• Αργυράδες - Κέρκυρας
  • Thursday , Feb 1 , 2018

Περιφέρεια Ιονίων Νήσων

Ο σηκωμός της εργατικής τάξης στα Επτάνησα - Μέρος Α΄

May 05, 2021 495

Ο σηκωμός της εργατικής τάξης στα Επτάνησα - Μέρος Α΄

 Κείμενο: Αλέκος Πρίφτης

Έναν αιώνα πριν, την Πρωτομαγιά του 1921, οι εργαζόμενοι της Κέρκυρας πορεύτηκαν μαχητικά στους δρόμους της πόλης με συνθήματα και τραγουδώντας τη «Διεθνή» των Εργατών.

Με μπάντα της Παλαιάς Φιλαρμονικής στην κεφαλή.

Με συνθήματα για το 8ωρο που και πάλι, έναν αιώνα μετά, αποτελεί θέμα της ημερήσιας διάταξης του ελληνικού εργατικού κινήματος.

Τόσο δυναμικά, τόσο ωραία, εγιορτάστηκε η Πρωτομαγιά στην Κέρκυρα πριν από εκατό χρόνια.

Όπως βέβαια, στην ύπαιθρο κυρίως, γιορτάστηκε επίσης με τραγούδια και με το παραδοσιακό έθιμο. Με το γνωστό μαγιόξυλο.

Νέοι εργάτες-τραγουδιστές, συνήθως με κάτασπρα ρούχα και κόκκινα μαντίλια στον λαιμό. περιέφεραν έναν κορμό τρυφερού νιού κυπαρισσιού σκεπασμένο με κίτρινες μαργαρίτες και χλωρά κλαδιά, τραγουδώντας.

Τη χαρά, τα τραγούδια, τις ελπίδες που φούντωναν κάθε Πρωτομαγιά στα Επτάνησα τον 19ο αιώνα απαθανάτισε στα 1880-1885, λίγους μήνες ή λίγα χρόνια πριν απ' τη θυσία των Αμερικανών εργατών στο Σικάγο, ο Χαράλαμπος Παχής στην υπέροχη ζωγραφιά του με τίτλο «Πρωτομαγιά στην Κέρκυρα» που βρίσκεται στο κερκυραϊκό παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης. Οι πρώτες επτανησιακές αρέκιες και αριέτες, ας θυμίσουμε εδώ, όπως έχει αποδείξει ο Νίκιας Λούντζης δεν ήταν παρά τραγούδια της δουλειάς, συχνά από ναύτες.

Οι ναύτες, αποτέλεσαν άλλωστε, λόγω της πρώιμης ορμητικής ανάπτυξης της επτανησιακής εμπορικής ναυτιλίας από τον 18ο αιώνα ακόμη, το πιο πολυάριθμο και ίσως πιο δυναμικό κομμάτι της αναπτυσσόμενης επτανησιακής εργατικής τάξης τον 19ο αιώνα, καθώς η αστική τάξη στα Επτάνησα αναπτύχθηκε πολύ πιο πρόωρα και ολοκληρωμένα απ' ό,τι η ίδια αυτή τάξη στην ηπειρωτική Ελλάδα. Επίσημα στοιχεία μαρτυρούν ότι ειδικότερα στην Κεφαλονιά και την Ιθάκη τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα η ναυτιλία αριθμούσε ίσως περί τα 200 σημαντικού μεγέθους ιστιοφόρα πλοία και άλλα μικρότερα μέσα θαλάσσιων μεταφορών και ανέρχονταν  σχεδόν σε 4.000 οι εργαζόμενοι σ' αυτά και σε συναφείς λιμενικές και ναυπηγικές εργασίες. Συνυφασμένη εξάλλου με πληρώματα των βενετικών πλοίων, που λόγω απληρωσιάς εξεγέρθηκαν μαζί με Κερκυραίους κι εκατέλαβαν με όπλα το παλάτι του Βενετού διοικητή, είναι η «ανταρσία στην Κέρκυρα το 1640, η καταγεγραμμένη μερικώς στην τυπωμένη το 1672 στη Βενετία «Della historia di Corfu» πρώτη «Ιστορία της Κέρκυρας», γραμμένη απ' τον Ανδρέα Μάρμορα. Στη Ζάκυνθο έχουν εντοπιστεί, επίσης, ίχνη ύπαρξης «Συντεχνίας Ναυτών» απ' το 1561.   

