Σε πρόσφατο άρθρο του στην εφ. «Καθημερινή» ο Απόστολος Λακασάς «ρίχνει φως» στο θέμα της ηλικίας των εκπαιδευτικών. Με βάση στοιχεία του υπουργείου Παιδείας το άρθρο αναφέρει πως «η μέση ηλικία των μονίμων εκπαιδευτικών σχεδόν όλων των βασικών –άρα πολυπληθέστερων– ειδικοτήτων είναι πάνω από τα 50 έτη», αναδεικνύοντας, έτσι, ένα από τα «στρεβλά της ελληνικής εκπαίδευσης».

Όντως, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ (2020), η Ελλάδα είναι «πρωταθλήτρια» με το 59% των εκπαιδευτικών της Μέσης Εκπαίδευσης να είναι 50 ετών και άνω. Το ποσοστό αυτό είναι κατά 26 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερο από τον μέσο όρο (33%) των χωρών του ΟΟΣΑ. Με βάση τα παραπάνω στοιχεία ελαφρώς διαφοροποιημένη αλλά παρόμοια είναι η εικόνα και για τους δασκάλους, με το 45% των λειτουργών αυτών της εκπαίδευσης να είναι 50 ετών και άνω.

Παρόλο που η σχετικά μεγάλη ηλικία καθηγητών και δασκάλων είναι φυσιολογικό να εγείρει προβληματισμούς για την αυξανόμενη γήρανση του εκπαιδευτικού προσωπικού της χώρας, ας σημειωθεί, ωστόσο, πως η ηλικία δεν αποτελεί per se πρόβλημα και αυτό διότι η διδασκαλία είναι ένα λειτούργημα που μπορεί να ασκηθεί με επιτυχία από άτομα διαφόρων ηλικιών. Τόσο οι νεότεροι όσο και οι μεγαλύτεροι σε ηλικία εκπαιδευτικοί μπορούν να επιδείξουν πλεονεκτήματα στην σχολική τάξη.

Αν υποθέσουμε πως η εμπειρία είναι θετική συνάρτηση της ηλικίας, ερευνητικές μελέτες του ΟΟΣΑ δείχνουν ότι οι έμπειροι εκπαιδευτικοί είναι πιο αποτελεσματικοί. Και αυτό συμβαίνει είτε επειδή οι εκπαιδευτικοί αποκτούν πολύτιμες δεξιότητες κατά τη διάρκεια της εργασίας και μέσω επίσημων ευκαιριών επαγγελματικής κατάρτισης και ανάπτυξης είτε επειδή οι λιγότερο αποτελεσματικοί εκπαιδευτικοί τείνουν να εγκαταλείπουν τη διδασκαλία νωρίτερα, ενώ οι αποτελεσματικότεροι παραμένουν στο επάγγελμα.

Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες εκτιμήσεις σχετικές με την ηλικία που μπορεί να έχουν σημασία σε συγκεκριμένα πλαίσια. Ας τα δούμε πιο αναλυτικά:

