Ο επτανησιακός Ριζοσπαστισμός (1848- 1864) ήταν κίνημα εθνικoαπελευθερωτικό απαιτώντας δηλαδή την Ένωση της Επτανήσου με την ελεύθερη Ελλάδα σύμφωνα με την πολυδύναμη αρχή των εθνοτήτων (καρμποναρισμός) και συγχρόνως εμπνεόταν από τα δημοκρατικά ιδανικά των γαλλικών επαναστάσεων του 1789 και του 1848 (λαϊκή κυριαρχία, ισότητα, ελευθερία, αδελφότητα)». Βέβαια η ηγεσία του ριζοσπαστικού κινήματος αποτελείτο από τα προοδευτικά, φιλελεύθερα και δημοκρατικά στοιχεία της υπό διαμόρφωση τοπικής αστικής τάξης (έμποροι, καραβοκύρηδες κ.α) και της διανόησης, που σήκωσε το βάρος της ανάπτυξης του κινήματος αυτού και της αντίστασης στην αγγλική κατοχή και κυριαρχία. Οι συνεχείς εξεγέρσεις εντάθηκαν. Η επέμβαση του αγγλικού στρατού τις περιόρισε για λίγο, αλλά το 1848 – 49 η εξέγερση στη Σκάλα Κεφαλονιάς εξελίχθηκε σε κανονική ένοπλη αντιπαράθεση. Δύο φορές 1850 και 1857 οι Ριζοσπάστες υποβάλλουν πρόταση Ένωσης με την Ελλάδα. Όταν στις 26 Νοεμβρίου 1850, ο Ριζοσπάστης βουλευτής Ιωάννης Δετοράτος Τυπάλδος προτείνει στη βουλή το ψήφισμα για την ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα, η Βρετανία απαντά με διωγμούς, συλλήψεις, φυλακίσεις, εξορίες και κλείσιμο των εφημερίδων. Αντίθετα οι Ευγενείς και το κόμμα τους Προστασιανοί ή Καταχθόνιοι συναρτούσαν τα συμφέροντά τους από την αγγλική «προστασία» κρατώντας υποτελή στάση, ενώ οι Μεταρρυθμιστές επιδίωκαν μεταρρυθμίσεις μεταθέτοντας την Ένωση στο απώτερο μέλλον.
Το ψήφισμα της 26ης Νοεμβρίου 1950 που πρότεινε ο Ριζοσπάστης βουλευτής Ιωάννης Δετοράτος-Τυπάλδος, σε μια ενθουσιώδη Βουλή, τόνιζε: ‘’Επειδή η Ανεξαρτησία, η Κυριαρχία και η Εθνικότης εκάστου λαού είναι δικαιώματα φυσικά και απαράγραπτα διακηρύττει ότι η ομόθυμος, στερεά και αμετάτρεπτος θέληση του Επτανησιακού λαού, είναι η ανάκτηση της ανεξαρτησίας τους και η ένωση αυτού με το λοιπό Έθνος του, την απελευθερωμένη Ελλάδα’’. Το ψήφισμα αυτό υπέγραψαν οι: Γεράσιμος Λιβαδάς, Ναδάλης Δομενεγίνης, Γεώργιος Τυπάλδος, Φραγκίσκος Δομενεγίνης, Ηλίας Ζερβός – Ιακωβάτος, Ιωσήφ Μομφεράτος, Τηλέμαχος Παϊζης, Ιωάννης Τυπάλδος, Άγγελος Σιγούρος – Δεσύλλας, Στ. Πυλαρινός, Χριστόδουλος Τοφάνης.
ΨΗΦΙΣΜΑ
ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΩΝ
Επειδή η ανεξαρτησία, η κυριαρχία και η εθνικότης εκάστου λαού είναι δικαιώματα φυσικά και απαράγραπτα∙
Επειδή ο λαός της Επτανήσου, απαρτίζων μέρος αναπόσπαστον της ελληνικής φυλής, στερείται σήμερον της πραγματικής απολαυής και εξασκήσεως των τοιτούτων δικαιωμάτων∙
Επειδή, προς τοις άλλοις, εξέλειψαν πλέον αι αφορμαί, ένεκα των οποίων ετέθη υπό την αγγλικήν προστασίαν, δυνάμει συνθήκης εις την οποίαν ουδεμίαν ποτέ έδωκε συγκατάθεσιν∙
Επειδή, τέλος, μερίς τις της ελληνικής φυλής, εις την οποίαν ανήκει, δηλαδή η απελευθερωμένη Ελλάς, ανέκτησε τα κυριαρχικά και εθνικά αυτής δικαιώματα∙
Δι’ όλα ταύτα,
Η πρώτη ελευθέρα Βουλή των αντιπροσώπων της Επτανήσου
Διακηρύττει
Ότι η ομόθυμος, στερεά και αμετάτρεπτος θέλησις του επτανησιακού λαού είναι η ανάκτησις της ανεξαρτησίας του και η ένωσις αυτού με το λοιπόν έθνος του, την απελευθερωμένην Ελλάδα.