Τον κλάδο τους αφορούσε και η πρωταρχική νομική πράξη του 19ου αιώνα στα Επτάνησα σχετικά με εργαζόμενους. Το 1803. Τότε, στο επτανησιακό κρατικό μόρφωμα εκείνης της περιόδου, εκδόθηκε «Κανονισμός Ναυτιλίας της Ιονικής Πολιτείας» με προβλέψεις, όπως βεβαιώνει ο Γεράσιμος Παγκράτης, για τη σύνθεση των πληρωμάτων των πλοίων. Είχε συνταχθεί ο Κανονισμός αυτός, σύμφωνα με τον Ντίνο Κονόμο, με φροντίδα του Ιωάννη Καποδίστρια. 

Για να γυρίσουμε στο 1921, με τη συγκέντρωση και την πορεία στο κέντρο της πόλης, λοιπόν, τότε αφενός τιμήθηκε δυναμικά η θυσία και το μήνυμα του αγώνα των Αμερικανών εργατών στο Σικάγο το 1886 και, αφετέρου, η εργατική τάξη του νησιού διαδήλωσε τα δικά της δίκαια.

 

Μέρες πριν, από τον Απρίλιο, για την προετοιμασία της εκδήλωσης αντηχούσαν, θαρρείς, με πίστη για τη Νίκη, οι αισιόδοξοι σολωμικοί στίχοι για το νικηφόρο Αύριο:

 

Αύριο θα κόψουμε κάτι λουλούδια

αύριο θα ψάλουμε κάτι τραγούδια

εις την πολύανθη Πρωτομαγιά.

 

Να που η δροσόβολη αύρα ξυπνάει

και ψιθυρίζοντας μοσχοβολάει

από τ' αρώματα τ' αυγερινά.

 

Σ' τα φύλλα επέρναε και της καρδίας

σαν τα κινήματα της φαντασίας

που ζωγραφίζουνε την ευτυχιά.

 

Οι στίχοι, δηλαδή, απ' την «Τρελή Μάνα» του Διονύσιου Σολωμού που θρηνεί τον χαμό των δυο παιδιών της. Πού κολλάνε εδώ, θα πείτε ίσως, οι στίχοι του Σολωμού για την «πολύανθη» Πρωτομαγιά με την Εργατική Πρωτομαγιά που ως Ημέρα της εργατικής τάξης καθιερώθηκε διεθνώς το 1889, δηλαδή τριάντα δύο χρόνια μετά τον θάνατο του Ζακύνθιου ποιητή στην Κέρκυρα; Κι όμως εκείνος πρώτος, πολύ πριν η Πρωτομαγιά γίνει διεθνές σύμβολο του αγώνα των εργατών για τα δικαιώματά τους και μιαν ευτυχισμένη κοινωνία, προφητικά θα 'λεγε κανείς, εσυνέδεσε στην «Τρελή Μάνα» του την Πρωτομαγιά με την ευτυχία. Εκτός αν υποθέτετε ότι στις συνθήκες της Κατοχής τα χρόνια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, σε ηλικία 17 ετών, άστοχα ο Μίκης Θεοδωράκης εμπνεύστηκε απ' αυτούς τους στίχους για να ξεκινήσει να γράφει την περίφημη «Τρίτη Συμφωνία» του διαμηνύοντας σ' αυτή, μ' αυτούς ακριβώς τους στίχους στον νου, την Πρωτομαγιά της Ελευθερίας!

Το 1942 εσυνέβη αυτό, δεκαέξι χρόνια πριν ο Θεοδωράκης το 1958 μελοποιήσει τον «Επιτάφιο» του Γιάννη Ρίτσου για τον θρήνο μιας μάνας για τη δολοφονία του διαδηλωτή αυτοκινητιστή γιου της στις μεγάλες απεργιακές διαδηλώσεις των εργαζομένων στη Θεσσαλονίκη το 1936.

