Γράφει ο Χρήστος Κορφιάτης

Τους ακούτε απ' το παράθυρό σας εκεί στις Αλυκές Ποταμού αξιότιμη κυρία περιφερειάρχη Ιονίων Νήσων;

Δεν πέθαναν, φωνάζουν!

Ακούτε τις φωνές τους απ' το Λαζαρέτο που ατενίζετε απ' το γραφείο σας κάθε μέρα;

Αυτοί οι 112 εξακριβωμένα εκτελεσμένοι άντρες της περιόδου 1946-1949 είναι ο αγέρας που σφυρίζοντας μερικές φορές βαράει για τα καλά και διαπερνάει την πόρτα σας!

Αγέρας εγίνανε!

Η ψυχή του λαού είναι!

Αγέρινη και μοσχοβολισμένη!

Ο εικοσάχρονος Γιάννης Μαρτζούκος κι όλοι οι άλλοι απ' όλη την Ελλάδα μας, Επτανήσιοι και άλλοι Έλληνες. Οι γνωστοί και οι άγνωστοι, αφού οι μαρτυρίες βεβαιώνουν ότι κι άλλοι πολλοί, πέρα απ' τους 112 βεβαιωμένα εκτελεσμένους που τ' όνομά τους είναι γραμμένο σε ισάριθμούς σταυρούς, σ' αυτό το νησάκι εκείνα τα χρόνια έχασαν τη ζωή τους.

Δεν ακούτε τίποτα, ε;

Ούτε τον Εθνικό Ύμνο που έψαλλαν εκεί την Κατοχή οι πόσοι και πόσοι κομμουνιστές και άλλοι από κάθε παράταξη αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης με Ιταλούς μελανοχίτωνες του Μουσολίνι να τους σημαδεύουν;

Ούτε καν τους μαθητές της Ζακύνθου, της Κεφαλονιάς, της Λευκάδας που βασάνιζαν εκεί οι Ιταλοί κρατώντας τους σε άθλιες συνθήκες μαζί με Κερκυραίους ακόμη και μπλεγμένους νωρίτερα στα δίχτυα της ΕΟΝ του Μεταξά που μετά σήκωσαν μαζί με το ΕΑΜ τη δοξασμένη σημαία της Εθνικής Αντίστασης;      

Τίποτα;

Μόνο και μόνο επειδή οι περισσότεροι ήταν με το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας;

Μα τι ωτοασπίδες φοράτε;

Τι μαρτύριο όμως κι αυτό, παραδεχόμαστε, υποχρεωτικά ν' αντικρίζετε απ' την πόρτα κι απ' τα παράθυρα των γραφείων σας κάθε μέρα το Λαζαρέτο!

Κουράγιο!

Τι κακό και να 'ρχεται κάποιος να σας λέει ότι θα κάνετε οπωσδήποτε το έργο διάσωσης και ανάδειξης του Ιστορικού Τόπου Εθνικής Αντίστασης στο Λαζαρέτο και θα πείτε κι ένα τραγούδι!

Με μόνο το δικαίωμα της μίας ψήφου που εκπροσωπούμε και μ' όλον τον οφειλόμενο σεβασμό πρέπει, συγχωρήστε μας, να σας το πούμε έτσι: βάλτε το καλά στο μυαλό σας κι εσείς και η κυρία δήμαρχος Κεντρικής Κέρκυρας -που άλλα είχε υποσχεθεί στο σωματείο «Λαζαρέτο» κι άλλα κάνει και δεν ξέρει καν σε ποιον ανήκει το κυριότητας του Δήμου βάσει του ν. 4049/2012 Λαζαρέτο- ότι τα οφειλόμενα έργα στο Λαζαρέτο θα τα κάνετε, επειδή το οφείλετε! Δεν είμαστε δυο ούτε τρεις ούτε χίλιοι δεκατρείς μα χιλιάδες πάνω από δεκατρείς όπως ξέρετε κι είναι κι άλλοι τόσοι κι άλλοι τόσοι κι άλλοι τόσοι, πιστεύουμε, όσοι το θέλουμε.

Είναι η πολύχρωμη δημοκρατική Κέρκυρα που το θέλει.

Επιτροπή από πολίτες ανεξαρτήτου κομματικής πολιτικής τοποθέτησης χωρίς τις δικές παρωπίδες θα φτιάξουμε, αν χρειαστεί, για να σας ελέγχουμε επ' αυτού σταθερά!

Δεν το χρωστάτε μόνο στους αποθαμένους, μα και στους ζωντανούς.

Αντέχετε ν' ακούτε απτόητη τις φωνές τους;  

Αυτές που, όπως και οι τουφεκιές των αγγλικών και αμερικάνικων όπλων σε ελληνικά χέρια στο Λαζαρέτο, εκεί δίπλα σας, στο χωριό Ποταμός, όπως και στο λαϊκό προάστιο Γαρίτσα κάτω απ' τις αποτρόπαιες Φυλακές, δεν άφηναν τον δημοκρατικό κόσμο της Κέρκυρας να κοιμηθεί.λ'

Από στόμα σε στόμα κι από γενιά σε γενιά. Έτσι έχουν σωθεί και οι δημοκρατικές αγρύπνιες και οι κατάρες και το σοκ απ' τα τουφέκια και το σοκ απ' τις φωνές κι απ' τους στίχους του Σολωμού για την Ελευθερία.

Νησάκι ιερό, σαν Μεσολόγγι, είναι το Λαζαρέτο!

Τιμή και καμάρι για την Κέρκυρα, τα Επτάνησα, την Ελλάδα όλη, τον Κόσμο όλο είναι ο πατριωτισμός τους κι η Λεβεντιά  τους!

Όλων ανεξαιρέτως όσοι, ανεξαρτήτως κομματικής προτίμησης, υπέφεραν βάναυσα εκεί επί Κατοχής και όσοι αργότερα ντουφεκίστηκαν τραγουδώντας πάλι τον Εθνικό Ύμνο!

