Μπορεί η Παγκόσμια Ημέρα Υγροτόπων που γιορταζόταν στις 2 Φεβρουαρίου να πέρασε σχεδόν απαρατήρητη -ίσως επειδή οι Παγκόσμιες Ημέρες έχουν αποκτήσει εθιμοτυπικό χαρακτήρα–, εντούτοις οι υγρότοποι έχουν ιδιαίτερη σημασία καθώς αποτελούν πολύτιμο καταφύγιο για χιλιάδες οργανισμούς με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Οι υγρότοποι θεωρούνται ως μια φυσική λύση για την παγκόσμια απειλή της κλιματικής αλλαγής.

Απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα, βοηθούν στην επιβράδυνση της ανόδου της παγκόσμιας θερμοκρασίας και στη μείωση της ρύπανσης και, ως εκ τούτου, αναφέρονται συχνά ως «νεφρά της Γης».

Συγκεκριμένα, οι τυρφώνες από μόνοι τους αποθηκεύουν διπλάσιο διοξείδιο του άνθρακα από όλα τα δάση του πλανήτη μαζί. Ωστόσο, όταν αποστραγγίζονται και καταστρέφονται, εκπέμπουν τεράστιες ποσότητες άνθρακα, αναφέρει το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών.

Επιπλέον, παρέχουν ένα προστατευτικό μέσο έναντι των επιπτώσεων των πλημμυρών, της ξηρασίας, των τυφώνων και των τσουνάμι. Και παρόλο που καλύπτουν μόνο το 6%, περίπου, της επιφάνειας της Γης, το 40% όλων των ειδών φυτών και ζώων ζουν ή αναπαράγονται σε υγροτόπους. Από την άλλη, το ρύζι που καλλιεργείται στους ορυζώνες αποτελεί βασική διατροφή 3,5 δισεκατομμυρίων ανθρώπων.

Οι υγρότοποι είναι οικοσυστήματα όπου το νερό είναι ο πρωταρχικός παράγοντας που ελέγχει το περιβάλλον και τη σχετική φυτική και ζωική ζωή. Ενας ευρύς ορισμός περιλαμβάνει τόσο τα γλυκά ύδατα όσο και θαλάσσια και παράκτια οικοσυστήματα, όπως λίμνες και ποτάμια, υπόγειους υδροφόρους ορίζοντες, βάλτους και έλη, υγρά λιβάδια, τυρφώνες, οάσεις, εκβολές ποταμών, δέλτα και παλιρροϊκά οικοσυστήματα, μαγκρόβια και άλλες παράκτιες περιοχές και ανθρωπογενείς τοποθεσίες, όπως λιμνούλες, ορυζώνες, δεξαμενές και αλυκές. «Αν και υπάρχουν σε όλες τις περιοχές του πλανήτη, περίπου το 30% των υγροτόπων βρίσκονται στη Βόρεια Αμερική. Η Ασία και η Βόρεια Αμερική μαζί έχουν πάνω από το 60% της επιφάνειας των υγροτόπων του πλανήτη.

Κρίσιμα οικοσυστήματα

Οι υγρότοποι είναι κρίσιμοι για τους ανθρώπους και τη φύση, δεδομένης της εγγενούς αξίας αυτών των οικοσυστημάτων και των πλεονεκτημάτων και των υπηρεσιών τους, συμπεριλαμβανομένων των περιβαλλοντικών, κλιματικών, οικολογικών, κοινωνικών, οικονομικών, επιστημονικών, εκπαιδευτικών, πολιτιστικών, ψυχαγωγικών και αισθητικών, ενώ συμβάλλουν στη βιώσιμη ανάπτυξη και την ανθρώπινη ευημερία.

Περισσότεροι από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι σε όλο τον κόσμο εξαρτώνται από αυτούς για τα προς το ζην, αριθμός που ισοδυναμεί με περίπου έναν στους οκτώ ανθρώπους στη Γη.

Ωστόσο, οι υγρότοποι είναι από τα οικοσυστήματα με τα υψηλότερα ποσοστά παρακμής, απώλειας και υποβάθμισης. Εξαφανίζονται τρεις φορές πιο γρήγορα από τα δάση και είναι το «πιο απειλούμενο οικοσύστημα της Γης». Σε μόλις 50 χρόνια -από το 1970- το 35% των υγροτόπων του κόσμου έχει χαθεί.