Τότε, τον Μάη του '36, ας το πούμε εδώ, μαζί με την εργατιά της Θεσσαλονίκης είχαν ξεσηκωθεί οι εργαζόμενοι σε όλα τα νησιά του Ιονίου όσο ποτέ πριν!

Ο Διονύσιος Σολωμός στην Κέρκυρα, μην ξεχνάμε, σε μια περίοδο κατά την οποία στην Ευρώπη εργάτες είχαν αρχίσει να προβάλλουν σε αστικές επαναστάσεις τα δικά τους αιτήματα και ο ίδιος σε επιστολή του τις είχε υποστηρίξει ως προάγγελο του Καλού, έγραψε λίγους στίχους σωσμένους με τον τίτλο «Το Ψίχαλο» που συνεχίζουν να απασχολούν ερευνητές για τη σημασία τους. Οι μαθητές του τους ενέταξαν, προφανώς όχι τυχαία, στα Επιγράμματα του ποιητή, μαζί με την περίφημη «Ωδή του προς τους Επτανησίους». Να τι λένε:

 

Σε βλέπω πάντα που κυλάς·

για πες μου, ψίχαλο,

πού πας;

Πού πας ομπρός οπίσω;

— Τον κόσμο να φωτίσω.

 

Τον γιορτασμό του 1921 στην Κέρκυρα, για να επιστρέψουμε πάλι σ' αυτόν, διέσωσε στη συλλογική μνήμη ο κομμουνιστής-αγωνιστής Μάχος Ρούσης, που το όνομά του φέρει πλατεία της πόλης της Κέρκυρας. Είναι αποτυπωμένη σε σημειώσεις του συναγωνιστή του Στέφανου Ριζικάρη δημοσιευμένες στο βιβλίο «Σοσιαλιστικός Όμιλος Κέρκυρας». Στην περιοχή της Σπηλιάς είχε γίνει η συγκέντρωση. Η πορεία στη συνέχεια «διασχίζει τη Νικηφόρου Θεοτόκη, ενώ προπορεύεται η μπάντα της Παλαιάς Φιλαρμονικής και στην κεφαλή μια κόκκινη σημαία. Καθώς η μπάντα παιανίζει, οι εργάτες τραγουδούν τη "Διεθνή" και φωνάζουν ρυθμικά το αίτημα της εποχής: "Θέλουμε οχτάωρο". Η πυκνή διαδήλωση περνά από το Λιστόν, την Ευγενίου Βουλγάρεως και καταλήγει στο Δημοτικό Θέατρο, στα προπύλαια του οποίου εκφωνούνται λόγοι και μετά ο κόσμος διαλύεται».

Επρόκειτο, δίχως άλλο, για έναν μαζικό γιορτασμό, με έντονα ταξικά χαρακτηριστικά και πίστη στη νικηφόρα πορεία του εργατικού αγώνα. Ως την τελική νίκη που μ' ετούτα λόγια εσάλπιζε για τα κοινωνικά «ψίχουλα» του Κόσμου όλου η γραμμένη στη Γαλλία το 1871 «Διεθνής», ο Ύμνος αυτός της παγκόσμιας εργατικής τάξης που τραγουδούσαν:

 

Το δίκιο από τον κρατήρα βγαίνει

σα βροντή σαν κεραυνός.

Φτάνουν πια της σκλαβιάς τα χρόνια

όλοι εμείς οι ταπεινοί της γης

που ζούσαμε στην καταφρόνια

θα γίνουμε το παν εμείς.

 

* * *

Στον αγώνα ενωμένοι

κι ας μη λείψει κανείς

 

* * *

 

Θεοί, αρχόντοι, βασιλιάδες

με πλάνα λόγια μας γελούν

της γης οι δούλοι κι οι ραγιάδες

μοναχοί τους, θα σωθούν...