«Όταν έκαναν την πρώτη εκτέλεση, βάλαμε τα χωνιά και φωνάζαμε από τις έξι η ώρα το βράδυ μέχρι το πρωί. Για να αποφύγουν τη φασαρία, άνοιγαν τα κελιά στις τρεις η ώρα τη νύχτα και έπαιρναν τους κρατουμένους», διέσωσε ο παρά τρίχα εκτελεσμένος Σταμάτης Σκούρτης. Ένας απ' τους αρχικά εξακόσιους μελλοθάνατους πολιτικούς κρατούμενους στις φυλακές της Κέρκυρας.

Ο καταγεγραμμένος πρώτος εκτελεσμένος στο Λαζαρέτο, φίλες και φίλοι, ήταν ένας νεαρός κάτω των 25 χρόνων. Ο Πολύβιος Κολοβός. Εκτελέστηκε τον Μάιο του 1947. Τον πήραν από τη φυλακή της Κέρκυρας, δήθεν για μεταγωγή στην Αθήνα όπου η βασίλισσα Φρειδερίκη θα ανακοίνωνε απονομή χάρης!  

«Έρχονταν μέσα, έρχονταν στην ακτίνα, και έδειχναν με το χέρι. Αυτό το χέρι, το δάχτυλο το προτεταμένο, ήταν τόσο τρομερό, έφτανε στην καρδιά όλων, γιατί όλοι μελλοθάνατοι ήμαστε και όλοι περιμέναμε το απόσπασμα», απαθανάτισε ο Σκούρτης. «Η προσπάθειά τους δεν ήταν τόσο να μας εκτελέσουν σωματικά, όσο να μας ταπεινώσουν ηθικά, να μας εκτελέσουν ηθικά. Να μας κάνουν να υπογράψουμε δήλωση. Υποστήριζαν πως ήμαστε τάχα εγκληματίες, αλλά, αν κάναμε δήλωση, όλα ήταν μέλι-γάλα, δεν υπήρχε ούτε ποινή ούτε έγκλημα».

Μια «υπογραφούλα» αποκήρυξης του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας, του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ, της ΕΠΟΝ, έφτανε!

Για να τους τρομοκρατήσει είχε επιστρατευτεί και ο στρατιωτικός διοικητής Επτανήσου. «Εμείς θα φωνάζουμε, θα μιλάμε και δεν θα μας κλείσετε το στόμα σε καμία περίπτωση, ποτέ», ήταν η απάντησή τους.

Αντηχούν ακόμα οι φωνές...

Από κόκκαλα βγαλμένες Ελλήνων ιερά.

«Χαίρε ω χαίρε Λευτεριά»!

Όπως αντηχούν και τα τραγούδια απ' τις φυλακές.

«Έλεγαν το "Έχε γεια καημένε κόσμε" και μετά όταν έφευγαν, έφευγαν με τον Εθνικό μας ΄Υμνο, αφού πρώτα τραγουδούσαν του ΕΛΑΣ τα τραγούδια, και έφευγαν, πήγαιναν για εκτέλεση».

Στη χτισμένη το 1836 οκτάγωνη βρετανική φυλακή ήταν 221 θολωτά κελιά διαστάσεων 2Χ3 με στοιβαγμένους τρεις και τέσσερις πολιτικούς κρατούμενους σε καθένα, σύμφωνα με τον αγωνιστή με κερκυραϊκή καταγωγή Δημήτρη Σέρβο. Τα απομονωτήρια ήταν οι «Γολγοθάδες» για την τελευταία νύχτα των μελλοθάνατων που τελείωνε στο Λαζαρέτο πριν βγει ο ήλιος ή λίγο μετά.

Σώθηκε και το εξής τραγούδι του 19χρονου Πειραιώτη ΕΠΟΝίτη απ' την Κοκκινιά Κώστα Χριστοφίδη:

Περαία μου, σ' αφήνω γεια,

μ' αυτές τις ομορφιές σου,

με τις εργατοπούλες σου

και με τις φάμπρικές σου.

Δεν φεύγω για την ξενιτιά,

παράδες ν' αποκτήσω,

θα πάω στο Λαζαρέτο

με το αίμα μου

το δέντρο να ποτίσω.

Φεύγοντας για εκτέλεση, τις 23 Απριλίου 1948, τους είπε: «Φεύγω κι εγώ και πάω να δώσω το αίμα μου για τη λευτεριά της πατρίδας μας, όπως πήγαν άλλοι πιο μπροστά από μένα. Να είστε υπερήφανοι. Φεύγω σαν άντρας, σαν παλικάρι, και προπαντός ΕΠΟΝίτικα και κοκκινιώτικα». Είχε παραγγείλει να πουν στους γονείς του: «Δεν ήμουν ούτε κιοτής ούτε δείλιασα καθόλου».

Αντηχούσαν και χοροί.

Τελείωναν τα στερνά γράμματά τους και «άρχιζαν και χόρευαν μέσα εκεί, στο κελί», έχει σωθεί μαρτυρία. Κυρίαρχο τραγούδι αυτό με τον στίχο «Ας έρθει ο Χάρος για να δει με τι παιδιά θα μπλέξει»! 

Με τα καλά, τα καλύτερά τους ρούχα πήγαιναν. «Όλοι ντύνονταν με την καλύτερη φορεσιά που είχαν για να πάνε στο τελευταίο τους ταξίδι (...) Όλοι μας θέλαμε να είμαστε ωραίοι. Ο ένας κοιτούσε να είναι ωραιότερος από τον άλλον. Ο καθένας προσπαθούσε όχι να μιμηθεί, αλλά να ξεπεράσει τον προηγούμενο. Ήταν άμιλλα... θανάτου».

Αντηχεί ακόμη και το κροτάλισμα των δολοφονικών όπλων.

Μοναδικό Μνημείο λεβεντιάς των Ανθρώπων που πεθαίνουν όρθιοι για τα ιδανικά τους, για έναν καλύτερο Κόσμο, είναι το τείχος των εκτελέσεων στο Λαζαρέτο. Είναι το μόνο που σώζεται αυτούσιο στην Ελλάδα από εκείνη την εποχή.