• Συνάφεια γνώσης: Σε τομείς που εξελίσσονται γρήγορα, όπως η τεχνολογία ή οι φυσικές επιστήμες, οι νεότεροι εκπαιδευτικοί μπορεί να έχουν πιο σύγχρονες γνώσεις και να είναι καλύτερα εξοπλισμένοι για να διδάξουν τις τελευταίες έννοιες. Ωστόσο, οι παλαιότεροι εκπαιδευτικοί συχνά διαθέτουν πλούσια εμπειρία και μπορούν να προσφέρουν πολύτιμο πλαίσιο και ιστορική προοπτική.
• Στυλ διδασκαλίας: Οι νεότεροι εκπαιδευτικοί μπορεί να έχουν ένα στυλ διδασκαλίας που να βρίσκει καλύτερη απήχηση στους νεότερους μαθητές, ενώ οι μεγαλύτεροι εκπαιδευτικοί μπορεί να έχουν μια πιο παραδοσιακή προσέγγιση. Η αποτελεσματική διδασκαλία εξαρτάται από την ικανότητα προσαρμογής στις ανάγκες των μεμονωμένων μαθητών και τα στυλ διδασκαλίας μπορεί να διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των εκπαιδευτικών της ίδιας ηλικιακής ομάδας.
• Ενέργεια και ενθουσιασμός: Οι νεότεροι εκπαιδευτικοί μπορεί να έχουν περισσότερη σωματική ενέργεια και ενθουσιασμό, γεγονός που μπορεί να είναι ευεργετικό για την κινητοποίηση των μαθητών. Ωστόσο, οι μεγαλύτεροι σε ηλικία εκπαιδευτικοί φέρνουν συχνά μια αίσθηση ασφάλειας, σταθερότητας και συναισθηματικής ωριμότητας στην τάξη.
• Τεχνολογία: Οι νεότεροι εκπαιδευτικοί μπορεί να είναι πιο εξοικειωμένοι με την τεχνολογία, γεγονός που μπορεί να είναι επωφελές στις σημερινές τάξεις με γνώμονα τη χρήση νέων τεχνολογιών. Ωστόσο, οι μεγαλύτεροι σε ηλικία εκπαιδευτικοί μπορούν επίσης να προσαρμοστούν και να μάθουν νέες τεχνολογίες, αν είναι πρόθυμοι να το κάνουν.
• Σύνδεση με τα ενδιαφέροντα των μαθητών: Οι νεότεροι εκπαιδευτικοί μπορεί να είναι ευκολότερο να συσχετιστούν με τα πολιτισμικά ενδιαφέροντα και τις προκλήσεις των νεότερων μαθητών, ενώ οι μεγαλύτεροι εκπαιδευτικοί μπορεί να έχουν βαθύτερη κατανόηση των εμπειριών ζωής.

Με βάση τα προαναφερθέντα, η ηλικία ενός εκπαιδευτικού δεν είναι ο μοναδικός καθοριστικός παράγοντας για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητάς του. Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι η ικανότητα του εκπαιδευτικού να συνδέεται με τους μαθητές, να δημιουργεί ένα γόνιμο μαθησιακό περιβάλλον και να μεταφέρει αποτελεσματικά το γνωστικό αντικείμενο, στο οποίο έχει εξειδικευτεί. Συνεπώς, το υπουργείο Παιδείας χρειάζεται να επικεντρωθεί στην προσέλκυση και διατήρηση εκπαιδευτικών που επιδεικνύουν αυτές τις ιδιότητες, ανεξάρτητα από την ηλικία τους. Επιπλέον, η συνεχής επαγγελματική κατάρτιση μπορεί να βοηθήσει τους εκπαιδευτικούς όλων των ηλικιών να παραμείνουν ενήμεροι στον τομέα τους και να βελτιώσουν τις διδακτικές τους δεξιότητες.

Σε κάθε περίπτωση, καθοριστικός παράγοντας παραμένει το είδος της παιδαγωγικής σχέσης που διαμορφώνεται στη σχολική τάξη και ευρύτερα στη σχολική μονάδα. Το είδος της συνεργασίας των εκπαιδευτικών με τους μαθητές και ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς μεταξύ τους είναι η ασφαλής βάση πάνω στην οποία οικοδομείται η μαθησιακή διαδικασία και η αγωγή γενικότερα. Αυτό βέβαια δεν έχει οπωσδήποτε πολύ μεγάλη σχέση με την ηλικία του εκπαιδευτικού. Το ιδανικό είναι ασφαλώς να υπάρχει μία «φυσιολογική» διασπορά των ηλικιών των εκπαιδευτικών στη σχολική μονάδα. Μόνο νέοι εκπαιδευτικοί μαζί με συναδέλφους που είναι στα πρόθυρα της συνταξιοδότησης χωρίς ενδιάμεσες ηλικίες είναι προβληματικό από μόνο του.

Το 2012 ξεκίνησε να εργάζεται στο CERN, το μεγαλύτερο εργαστήριο σωματιδιακής φυσικής στον κόσμο, όπου εντάχθηκε στην Ομάδα Εκπαίδευσης και Επικοινωνίας.

Το 2020 ορίστηκε Πρόεδρος του Τομεακού Επιστημονικού Συμβουλίου Ανθρώπινου Δυναμικού και Αναβάθμισης στο Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας, το ανώτατο συμβουλευτικό όργανο της πολιτείας, υπεύθυνο για τη διαμόρφωση και εφαρμογή της εθνικής στρατηγικής για την έρευνα, την τεχνολογική ανάπτυξη και την καινοτομία.