Οι απειλές που οδηγούν σε απώλεια υγροτόπων περιλαμβάνουν την αποστράγγιση για τη γεωργία και τις κατασκευές, τη ρύπανση, την υπεραλίευση και την υπερεκμετάλλευση των πόρων, τα χωροκατακτητικά είδη και την κλιματική αλλαγή. Η Μεσόγειος έχει χάσει το 50% των φυσικών υγροτόπων της από το 1970.

Στην Ελλάδα δέκα μεγάλες υγροτοπικές περιοχές της χώρας περιλαμβάνονται στον Κατάλογο των Υγροτόπων Διεθνούς Σημασίας (υγρότοποι Συνθήκης Ραμσάρ), με τη συντριπτική πλειονότητα αυτών να βρίσκεται στον Βορρά. Κι όμως, παρά τη μεγάλη τους αξία, απειλούνται και εξακολουθούν να υποφέρουν από πλήθος σοβαρών προβλημάτων.

Και, δυστυχώς, από αυτή τη «μοίρα» δεν εξαιρείται σχεδόν κανείς: ακόμα και σε μεγάλους υγρότοπους διεθνούς σημασίας, που είναι ενταγμένοι στον κατάλογο της Συνθήκης Ραμσάρ, καθώς και στο ευρωπαϊκό δίκτυο Natura 2000, έχουν διαπιστωθεί πολλά και σοβαρά περιστατικά λαθροθηρίας, όπως στο Κοτύχι και στη Στροφυλιά -όπου η «εμπόλεμη» κατάσταση που επικρατεί από τους κυνηγούς κάθε άλλο παρά προστατευόμενη περιοχή θυμίζει- αλλά και στον Αμβρακικό και στις εκβολές του Αξιού, επισημαίνει η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, που συμπλήρωσε 40 χρόνια αδιάλειπτης δράσης για την προστασία και ανάδειξη των ελληνικών υγροτόπων.

Περιστατικά λαθροθηρίας όμως αποτελούν «καθημερινότητα» και για πολλούς άλλους, μικρότερους υγρότοπους, όπως η λιμνοθάλασσα Κορισσίων στην Κέρκυρα, όπου πριν από λίγες μέρες είχαμε ένα περιστατικό θανάτωσης φλαμίνγκο. Ωστόσο, η σοβαρότερη και μη αναστρέψιμη απειλή για τα υγροτοπικά οικοσυστήματα είναι η υποβάθμιση και καταστροφή των ενδιαιτημάτων, ιδίως στους μικρούς υγροτόπους.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των υγροτόπων της Περαίας, κοντά στη Θεσσαλονίκη, όπου σχεδιάζεται η δημιουργία «Βιομηχανικού - Τεχνολογικού Πάρκου» εντός της υγροτοπικής περιοχής, γεγονός που θα σημάνει την ολοκληρωτική της εξαφάνιση. Ανάλογο κίνδυνο αντιμετωπίζει και ο Natura 2000 υγρότοπος της Βραυρώνας στην Αττική, στις εκβολές του ποταμού Ερασίνου, λόγω των σχεδιαζόμενων αντιπλημμυρικών έργων που αγνοούν πλήρως την οικολογική αξία της περιοχής.

«Η Παγκόσμια Ημέρα Υγροτόπων δεν αποτελεί μια ημέρα γιορτής αλλά μία ακόμα ημέρα ανησυχίας και επαγρύπνησης, όπως κάθε χρόνο, όπως όλον τον χρόνο. Και είναι σημαντικό να μην ξεχνάμε ότι κάθε υγρότοπος μετράει! Οι μικροί υγρότοποι είναι εξίσου σημαντικοί με έναν υγρότοπο διεθνούς προστασίας, γιατί είναι πολύτιμοι σταθμοί ξεκούρασης και ανεφοδιασμού για χιλιάδες μεταναστευτικά πουλιά αλλά και δεκάδες άλλα είδη οργανισμών που βρίσκουν σε αυτούς το μοναδικό τους καταφύγιο. Ακόμα και το πιο μικρό υγροτοπάκι μπορεί να αποβεί σωτήριο για έναν κουρασμένο φτερωτό μετανάστη, αλλά και μια “όαση” φύσης για εμάς τους ίδιους», αναφέρει η Ορνιθολογική Εταιρεία.