Πρώτα-πρώτα ετραγουδούσαν:

Απόψε θα πλαγιάσουμε

σε δροσερό χορτάρι,

θα πάρει και θα δώσει

το γλέντι μας, παιδιά.

Εμπρός, μη χάνουμε καιρό

κι ας βγούμε αράδα αράδα,

Ελλάδα μας, Ελλάδα, αστέρι τ' ουρανού,

Ελλάδα μας, Ελλάδα,

δεν βγαίνεις απ' το νου.

Η αγάπη θέλει φίλημα

κι ο πόλεμος τραγούδια,

στην κεφαλή λουλούδια

και δόξα στην καρδιά.

Εμπρός, μη χάνουμε καιρό

κι ας βγούμε αράδα αράδα.

«Οι λεβέντες, τα κλεφτόπουλα στην περίοδο της τουρκοκρατίας γλεντούσαν, τραγουδούσαν και χόρευαν. Έτσι κάναμε κι εμείς. Τραγουδούσαμε, χορεύαμε και περιμέναμε το απόσπασμα. Θα πεθάνεις, αλλά η ζωή είναι αυτό που ζεις. Να ζήσεις λοιπόν και να πεθάνεις σαν άνθρωπος, όχι σαν κιοτής, αυτή ήταν η διαφορά και η λεβεντιά μας».

Τραγούδια και χορούς, μαζί με τον βαθύ πόνο, διέσωσε ο Σκούρτης: «Μετά την εκτέλεση εμείς, την άλλη μέρα το πρωί, βγαίναμε στο προαύλιο όλοι μαζί. Εκεί λέγαμε το "Πέσατε θύματα" και μετά τραγουδούσαμε και χορεύαμε το ίδιο τραγούδι: "Ας έρθει ο Χάρος για να δει με τι παιδιά θα μπλέξει", το τραγουδούσαμε κι εμείς, όλοι μαζί, στην ακτίνα». 

Ούτε σταματούσαν να φωνάζουν με χωνιά από χαρτόνι ώστε ν' ακουστούν και στην πόλη, όσο πιο μακριά μπορούσαν μέσα στην πόλη της Κέρκυρας. «Όλη τη νύχτα φωνάζαμε με τα χωνιά, κι όταν είσαι μακριά κι ακούς τη φωνή από μελλοθάνατους, όσο να 'ναι, άνθρωπος είσαι και ταράζεσαι. Κι εκείνοι κινητοποιήθηκαν. Κινητοποιήθηκε ο δήμαρχος και ο Ιατρικός Σύλλογος, κινητοποιήθηκαν δηλαδή οι Κερκυραίοι. Πολλοί ζούμε από τους Κερκυραίους, από τον κερκυραϊκό λαό».

Η κατακραυγή του λαού ενωνόταν με τη φωνή τους.

Πρώτη συγκέντρωση θανατοποινιτών και άλλων πολιτικών κρατουμένων της εποχής εκείνης, προς τιμήν των εκτελεσμένων στο Λαζαρέτο, είχε γίνει το 1977 στη μπουάτ «Συντροφιά», σε μια βραδιά όλο μνήμες, με τον Πάνο Τζαβέλλα να τραγουδά αντάρτικα. Ήταν εκεί και ο λογοτέχνης-αγωνιστής Μενέλαος Λουντέμης. Στη φυλακή ένας απ' τους εκτελεσμένους στο Λαζαρέτο είχε αρχίσει να διαβάζει το δικό του διήγημά «Τα πλοία δεν άραξαν», όταν του ανακοίνωσαν ότι του μένουν λίγες ώρες ζωής. Στη σελίδα 114 του βιβλίου άφησε την ιδιόχειρη σημείωση: «Μέχρι εδώ, έρχονται να με πάρουν. Σ' ευχαριστώ Μενελή μου για τη συντροφιά σου...». Στην εκδήλωση εκείνη παρουσιάστηκε το πολύτιμο βιβλίο του θανατοποινίτη Σταμάτη Σκούρτη για τους πολιτικούς κρατούμενους εκείνης της περιόδου στην Κέρκυρα, με τίτλο «Ώσπου να ξημερώσει», που εκδόθηκε το 1976.

Θαρρείς σε σελίδες του πως ο Σκούρτης ιστορούσε και τις έγραφε ο Γιάννης Ρίτσος, που είχε αναφερθεί το 1945 σε ποίημά του στις φυλακές της Κέρκυρας. «Μούδωσε κουράγιο και με παρότρυνε να το γράψω ο ποιητής και σύντροφος Γιάννης Ρίτσος», εξήγησε ο ίδιος ο Σταμάτης Σκούρτης, ευχαριστώντας τον δημοσίως.

«Έζησα από κοντά τον πυρετό και τις ανθρώπινες στιγμές που προηγήθηκαν 200 εκτελέσεων στο νησάκι Λαζαρέτο», είχε πει στο περιοδικό «Αντί».

Ο Κερκυραίος ποιητής Ιάσων Δεπούντης απέδωσε το έγκλημα με στίχους σαν αυτούς: «Είπανε δικαιοσύνη τις δολοφονίες / τη σφαγή το κάψιμο τις σφαίρες μ' άλλα ονόματα». Οι φωνές σαν «ουρλιαχτό» απ' τον λόφο των φυλακών ήταν «η φωνή του πληγωμένου τ' αδικημένου η κραυγή», που ζήταγαν «την Ιθάκη / Σαν τον άρτο. Σαν το κρασί. Σαν το σώμα. Σαν το αίμα. Σαν τη θυσία τους».

