιλείου Στρατηγού, Γιώργου Γακίδη, Γιώργου Παπαδόπουλου και των συγχωριανών μου Λάμπη και Ρολάνδου Χρέλια.
Μεταφέρω τη πρώτη και τη τελευταία στροφή από τη ποιητική συλλογή του Μίμη Φωτόπουλου - που και αυτός θήτευσε στα μπουλούκια- με τίτλο « Τα μπουλούκια» :
« Μήνες τώρα κάθονται στο «Στέμμα»*
και ζούνε με μια χίμαιρα
και κάποιο ψέμα.
Προσμένουν ένα θιασάρχη
να τους αγκαζάρει
για κάποια μακρινή επαρχία
και να συνεχιστεί η θλιβερή τους ιστορία……
Και είν’ όλοι τους σαν να μη ζούνε
τους κυκλώνουν τόσοι πόνοι!
Κι όλο προσμένουν κάποιο θεατρώνη».
*Στέμμα. Ήταν καφενείο στη Πλατείας Ομονοίας, γωνία Σατωβριάνδου και Ίωνος, αργότερα Μαρίκας Κοτοπούλη που σύχναζαν οι άνεργοι ηθοποιοί και κλείνονταν δουλειές.
Για τη φιλόξενη στήλη της αγαπημένης εφημερίδας των Αρυραδιτών, θα μεταφέρω σε δύο συνέχειες τους Κερκυραίους ηθοποιούς, άλλους γνωστούς και άλλους άγνωστους στο ευρύ κοινό, που όμως όλοι τους έβαλαν ένα λιθαράκι στο οικοδόμημα του Θεάτρου και του Κινηματογράφου.
Καταλαμβάνουν ένα μεγάλος χρονικό εύρος εκατό χρόνων από το 1850 έως το 1950.
Αν κάποιος από τους αναγνώστες έχει περισσότερες πληροφορίες για κάποιον από τους αναφερόμενου ηθοποιούς ας τις καταθέσει.
Α΄ ΜΕΡΟΣ ( 1850-1925)
1.- Αρλιώτη Αντέλλα ( Κέρκυρα 1892-?) : Γεννήθηκε στη Κέρκυρα και εμφανίστηκε στη σκηνή το 1910. Το 1919 συμμετείχε στη « Μουσική Σκηνή» και συνεργάστηκε στη συνέχεια με τους θιάσους Γιάννη Παπαϊωάννου και Νικολάου Πλέσσα ( 1880-1942).
2.- Βλαχοπούλου Ρένα ( Κέρκυρα 1923- 2004):