Για να λείψουν τα δεσμά μας

για να πάψει πια η σκλαβιά

να νιώσουν πρέπει τη γροθιά μας

και της ψυχής μας τη φωτιά.

 

 

Να και εικόνα από την Πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση που οι εργαζόμενοι της Κέρκυρας είχαν κάνει μπροστά από το Δημοτικό Θέατρο της πόλης έναν χρόνο νωρίτερα, το 1920, με πρωτοβουλία μιας «Πανεργατικής Ένωσής» τους.

Την είχαν συστήσει «επί τη βάσει της πάλης των τάξεων, έξω κάθε αστικής επιρροής, με τάσεις και σκοπόν την χειραφέτησιν του προλεταριάτου», σωματεία των ξυλουργών, καπνεργατών, αρτεργατών, εργατών αλευροποιίας και ραπτεργατών, με την υποστήριξη σωματείων των χτιστών, των αμαξηλατών και των υποδηματεργατών και ίσως και άλλων εργατικών σωματείων του νησιού. Πού να ξέραμε ακριβώς, φίλες και φίλοι, πόσα ετράβηξαν οι πρόγονοί μας εργαζόμενοι εκείνου του καιρού για να σώσουν τα σωματεία τους -που με πόσους κινδύνους και κατατρεγμούς εδημιούργησαν- από τις βάρβαρες συχνά προσπάθειες των αστικών κομμάτων και των μεγαλοεπιχειρηματιών να τα φέρουν στα μέτρα τους, να τα κάνουν του χεριού τους! Είχαν αναγκαστεί το 1921 να διαχωρίσουν τη θέση τους από την συμβιβασμένη με τα αφεντικά, όπως έλεγαν, ηγεσία του τοπικού Εργατικού Κέντρου. 

Έμεινε στην Ιστορία εκείνος ο μαζικός γιορτασμός. Ένας επαναστάτης ποιητής ήταν ανάμεσα στους βασικούς ομιλητές. Ο Σπύρος Νικοκάβουρας.

 

Στίχοι δύο Κερκυραίων ποιητών, του Νικοκάβουρα και του Νίκου Λευτεριώτη, είχαν ήδη προβληθεί στην Αθήνα, κατά τις προετοιμασίες του κεντρικού γιορτασμού της Πρωτομαγιάς στην ελληνική πρωτεύουσα, από τις 17 Απριλίου. Εκείνη τη μέρα του 1920 η εφημερίδα «Ριζοσπάστης» η προσκείμενη τότε στο ηλικίας δύο ετών Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας, που τέσσερα χρόνια αργότερα μετονομάστηκε σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας, εκυκλοφόρησε με δικούς τους εργατικούς-σοσιαλιστικούς στίχους στην πρώτη σελίδα της, το κύριο θέμα της οποίας ήταν μήνυμα «Προς τους προλετάριους όλης της Ελλάδος» για τον επικείμενο γιορτασμό της Εργατικής Πρωτομαγιάς.

Με το σονέτο «Λένιν» του Νικοκάβουρα για τον οδηγητή της Ρωσικής Επανάστασης πάνω ψηλά και το ποίημα «Χαίρε Ρωσία» του Λευτεριώτη κάτω δεξιά.

Η τόσο έντονη δραστηριότητα του εργατικού κινήματος στα Επτάνησα εκείνον τον καιρό ήταν που έκανε αργότερα τον Αιμίλιο Χουρμούζιο, φίλες και φίλοι, να γράψει με αρκετή υπερβολή ότι τότε στην Κέρκυρα, ως επίκεντρο της Επτανήσου, βρισκόταν το «γενικό στρατηγείο»  των εργατικών - σοσιαλιστικών οργανώσεων της Ελλάδας.