Πολλά χρόνια μετά, το 2000, θυμόταν σαν τότε ως ένα τραγικό «ηχοθέατρο θανάτου» εκείνες τις φωνές: «Οι φωνές των μελλοθάνατων παλικαριών της αντίστασης» ακούγονταν «νύχτα και μέρα από τα κελιά των φυλακών της Κέρκυρας ζητώντας βοήθεια σωτηρίας από τον κόσμο, όταν ο κόσμος του νησιού ήταν το ίδιο καταδικασμένος να ζει σε εποχή ευτέλειας του ανθρώπου». Ήταν διαχρονικές φωνές, «φωνές πάντα». Φωνές-στήριγμα της αξιοπρέπειας των Κερκυραίων, για να μην λυγίσουν.

«Δημοκρατικέ λαέ της Κέρκυρας, σου μιλούν οι αγωνιστές της Αντίστασης, μας δολοφονούν...».

Πυροβολούσαν και τον λαό οι σφαίρες στους εκτελεσμένους.

Για να γονατίσει!

«Φωνές πάντα»!

Άκουγε η πόλη τις κραυγές μέσα στη νύχτα. Τα ονόματα. Τη βία για να σταματήσουν να φωνάζουν. Το τουφέκισμα.

Δεν εσταματούσαν.

«Αίσθηση σκοταδιού και σκλαβιάς, καθώς τα χωνιά από το λόφο των φυλακών, όσο περνούσε η ώρα, δυνάμωναν όλο και περισσότερο», το διέσωσε παιδί τότε στη Γαρίτσα ο Νίκος Μητσιάλης. 

Τους έδεναν σε καρφωμένα στον τοίχο «κρικέλια», σύμφωνα με τον πανεπιστημιακό Διονύση Μοσχόπουλο, χρησιμοποιώντας «για το σκοπό αυτό τις χειροπέδες τους» και «τις ίδιες χειροπέδες μετά την εκτέλεση τις ξέπλεναν από τα αίματα στη θάλασσα, για να τις χρησιμοποιήσουν και πάλι».

Τότε «η ομοβροντία της εκτέλεσης ακουγόταν στην πόλη» σφραγίζοντας για πάντα τη συλλογική μνήμη.

«Λαέ της Κέρκυρας, τρέξε να γλιτώσεις τους αγωνιστές»!

Και πλήθαιναν καλού-κακού τα αστυνομικά μπλόκα γύρω απ' τις φυλακές.

Δύο γυναίκες με μικρό όνομα Φρίντα άφησαν άλλες μαρτυρίες. «Ήμουν μικρό παιδί τότε. Το σπίτι μας ήταν στο γιαλό, στην Γαρίτσα. Το υπνοδωμάτιό μου είχε ένα μικρό παράθυρο και παρά τις εντολές των γονιών μου να μη το ανοίγω, εγώ το άνοιγα και θυμάμαι, όταν ο αέρας φυσούσε προς εμάς, άκουγα τις φωνές των καταδικασμένων, τα αλουμινένια πιάτα που χτυπούσαν αδιάκοπα και η καρδιά μου χτυπούσε σαν μικρού πουλιού. Θυμάμαι που προσευχόμουν να γίνει κάτι και να σωθούν», η πρώτη. «Τραγούδια και ζητωκραυγές πριν από τους πυροβολισμούς» άκουγε η δεύτερη απέναντι από το Λαζαρέτο, στη Σωτηριώτισσα, όπου μικρή κοπέλα κατοικούσε.

Ο 27χρονος Λευτέρης Τζανετής, σαν πήγαν να τον πάρουν απ' το κελί του για εκτέλεση τις 3 Απριλίου 1948, εφώναζε ανεβασμένος στην πλάτη συναγωνιστή του στον φεγγίτη του κελιού: «Λαέ της Κέρκυρας, τώρα παίρνουν αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης για εκτέλεση. Διαμαρτυρήσου στον εισαγγελέα, στο δεσπότη...». Ο φύλακας τον διέκοψε. «Λευτέρη ήρθε η ώρα σου». «Περίμενε, θα φωνάξω τα ονόματα μία φορά και μετά θα κατέβω», ο Λευτέρης. Τα είπε. Πριν κατέβει είπε κι ετούτο: «Λαέ της Κέρκυρας, τώρα παίρνουν κι εμένα. Με λένε Λευτέρη Τζανετή και είμαι από την Καισαριανή».  

Πηγαίνετε στο πρόαστιο του Ανεμομύλου ν' ακούσετε την υπέργηρη Μαρία Μαλτέζου. Μ' αυτοσχέδια χωνιά οι νεανικές περήφανες φωνές απ' τις φυλακές, με τα λόγια «Δημοκρατικέ λαέ της Κέρκυρας το πρωί μας πάνε για εκτέλεση», έσκιζαν τον αγέρα και τις καρδιές και το σκοτάδι σ' όλη τη Γαρίτσα ως τον Ανεμόμυλο και την πόλη.

Έντεκα χρονών παιδί η Μαρία Μαλτέζου κατέρρευσε, έπαθε νευρικό κλονισμό, ενοσηλεύτηκε καιρό. Λες κι έγιναν σήμερα τα θυμάται όλα. Όπως και κατάρες για την άδικη σφαγή.

«Κερκυραίοι, αυτή τη νύχτα πήρανε πάλι ανθρώπους για εκτέλεση»...

Καλά κάνετε και δεν πάτε στο Λαζαρέτο κυρία περιφερειάρχη, αφού αυτό θέλετε, αλλά έχετε δει, έστω, το υπέροχο ντοκιμαντέρ που έφτιαξε γι' αυτό πριν από λίγους μήνες ο Κερκυραίος φοιτητής Σπύρος Καββαδίας απ' το χωριό Αργυράδες;

Ο απλός λαός τιμά τους Λεβέντες του ό,τι Θεό και αν πιστεύουν, κυρία περιφερειάρχη και κυρία δήμαρχε. Τιμήστε κυρία περιφερειάρχη όσο θέλετε και με τρισάγια κι όπως αλλιώς θέλετε τους Εστεμμένους όποιου κράτους αγαπάτε, ακόμη και τους συνδαιτημόνες σας σε ευρωπαϊκές «Ακαδημίες» γόνους Εστεμμένων πρώην βασιλιάδων της Αλβανίας και κόμηδων  της Ιταλίας και αυτοκρατόρων της Γερμανίας! Μα θα σεβαστείτε, θα τιμήσετε το Λαζαρέτο!