Η παρούσα διακήρυξις θέλει διαβιβασθή διά διαγγέλματος της Βουλής προς την προστάτιδα δύναμιν, όπως διά των αρμοδίων μέσων διακοινώση αυτήν και εις τας λοιπάς της Ευρώπης δυνάμεις, διά να ενεργήσωσιν ομού προς ταχείαν αυτής πραγματοποίησιν.
Εν τη Βουλή των Αντιπροσώπων τη 26 Νοεμβρίου 1850
Οι Αντιπρόσωποι
Γεράσιμος Α. Λιβαδάς, Ναθαναήλ Δομενεγίνης, Άγγελος Δεσύλας, Φραγκίσκος Δομενεγίνης, Ηλίας Ζερβός Ιακωβάτος, Ιωσήφ Μομφερράτος, Τηλέμαχος Παΐζης, Ιωάννης Τυπάλδος Δοτοράτος, Σταματέλος Πυλαρινός, Γεώργιος Τυπάλδος Ιακωβάτος, Χριστόδουλος Ποφάντης. (Βλ. εικόνα 1).
Οι ριζοσπάστες βουλευτές της Θ΄ Ιόνιας Βουλής
Η προστάτρια δύναμη θορυβημένη αντέδρασε άμεσα. Χρησιμοποίησε όπλα, κατέφυγε σε διώξεις, καταδίκες, απαγχονισμούς, εξορίες, εκλογικές νοθείες. Κατέβαλε κάθε προσπάθεια να περιορίσει και να ελέγξει την εξάπλωση του Ριζοσπαστισμού. Επιδίωξε να αποκεφαλίσει το κίνημα, να τρομοκρατήσει το λαό, να σκορπίσει τη σύγχυση. Παράλληλα, μετά το κριμαϊκό πόλεμο (1854-1857), η βρετανική διπλωματία άρχισε να μελετά άλλους τρόπους υπεράσπισης των συμφερόντων της στον Ελλαδικό και μεσογειακό χώρο.
Οι «Αληθείς Ριζοσπάστες» (Ηλίας Ζερβός – Ιακωβάτος, Ιωσήφ Μομφεράτος) θα επιμένουν μέχρι τέλος στο κοινωνικό περιεχόμενο του αγώνα καταδικάζοντας τις μεγάλες δυνάμεις, τους «τυράννους και καταπιεστές των λαών» αρνούμενοι να υπογράψουν την Ένωση στις 23 Σεπτεμβρίου/5 Oκτωβρίου 1864 το IΓ’ Iόνιο Κοινοβούλιο. Η εφημερίδα του Ι. Μομφερράτου: «… η Αναγέννησις κηρύττει άνευ δισταγμού ενώπιον της Επτανήσου και
του έθνους ότι Ριζοσπαστισμός είναι ταυτόσημος με το δημοκρατικομμουνισμός. […] Αν τινές […], δύο ή τρεις εν Κεφαλληνία σοσιαλισταί ή κομμουνισταί αποκαλούνται Ριζοσπάσται, δεν έπεται εκ τούτου ότι όσοι αποκαλούνται Ριζοσπάσται είναι δια τούτο σοσιαλισταί ή κομμουνισταί». Η Αναγέννηση (9 Απριλίου 1849), επικροτούσε τα συνθήματα που αναρτήθηκαν στο «Δημοτικό Κατάστημα Αργοστολίου» για τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου της χρονιάς εκείνης: «Εθνική ανεξαρτησία — Ζήτω η απελευθέρωσις των λαών» και «Ελευθερία — Ισότης — Αδελφότης. — Ζήτω η Παγκόσμιος Δημοκρατία»
Στις 29 Μαρτίου του 1864 οι εκπρόσωποι του Ηνωμένου Βασιλείου, της Ελλάδας, της Γαλλία και της Ρωσίας υπέγραψαν τη Συνθήκη του Λονδίνου, με τη δέσμευση της μεταβίβασης των νήσων στην Ελλάδα. Αυτό είχε ως στόχο να ενισχύσει τη βασιλεία του πρόσφατα νεοεγκατασταθέντα βασιλιά Γεωργίου Α' των Ελλήνων. Έτσι στις 28 Μαΐου, με την ανακήρυξη της Ύπατης Αρμοστείας του Κυρίου, τα Επτάνησα ενώθηκαν με την Ελλάδα.
Γιώργος Κ. Καββαδίας