 

Στην Κέρκυρα, από έναν μαθητή του Σολωμού γεννημένο στην Κεφαλονιά και μεγαλωμένο στην Κέρκυρα που πέρασε στην Ιστορία ως ο καλύτερος συνεχιστής του, εγράφτηκε προς τα τέλη του 19ου αιώνα το πρώτο στην Ελλάδα, σύμφωνα με τον Γιώργο Βαλέτα, ποίημα για τον Εργάτη, έστω με παρότρυνση να μη «ζηλεύει» τον πλούτο των αφεντικών του. Δεν είναι το πρώτο, είναι αχρονολόγητο, φέρει τον τίτλο «Εργασία» όπως βλέπετε στο πρωτότυπο με τα γράμματα του ποιητή και είναι γεγονός ότι -σε μια εποχή που η εργατική τάξη «σήκωνε κεφάλι» στα νησιά μας- αναγνωρίζει και εξαίρει τον ρόλο της. Περιλαμβάνεται σε ευρύτερη ποιητική συλλογή που εκδόθηκε το 1899 με τον τίτλο «Ψίχαλα». Αφορά τους εργάτες γης και ανήκει στον ποιητή Γεράσιμο Μαρκορά, τον γνωστό κυρίως για το ποίημά του «Όρκος» σχετικά με το ολοκαύτωμα του Αρκαδιού στην Κρήτη.

Μιλά για τον εργάτη και τον κόπο του. Ο ίδιος νωρίτερα έγραψε το ποίημα «Σκαφτιάς». Ύμνησε τον εργάτη γης που «λαλήματ' άλλα καρτερεί να χαιρετήσουν μιαν αυγή που φως αιώνιο θάχει», ενώ σε άλλους του στίχους εσημείωσε: «Αν οι φτωχοί και αγνώριστοι» δεν βρίσκουν θέση στην «άχαρη τέτοιου καιρού ιστορία», η φήμη τους με τους στίχους του «για λίγο καν ας ακουστεί στον έρμο αυτόν αέρα»! 

 

Για να 'ρθει το 1915 ένας άλλος μαθητής -πνευματικός μαθητής αυτός- του Σολωμού, ο νεότερος ποιητής Γεράσιμος Σπαταλάς από το κερκυραϊκό χωριό Σιναράδες να διακηρύξει με στίχους πρωτοποριακούς στην Ελλάδα ότι η ρίζα του κακού έχει όνομα για τα πάθη των εργατών και του λαού και αυτό είν' ετούτο: «Καπιταλισμός».

Το ομώνυμο ποίημά του είδε το φως το έτος αυτό στην Αθήνα σε ποιητική συλλογή του με τον τίτλο «Αιμάτων σταλακτίτες». Ξεχασμένο σε πλήρη λήθη ενός και πλέον αιώνα, βλέπει ξανά το φως προσφάτως ψηφιοποιημένο από τη Βιβλιοθήκη της Βουλής για τον φωτισμό των αιματηρών κιόλας αγώνων των εργαζομένων στα Επτάνησα για την πρόοδο.

Συνεχίζεται

 

 

 

ΑΛΕΚΟΣ ΠΡΙΦΤΗΣ

 

* Το εικαστικό έργο στην κορυφή του θέματος είναι του Κερκυραίου ζωγράφου Σπύρου Κουρσάρη και τιτλοφορείται «Το πέταγμα». 

Καββαδίας

This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Illusion Hair Studio

Boschetto (Άγιος Γεώργιος Αργυράδων)

MAMA 'S MARKET

Corfu Office Systems

PRANZO CHANIOTI

 

Καφέσας ψαροταβέρνα

Cosy finger food bar

Lord Travel Group

Blue sea hotel

Ιονική

 

Calendar

« March 2024 »
Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
        1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31

Argyrades - News

argyrades.gr

Σελίδες για τη ζωή, την ιστορία, τον πολιτισμό, στην Κέρκυρα. Με κριτική ματιά στην επικαιρότητα.

drepani.gr

Μια από τις ονομασίες με τις οποίες ήταν γνωστή η Κέρκυρα στην αρχαιότητα ήταν και η Δρεπάνη. Όνομα που χρησιμοποιήθηκε λόγω του σχήματός της. Η Δρεπάνη ταυτίζεται με το όπλο με το οποίο ο Κρόνος σκότωσε τον πατέρα του τον Ουρανό.

logo

© 2018 Your Company. All Rights Reserved. Designed By Your Company

Search