Ρωτήστε εδώ κι εκεί και αν δεν προτιμάτε των ανθρωπιά ούτε δικών σας απλών ηλικιωμένων ψηφοφόρων με γερή μνήμη και λαϊκό Πολιτισμό πηγαίνετε, γιατί όχι, στα γραφεία της Οργάνωσης του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας στην πόλη της Κέρκυρας, για να δείτε κάτι άλλο.

Θα σας δεχθούν ευγενικότατα πιστεύουμε και θα δείτε, όπως έχουμε δει κι εμείς, μια χάλκινη επιγραφή φτιαγμένη από έναν μη εν ζωή πια Κερκυραίο κομμουνιστή που μ' όλη την ψυχή του απ' τη δεκαετία του 1970 εργάστηκε αφιλοκερδώς στο Λαζαρέτο για ν' αναδειχθεί ο Ιστορικός τόπος. 

Ονόματα Κερκυραίων που έπεσαν την περίοδο της Εθνικής Αντίστασης και λίγο αργότερα μαχόμενοι για τη ζωή και δίκαιες αξίες ανιδιοτελώς, θα διαβάσετε στην επιγραφή-δημιούργημα του εικονιζόμενου στο Λαζαρέτο στο αριστερό άκρο της φωτογραφίας αείμνηστου Στέφανου Ριζικάρη -που δώρισε με την οικογένειά του το μνημείο Παναγία Αντιβουνιώτισσα σ' όλους μας- μαζί με άλλους αγωνιστές.

Κοντά σ' ένα εικαστικό έργο ξεχωριστό για το Λαζαρέτο στα τοπικά γραφεία του ΚΚΕ θα βρείτε στην επιγραφή, μαζί με ονόματα κομμουνιστών, τι λέτε; Ονόματα ανθρώπων που ανήκαν στον πολιτικό χώρο του βενιζελικού Κέντρου κι άλλων που οι οικογένειές τους έλαβαν σύνταξη ως απόγονοι αγωνιστών συνδεδεμένων με τον δεξιό ΕΔΕΣ.

Ονόματα μη υποστηρικτών του ΚΚΕ Κερκυραίων κι άλλων Επτανήσιων νεκρών της Κατοχής, απ' όλο σχεδόν το πολιτικό φάσμα, θα δείτε ότι περιλαμβάνει και η έκδοση της Κεντρικής Επιτροπής αυτού του πολιτικού κόμματος με τον τίτλο «Έπεσαν για τη ζωή». Μάλιστα! Το Κομμουνιστικό Κόμμα μετρά και τιμά τους ηρωικούς απλούς ανθρώπους με βάση το έργο, την έμπρακτη προσφορά τους στην Εθνική Αντίσταση και για το Δίκιο, ανεξάρτητα απ' την ψήφο τους. Εσείς με τι είδους κριτήρια, με τι λογής πολιτικό πολιτισμό τούς μετράτε και κάνετε ό,τι μπορείτε για να μην αναδειχθεί το Λαζαρέτο ως Μνημείο;

Από τι είδους πολιτικό ήθος διακατέχεστε και όπως προ ημερών αποκάλυψε η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη είχατε από το 2019 αποφασίσει ερήμην του περιφερειακού συμβουλίου Ιονίων Νήσων να «παγώσετε» σχεδιασμένα έργα για το Λαζαρέτο και το παραδεχθήκατε με διάφορες γελοίες δικαιολογίες μόλις εφέτος; 

Έχετε ρίξει μια ματιά στις «Φωνές» με δέκα αφηγήματα του Ανεμομυλιώτη αγωνιστή Μητσιάλη που μεγάλωσε στη Γαρίτσα κι εκράτησε ανεξίτηλα μέσα του τις φωνές-κραυγές των μελλοθάνατων απ' τις φυλακές και ιστορίες με τον απόηχό τους στη ζωή του λαού;

Αληθινή είναι η ιστορία:

Σε μια ταβέρνα-καφενείο στη Γαρίτσα όπου άλλοτε ο Σολωμός καθόταν για να μαζεύει του λαού τις λέξεις και να τον ακούει, «ο αγέρας που κατέβαινε παγωμένος από τον λόφο των φυλακών» ένα βράδυ «έφερνε τις φωνές των μελλοθάνατων πιο καθαρά από κάθε άλλη φορά. Ακούγονταν και μέσα στην ταβέρνα, μπορούσες να διακρίνεις τις λέξεις. Άρχιζε ένας και μετά συνέχιζαν όλοι μαζί. Έκαναν απεργία πείνας. Είχαν πάρει αυτή την απόφαση σε μια προσπάθεια να σταματήσουν τις εκτελέσεις μέχρι που η απόφαση του ΟΗΕ να δώσει οριστικό τέλος σ' αυτό το μακελειό. "Θέλουμε τον εισαγγελέα!" φώναζε ένας με μια φωνή δυνατή».

Φωνή που έκανε τον Γαριτσιώτη καροτσιέρη Πέπα στην ταβέρνα «να ανατριχιάζει».

Από τη φυλακή το μήνυμα αντίστασης «ξεκινούσε πάντα ο ίδιος, με μια φωνή που έσκιζε στα δύο κάθε φράγμα, κάνοντας τόπο να περάσουν οι φωνές της επανάληψης που ακολουθούσαν σαν χορός αρχαίας τραγωδίας από το σύνολο των φυλακισμένων. Αυτές δεν ήταν φωνές, ήταν κάτι σαν σάλπιγγες. Συνέχιζαν ασταμάτητα μέχρι που η εξάντληση τους έκλεινε τα μάτια. Αυτοί που φώναζαν πίστευαν πως θα σάρωναν τα εγγλέζικα τείχη που μάντρωναν σώματα και ψυχές... Πίστευαν σε μια άλλη Ιεριχώ, που οι "σάλπιγγές" τους θα σάρωναν τα τείχη της, που ο φόβος όρθωνε στις ψυχές των ανθρώπων, που έξω από τα τείχη εζούσαν φυλακισμένοι και αυτοί στη δικιά τους φυλακή».

