Το 1930 ο οικονομολόγος John Keynes δημοσίευσε ένα βιβλίο με τίτλο «Οικονομικές προοπτικές για τα εγγόνια μας». Σε αυτό το βιβλίο προέβλεπε ότι η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων σε παγκόσμιο επίπεδο θα είναι τέτοια, που σε έναν αιώνα ο καθένας θα χρειάζεται να δουλεύει 15 ώρες την εβδομάδα. Τόσο θα χρειαζόταν για να καλύπτονται όλες οι βασικές, οι απόλυτες ανάγκες του πληθυσμού. Φανταστείτε τι θα σήμαινε μια εβδομάδα των 15 ωρών. 3ωρο – 5μερο. Αυτή ήταν η πρόβλεψη του Keynes για τα εγγόνια του. Βέβαια… έναν αιώνα μετά τα πράγματα δεν φαίνεται να είναι και τόσο αισιόδοξα… Δεν είναι λίγοι οι νέοι εργαζόμενοι που δουλεύουν 10 έως και 14 ώρες τη μέρα.
Ας προσπαθήσουμε να δούμε τα πράγματα αλλιώς.
Ο πρώην διευθύνων σύμβουλος της Amazon, Jeff Bezos, εκτιμάται ότι έχει στην κατοχή του μια περιουσία που προσεγγίζει τα 200 δις $. Σύμφωνα με μια άλλη εκτίμηση ισχύει το εξής: Ένας άνθρωπος με ετήσιο εισόδημα το – διόλου ευκαταφρόνητο – ποσό των 150.000$ θα έπρεπε να δουλεύει ασταμάτητα, από το… 120 π.Χ., για να βγάλει 321 εκ. Δολάρια, το ποσό δηλαδή κατά το οποίο αυξάνει την περιουσία του ο Jeff Bezos… κάθε μέρα. Τα μαθηματικά είναι ακόμα πιο κωμικοτραγικά αν σκεφτεί κανείς ότι ο βασικός μισθός στην Ελλάδα δεν ξεπερνάει τα 700€ τον μήνα.
Και αναρωτιόμαστε λοιπόν. Είναι ο Jeff Bezos κάποιος υπερφυσικός άνθρωπος που ζει χιλιετίες για να στήσει την προσωπική του περιουσία ή μήπως συμβαίνει κάτι άλλο; Η απάντηση είναι παραδόξως πολύ απλή. Ο Bezos αντί να δουλέψει χιλιάδες χρόνια για να αποκτήσει αυτή την περιουσία, απλώς χρησιμοποιεί χιλιάδες εργαζόμενους, των οποίων την εργασία εκμεταλλεύεται για να θησαυρίζει ασταμάτητα. Είναι πλέον πασιφανές ότι κανείς δεν θα μπορούσε να δημιουργήσει τέτοιο χαρτοφυλάκιο χωρίς να απομυζεί την δουλειά που προσφέρουν χιλιάδες ή ακόμα και εκατομμύρια εργαζόμενοι.
Η εκτίμηση λοιπόν του Κέυνς, ότι όσο αναπτύσσεται η τεχνολογία και η επιστήμη, τόσο οι άνθρωποι θα ζουν καλύτερα και θα χρειάζεται να δουλεύουν λιγότερο, σκοντάφτει σε ένα συγκεκριμένο εμπόδιο. Αν, για παράδειγμα η τάδε τεχνολογική εφεύρεση, επιτρέπει να παράγεται το ίδιο προϊόν, με τον ίδιο μισθό, στις μισές ώρες, αυτό σημαίνει ταυτόχρονα ότι μπορεί να παραχθεί το διπλάσιο προϊόν, χωρίς αύξηση στο μισθό, στον ίδιο χρόνο. Και αυτό είναι που κάνει τους πλούσιους πιο πλούσιους. Η αύξηση της παραγωγικότητας δεν είναι ένα φρούτο που το καρπώνονται όλοι εξίσου. Αυτή είναι μια απάντηση στο γιατί ενώ έχουμε τεράστια τεχνολογική και επιστημονική πρόοδο σε όλους τους τομείς, επί δύο αιώνες είμαστε «κολλημένοι» στο 8ωρο ακόμα και με κάποια βήματα προς τα πίσω μάλιστα.
Ο Jeff Bezos είναι φυσικά ένα απλό παράδειγμα. Και ίσως υπεραπλουστευμένο. Η πραγματικότητα είναι ότι πάνω από το 85% του παγκόσμιου πλούτου ανήκει στο 1% του παγκόσμιου πληθυσμού. Υπάρχουν δηλαδή αρκετοί άνθρωποι που κάνουν την «δουλειά» του Bezos, η οποία είναι να βγάζουν κέρδος από την δουλειά που κάνουν χιλιάδες χιλιάδων άνθρωποι.
Το ερώτημα όμως πρέπει να τεθεί ξανά. Θα ζούμε κακοπληρωμένοι και εξουθενωμένοι; Ή μήπως πρέπει να ανοίξει επιτέλους η συζήτηση και να αναπτυχτεί ένα ρεύμα διεκδίκησης υψηλότερων μισθών και χαμηλότερων ωραρίων; Αλλιώς οι πλούσιοι θα συνεχίζουν να γίνονται πιο πλούσιοι και οι φτωχοί πιο φτωχοί.
Ο Λάμπης Παπαθανασίου αρθρογραφεί για το antapocrisis.