Ο καροτσιέρης «κοίταξε μακριά έξω από την πόρτα της ταβέρνας. Τα μάτια του καρφωμένα στο πουθενά, η έκφρασή του αλλόκοτα σκληρή. Σηκώθηκε σιγά-σιγά γέμισε το ποτήρι του ξέχειλα και το σήκωσε ψηλά». Προσπέρασε τη ματιά του απ' τη μεριά που κάθονταν δύο χαφιέδες, ατένισε τις φυλακές «και, με φωνή που σε τρόμαζε, φώναξε δυνατά: "Στην υγειά σας λεβέντες, η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει". Σήκωσε ακόμα ψηλότερα την ξέχειλη κούπα του και την κατέβασε μονορούφι, ενώ από τις άκρες των χειλιών του χοντρές στάλες κρασί κυλούσαν στο λαιμό του. Το μαύρο κρασί έβαφε το λαιμό. Νόμιζες πως ο λαιμός του Πέπα ήταν κομμένος πέρα για πέρα, το αίμα του είχε γεμίσει το πουκάμισο. Με την ανάποδη του χεριού του προσπάθησε να σκουπιστεί, μα δεν τα κατάφερε. Το κρασί άπλωσε περισσότερο. Τώρα φάνταζε σαν σφαγμένος στο λαιμό, με τα χέρια του το ίδιο ματωμένα. Ξαναμμένος βροντάει την κούπα στο τραπέζι και την κάνει κομμάτια. Τα μάτια σπίθιζαν από τη φόρτιση που του προκαλούσαν οι φωνές των μελλοθάνατων. Φλεγόταν ολόκληρος. Ο κάπελας πότη σαν τον καροτσιέρη δεν είχε ξαναδεί. Αυτός όπως στητός ερχότανε, έτσι το ίδιο και έφευγε». Τον Πέπα που «βουβός ήταν πίσω από το άλογο όλη τη μέρα» πια «δεν τον ένοιαζε για αυτά που έλεγε, σαν να είχε βαρεθεί. Δεν άντεχε άλλο και ήθελε να τα φωνάξει, να λυτρωθεί». Σαν πήρε τον δρόμο του γυρισμού με την καρότσα του και το άλογό του μπήκε με ορμή στον καρόδρομο μπροστ' από τις φυλακές, προσπερνώντας το πρώτο μπλόκο, αδιαφορώντας για το «Αλτ» και μουγκρίζοντας, ενώ οι φυλακισμένοι συνέχιζαν να φωνάζουν καλώντας τον Εισαγγελέα. Ώσπου «μια ριπή τίναξε το άλογο στον αέρα» μαζί με τον Πέπα.

«Ακόμα και οι μελλοθάνατοι δε φώναζαν» τη μέρα της κηδείας του Πέπα στην τοπική εκκλησιά της Αγίας Τριάδας που ο παπάς της απ' το πολύ θανατικό και τις φωνές και τις μεταλαβές αθώων νέων έχασε τα λογικά του. Θαρρείς και «πενθούσαν το χαμό του καροτσιέρη».

Λίγο νωρίτερα, είχαν κι άλλοι εκτελεστεί στο νησάκι που βλέπει στο ψηλότερο βουνό της Κέρκυρας. Ως τον Παντοκράτορα αντηχούσαν οι φωνές πρώτα, οι πυροβολισμοί μετά.

«Με τον Παντοκράτορα απέναντι, με τη διπλή κορφή, θαμπό», όπως έγραψε ο Βρετανός Jim Potts στην ποιητική «Κέρκυρά» του, «αναπολώντας όλους τους πολιτικούς κρατούμενους» και πιστεύοντας ότι μένουν αιώνιοι «οι θρήνοι τους και οι κραυγές τους από το Λαζαρέτο, τον τόπο της εκτέλεσης» τον γεμάτο κυπαρίσσια.

Βρετανός, κυρία Κράτσα!

Όχι από το Μπάκιγχαμ, μα Βρετανός!

Όχι κομμουνιστής, μα απλώς δημοκράτης κι αυτός!

«Τους βλέπω», πρόσθεσε, «να ρίχνουν εκείνο το μακρό, τελευταίο βλέμμα στη γραφική θέα χωρίς ταινία στα μάτια», πριν αρχίσει «ο τελικός αποχαιρετισμός, πριν αντικρίσουν τον Τοίχο».

Τα δικά σας ελληνικά μάτια δεν βλέπουν τίποτα;

Κι όμως, ακόμα «βροντομαχάει το στενό κ' αχάει το Λαζαρέτο», κατά πως έλεγε παλιότερο λαϊκό δίστιχο για τα πάθη του λαού κοντά στο ελληνο-αλβανικό θαλάσσιο Στενό της Κέρκυρας. Αλλά εσείς με τις ειδικές ωτοασπίδες δεν ακούτε τίποτα; Ούτε έχετε διαβάσει ποτέ τους στίχους του ποιητή-αγωνιστή Διομήδη Βλάχου για το θανατονήσι;

Να τι διέσωσαν για τον Θεόφιλο Τράγιο και τη γενναιότητά του οι σύντροφοί του στα κελιά ότι τους εφώναξε καθώς τον έπαιρναν στο Λαζαρέτο τον Ιανουάριο του 1948: «Αδέρφια, σας στέλνω το στερνό μου έχε γεια. Πάω για εκτέλεση. Δε θα σας ντροπιάσω. Αγαντάρετε και η νίκη είναι δική μας. Ζήτω η Εθνική Αντίσταση. Ζήτω η Ελλάδα μας. Ζήτω το ΚΚΕ».

Τις 18 Φεβρουαρίου 1948, πριν χαράξει, μια «αρπαγή έγινε μέσα σε μία βουβή πάλη στα σκοτάδια» της φυλακής, με ποδοβολητά, περιέγραψε ο Λάμπρος Κασσελούρης. Άρπαξαν απ' την ακτίνα Ι' πέντε για το Λαζαρέτο. «Της Λευτεριάς οι Αθάνατοι» άλλοι πέντε. «Ντουφεκιές ερχόνταν από το Λαζαρέτο. Ήταν τόσο δυνατές που τα δυόμιση μίλια απόσταση από την πόλη της Κέρκυρας και τις φυλακές δεν ήταν αρκετά να πνίξουν τον βαρύ ήχο θανάτου».

Τα μαντάτα απέξω απ' τις φυλακές, απ' τη Γαρίτσα, έφταναν μέσα. «Οι γυναίκες σταυροκοπιόντουσαν, τα παιδιά έκλαιγαν». Ο παπάς εσάλεψε.

Ένιωθαν κι εκείνοι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι»!

Ο 24χρονος Δημήτρης Κουτσούρης, σύμφωνα με τον Κασσελούρη, τραγουδούσε μεγαλόφωνα το τραγούδι «Το μπουντρούμι δεν τον λυγά» με το που του ανήγγειλαν τρεις η ώρα το πρωί ότι τέλειωνε η ζωή. Το τραγουδούσε «με την ίδια σταθερή και λαγαρή φωνή του», όπως πάντα. Ήταν «ένα ψηλό, ξανθό παλικάρι». Πέρασε απ' όλα τα κελιά της ακτίνας του. «Έχωνε τα δυο δάχτυλά του μέσα από τα τετραγωνάκια του φινιστρινιού της κάθε πόρτας -γιατί δεν πέρναγαν παραπάνω- και χαιρετούσε όλους τους αγωνιστές. Ένιωθες να σου πιάνει ένα δάχτυλο ανάμεσα στα δυο δικά του και να σου το σφίγγει δυνατά». Στο τέλος είπε: «Αισθάνομαι περήφανος που πέφτω για τον αγώνα του λαού. Δεν φοβάμαι το θάνατο και θα πέσω με το κεφάλι ψηλά». Εκτελέστηκε τον Μάρτιο του 1948. 

Ο παπάς της συνοικίας «τα 'χασε μπροστά στο ψυχικό μεγαλείο των αγωνιστών», έγραψε ο Κασσελούρης. Στη φυλακή ο 20χρονος Νίκος Στρουμπούλας, πριν τον πάρουν, του είπε: «Παπά μου, εμείς αγωνιστήκαμε για τη λευτεριά της πατρίδας από τους καταχτητές και για το δίκιο του ελληνικού λαού. Νομίζουμε πως δεν κριματίσαμε σε τίποτα απέναντι στην πατρίδα. Γι' αυτό πεθαίνουμε με τη συνείδησή μας αναπαυμένη. Αντίθετα νομίζουμε πως αμαρτάνουν εκείνοι που μας στέλνουν στο εκτελεστικό απόσπασμα. Να κοιτάξεις αν μπορείς να σταματήσει να χύνεται τόσο άδικο αίμα». Ήταν 4 Μαρτίου 1948. Ο παπα-Σπίνουλας έφυγε. Δεν ματαπήγε ούτε στη φυλακή ούτε στο Λαζαρέτο.

Ο ΕΛΑΣίτης Παπαπάνος, ο Ριγουλέτος όπως τον έλεγαν, έφερε τραύματα από μάχη με τους Γερμανούς. «Λεπτός, ανάστημα μέτριο, πρόσωπο στεγνό, χλωμό. Μεγάλα μάτια μαύρα, φωτεινά». Βγαίνοντας απ' το κελί εφώναξε:    «Συναγωνιστές με παίρνουν για εκτέλεση. Σας υπόσχομαι ότι θα πέσω με το μέτωπο ψηλά. Σταθείτε και σεις ακλόνητοι στις θέσεις σας». Πετάχτηκε απ' το κελί του ο Νικηφόρος Ρόβας: «Αδερφέ μου, Ριγουλέτο, θα 'ρθω κι εγώ, να πέσουμε μαζί. Κύριε φύλακα, άνοιξέ μου. Θέλω να πέσω μαζί με τον αδερφό μου». Ο Ριγουλέτος σκίζει το πουκάμισό του. «Εδώ σ' αυτά τα στήθια που φέρνουν τραύματα από τους καταχτητές θα πω στους φασίστες να χτυπήσουν»!

Βάλτε όσες ωτοασπίδες θέλετε, κυρία περιφερειάρχη, για τις φωνές «Ζήτω η Ελλάδα». Για τις φωνές «Ζήτω το ΚΚΕ». Για όλες τις πολλές δημοκρατικές γενναίες πατριωτικές φωνές που φτάνουν στο γραφείο σας απ' το Λαζαρέτο!

Χορηγείστε απ' τις τσέπες μας όσα εκατομμύρια θέλετε για τη μεγάλη επιχειρηματικότητα των επενδυτών με τις μεγάλες τσέπες αφού το λένε κάποιοι νόμοι και πιστεύετε ότι δήθεν είναι για το καλό μας. Υπογράψτε με αστείες νομικές δικαιολογίες ημέρα Σάββατο διαδικασίες «fast truck» για τις επενδύσεις τους. Πηγαίνετε σ' όσες σάς ικανοποιούν δεξιώσεις πάμπλουτων που κουνάνε το δάχτυλο και λοιδωρούν τον λαό επειδή δεν έχει λονδρέζικο τακτ και ζητούν κι άλλα προνόμια. Κάντε τα στραβά μάτια στην τόση αδικιά. Εκθειάστε μαζί με πολιτικούς προϊσταμένους σας τους «εμβληματικούς» Κολομβιανούς κι Αμερικανούς και λοιπούς μεταπωλητές-επενδυτές των νησιών Κέιμαν με τα αγροτικά φέουδα σε χώρες όπου έγινε πλιάτσικο καλωσορίζοντάς τους στην περιοχή του Ερημίτη μας. Βρείτε τρόπους να χωράνε στα ΕΣΠΑ τα μεταξωτά μαντίλια ενώ δυσκολεύεστε να βρείτε ακόμη κι ένα μικρό ποσό για μια φροντίδα στα μνήματα και μια στοιχειώδη φροντίδα στο Λαζαρέτο πριν πέσουν οι τοίχοι. Γυρίστε ακόμη πιο επιδεικτικά την πλάτη σας στον λαό λέγοντάς του για όσα ζητάει ότι δεν είναι πλούσια η Περιφέρεια. Θα κάνετε όμως θέλετε-δε θέλετε κι αυτό: το έργο που οφείλετε να κάνετε για λογαριασμό μας με δικαιωματικούς μας πόρους στον τόπο ηρωικής Αντίστασης και τον τάφο τόσων ηρωικών Επτανησίων, τόσων ηρωικών Ελλήνων στο ιερό Λαζαρέτο!

Γιατί μόνο «μαύροι» δεν το θέλουν!

Γιατί με τον επιβαλλόμενο πολιτικό πολιτισμό και με προτάσεις άλλων, έστω, το έργο αυτό το προδιέγραψε μια ομοϊδεάτισσά σας πολιτικός: η Άννα Ψαρούδα - Μπενάκη. Η ίδια αυτή, ως υπουργός Πολιτισμού, το 1992 εκήρυξε το Λαζαρέτο Ιστορικόν Τόπο. Με κάποιους προβληματικούς προσδιορισμούς και αναφορές σε χαρακτηρισμό του νησιού και ως μνημείου κάποιας απροσδιόριστης «Εθνικής Συμφιλίωσης», προφανώς λόγω πιέσεων εκ των ένδον, αν όχι και πολιτικών ενοχών, μα τόπον ιστορικής μνήμης σαφέστατα και ως «Μνημείο Εθνικής Αντίστασης» με αναφορές τόσο στους αγωνιστές της Αντίστασης την Κατοχή όσο και στους αγωνιστές της Αντίστασης που έπεσαν εκεί από κρατικά πυρά μετά το 1946. 

Γιατί το Λαζαρέτο είναι το Σκοπευτήριο της Καισαριανής της Επτανήσου.

Θαμμένη-ζωντανή στέκει στο Λαζαρέτο η ψυχή του λαού της Κέρκυρας, της Επτανήσου, της Ελλάδας!

Γιατί αυτό και όχι η βίλα της Σίσυ ούτε τα ανάκτορα των βασιλιάδων και των αρμοστών είναι στην Κέρκυρα και σ' όλα τα Επτάνησα το πιο μεγάλο, το πιο γνήσιο, το πιο αληθινό, το πιο αντιπροσωπευτικό μνημείο-σύμβολο των παθών μα και της ομορφιάς των αγώνων του λαού της Κέρκυρας και της Επτανήσου επί αιώνες για τη ζωή και την Ελευθερία μαζί με όλους τους Έλληνες.

Οι άνθρωποί του είμαστε ο τόπος μας!

Εκεί στο Λαζαρέτο είναι θαμμένη και η αρχή της  πολιτικής σταδιοδρομίας, έστω από τη θέση του διοικητή πρόχειρου Οθωμανικού Νοσοκομείου, του επικριτή στον καιρό του της παλιάς φεουδαρχικής τάξης πραγμάτων ιατρού Ιωάννη Καποδίστρια.

Πολύτιμες μαρτυρίες για όσα έγιναν στο Λαζαρέτο επί Κατοχής έχει καταγράψει και ο Κεφαλονίτης αγωνιστής Γεράσιμος Αντωνάτος στο βιβλίο του «Στα στρατόπεδα».

Σε στρατόπεδο συγκέντρωσης εκεί εφυλακίστηκαν από Ιταλούς μαζί με εκατοντάδες κομμουνιστές και άλλους ΕΑΜίτες και πολλοί κεντρώοι και πιο συντηρητικών πολιτικών απόψεων πολίτες ενάντιοι στον φασισμό, στους βομβαρδισμούς και την κατάκτηση του νησιού και της χώρας τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο!

Από παιδιά μέχρι γέροι!

Ούτε αυτοί σας λένε τίποτα κυρία περιφερειάρχη επειδή στη μεγάλη τους πλειονότητα ήταν κομμουνιστές και ΕΑΜίτες;

Έτσι το 'φερε η Ιστορία ώστε σ' αυτή τη νησίδα, με το ιστορικό των βασανισμένων από ασθένειες επί Βενετών και αργότερα, εκείνοι οι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, οι βασανισμένοι από Ιταλούς και οι εκτελεσμένοι από Έλληνες στο Λαζαρέτο να συμβολίζουν όλους τους αγώνες του λαού και της Κέρκυρας και της Επτανήσου, μα και της Ελλάδας όλης για τη ζωή, για την αξιοπρέπεια, για το δίκιο!

Πόσοι και πόσοι, αλήθεια, Επτανήσιοι κι άλλοι αμέτρητοι Έλληνες αγωνιστές του Δίκιου επί Ενετών, επί Βρετανών, επί άλλων κατακτητών και τελικά και άλλο τόσο ή κι ακόμα περισσότερο μετά την ένωση των Νησιών μας με την Ελλάδα δεν έφτυσαν αίμα, δεν υπέφεραν, δεν εμαρτύρησαν σε κάτεργα και τόπους εξορίας στην Κέρκυρα, στην Κεφαλονιά, στη Ζάκυνθο, στη Λευκάδα, στην Ιθάκη, στους Παξούς, ακόμα και στα Αντικύθηρα και στην Ερείκουσα και στους Οθωνούς! Όλα χωρίς εξαίρεση ετούτα τα ευλογημένα Νησιά-Παράδεισοι επί της γης έμελλε για τη στερέωση του άδικου καθεστώτος των λίγων να γίνουν τόποι μαρτυρίου και φρίκης.

Κολαστήρια!

(Συνεχίζεται)

 ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΟΡΦΙΑΤΗΣ