Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

Ι. Εισαγωγικά

Πρόσφατα η Ε.Ι. (Παγκόσμια Ομοσπονδία Εκπαιδευτικών) καλεί τα συνδικάτα-μέλη τους να σχολιάσουν την έκθεση του ΟΟΣΑ σε σχέση με την «τηλε-εκπαίδευση», καθώς οι απόψεις τους πάνω σε τέτοιου είδους αναφορές είναι ζωτικής σημασίας στο να τροφοδοτούν την Ε.Ι. και τις γραμμές έρευνας που διεξάγει σε διεθνές επίπεδο. Ο David Edwards, Γενικός Γραμματέας της Ε.Ι., δήλωσε πρόσφατα γι’ αυτή την έκθεση του ΟΟΣΑ ότι: «Παρά τις αδυναμίες της, ο λόγος που η έκθεση αυτή είναι σημαντική είναι επειδή περιλαμβάνει μια από τις πιο ξεκάθαρες δηλώσεις που έχει κάνει ο ΟΟΣΑ μέχρι σήμερα αναφορικά με τη σπουδαιότητα των εκπαιδευτικών και των σχολείων για την κοινωνική, συναισθηματική και γνωστική μάθηση των μαθητών…»[1]. 

Η Ε.Ι. σημειώνει μια σειρά από νέα συμπεράσματα του ΟΟΣΑ: «…α) Κοινωνικά και οικονομικά μειονεκτήματα έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην επίδοση των μαθητών. β) Στη σχέση φύλου και μαθητικής επίδοσης, τα αγόρια φαίνεται να έχουν μεγαλύτερα προβλήματα πειθαρχίας στην τάξη και να επηρεάζονται περισσότερο από οργανωτικά θέματα του σχολείου απ’ ότι τα κορίτσια. γ) Τάξεις αποτελούμενες από μαθητές με διαφορετικό κοινωνικό υπόβαθρο και με διαφορετικές ικανότητες/επιδόσεις έχουν γενικότερα θετικό πρόσημο πάνω στην επίδοση του μαθητή. δ) Υπερβολικές διοικητικές ευθύνες για τους εκπαιδευτικούς υπονομεύουν τη μάθηση των μαθητών…».

Ας σχολιάσουμε τα τέσσερα αυτά σημεία για την υποχρεωτική και υπερβολική χρήση της ΕξΑΕ («τηλε-εκπαίδευσης») στην Ελλάδα.

ΙΙ. Μικρός σχολιασμός στο α)

Η Ελλάδα δεν δομείται χωροταξικά όπως οι υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης. Το μήκος των ακτογραμμών της είναι ακριβώς το μισό σε τάξη μεγέθους σε σχέση με το συνολικό μήκος αυτών της Ευρώπης. Έχει επομένως πολύ μεγάλη νησιωτικότητα, με τα περισσότερα νησιά να κατοικούνται από λίγους μαθητές. Λίγο καλύτερη είναι η κατάσταση στην ορεινότητα που τέμνει τόσο τον κεντρικό κορμό της κεντρικής Ελλάδας, την Μακεδονία και την Θράκη, αλλά και τα μεγάλα της και μεσαία της νησιά: Πελοπόννησο, Κρήτη, Εύβοια, Λέσβο, Χίο, Σάμο, Κέρκυρα, Λευκάδα, Κεφαλονιά, Ζάκυνθο, κλπ.

Αν εξαιρέσουμε τις μεγάλες πόλεις και τα πεδινά σχολεία, τα υπόλοιπα μέρη λοιπόν κατοικούνται από λίγα σχετικά παιδιά. Οι κοινωνίες εδώ έχουν ανάγκη το ζωντανό σχολείο, όχι μόνο για κοινωνικούς και οικονομικούς λόγους, αλλά για την κοινωνικοποίηση και την ομαδοκεντρική μάθηση και αγωγή. Ο ΟΟΣΑ όμως χρόνια τώρα κάνει πως δεν το βλέπει για την Ελλάδα με απανωτές εκθέσεις. Η κυβέρνηση «αλληθωρίζει» στον ΟΟΣΑ για την αριθμητική σχέση εκπαιδευτικών ανά μαθητές, αλλά στο πρόβλημα της ΕξΑΕ τον «εξορκίζει». Ταυτόχρονα να θυμηθούμε ότι (ιδιωτικό…) πλήρη ηλεκτρονικό εξοπλισμό είχαν τον φετινό χειμώνα μόνο το 23% των μαθητών.

ΙΙΙ. Μικρός σχολιασμός στο β)

Στην Ελλάδα πλέον, μετά το τελευταίο τέταρτο του 20^ου αι., τα κορίτσια σπουδάζουν ισότιμα στα σχολεία, προσπαθούν να αποφύγουν τις πατριαρχικές δομές, αλλά και τον εγκλωβισμό στα μικρά μέρη. Μια βασική τους μέθοδος είναι η μεγαλύτερη αυτοπειθαρχία και προσήλωση στη σχολική διαδικασία. Αυτή αποτελεί και μία από τις αιτίες όπου στην ορεινότητα, στην ημι-ορεινότητα και στην νησιωτικότητα το πλήθος των ενηλίκων αγοριών που συνεχίζουν να κατοικούν στον τόπο τους είναι αρκετά μεγαλύτερο από αυτό των κοριτσιών. Έτσι οι γάμοι έχουν εκεί μειωθεί (όπως βεβαίως και οι συμβιώσεις είναι ελάχιστες). Η αρνητική σχέση γέννησης παιδιών και θανάτων είναι χειρότερη από την αστικότητα και πεδινότητα της Χώρας. Και ο φαύλος κύκλος μεγαλώνει. Απάντηση λοιπόν αποτελεί η ΕξΑΕ, η αυτονομία των σχολείων, η πολλαπλή αξιολόγηση και ο ανταγωνισμός των σχολείων; Όχι βέβαια.

ΙV. Μικρός σχολιασμός στο γ)

Μέχρι τώρα στα γενικά (κανονικά) σχολεία, που έχουν ως βάση τη γεωγραφική κατανομή, αλλά ακόμη και σε κάποιο βαθμό τα πειραματικά που έχουν ως βάση την κλήρωση, αποτελούνται «…από μαθητές με διαφορετικό κοινωνικό υπόβαθρο και με διαφορετικές ικανότητες…». Κάποιες παρεμβάσεις στα πειραματικά (συνέχιση μαθητών που φοιτούσαν σε δημοτικά, αδέλφια, αλλά και η μη στήριξη μαθητών από μακρινά μέρη) έχουν αλλοιώσει σε αυτά σημαντικά την κοινωνική και μορφωτική αναλογία στις τάξεις τους.

Η λογική της ψευδώνυμης «αριστείας», η επαναφορά των προτύπων, η προσπάθεια αξιολόγησης-κατάταξης-ανταγωνισμού των σχολείων μεταξύ τους ήδη έχει δημιουργήσει μια νέα κουλτούρα ως φαντασίωση στην κοινωνία και ως ψευδαίσθηση στο 10% των εκπαιδευτικών (πρόσφατες αποφάσεις συλλόγων διδασκόντων). Ήδη έχει προβλεφθεί και η μετατροπή κάποιων ΕΠΑΛ σε Πρότυπα, την ίδια ώρα που ο νόμος του Δεκεμβρίου της Ν. Κεραμέως προβλέπει εξοβελισμό των πιο αδύναμων μαθητών/ -τριών στη μεταγυμνασιακή (ιδιωτική κυρίως) κατάρτιση. Το δε είναι το δόλωμα των ημερών είναι η σχετική εγκύκλιος του Υπ. Παιδείας για να αποφασίσουν οι σύλλογοι διδασκόντων κάποιων σχολείων να ζητήσουν τα ίδια να μετατραπούν σε …«πρότυπα» .

Κατανοούμε, λοιπόν, ότι επί της ουσίας η κυβέρνηση τρέχει πιο γρήγορα από τις εκθέσεις του ΟΟΣΑ, ως «βασιλικότερη του βασιλέως». Αφήστε, που εκτός από την οικονομική συρρίκνωση των σχολικών επιτροπών για τη λειτουργία τους ετοιμάζεται ακόμη και το «κουπόνι» της δήθεν «ελεύθερης επιλογής» των μαθητών σε σχολεία της επιλογής τους ή των γονέων τους.

Εάν δεν καταφέρει το εκπαιδευτικό κίνημα να αποτρέψει αυτές τις εξελίξεις, αυτά τα συμπεράσματα του ΟΟΣΑ θα θεωρούνται «εκπαιδευτικό μανιφέστο»… Οφείλουμε όμως να γνωρίζουμε ότι ο ΟΟΣΑ δεν ενδιαφέρεται για όλους τους μαθητές, αφού ήδη στην μεταγυμνασιακή εκπαίδευση έχει προβλέψει υπερβολική μείωση του μαθητικού δυναμικού, ενώ το περιεχόμενο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης θεωρείται ότι πρέπει να εργαλειοποιηθεί αρκετά με την είσοδο των «εργαστηρίων δεξιοτήτων»…

V. Μικρός σχολιασμός στο δ)

Το ζήτημα αυτό έχει σχέση με την μείωση του ρόλου της διδασκαλίας από τη μία μεριά, όσο και την γραφειοκρατία του σχολείου από την άλλη. Όμως ήδη από το 1^ο μνημόνιο (επί Υπ. Παιδείας Άννας Διαμαντοπούλου) άρχισε το πρόβλημα να μεγαλώνει. Σε όλες τις επόμενες κυβερνήσεις με μια σειρά μικρών ή μεγαλύτερων μέτρων φουντώνει. Οι αλλαγές όμως που προσπαθεί να επιβάλλει το Υπ. Παιδείας πρόσφατα (Υπ. Νίκη Κεραμέως) θα εξοντώσουν, μαζί με το ηλικιακό ζήτημα, τις αντοχές των εκπαιδευτικών.

Ως γνωστόν το «σύνδρομο εργασιακής εξουθένωσης των εκπαιδευτικών»[2] (Burn out – UNESCO) αρχίζει περί την ηλικία των 55 ετών, ενώ αφενός το όριο συνταξιοδότησης οδηγεί στα 67 συν έτη, και αφετέρου ήδη ο μέσος όρος ηλικίας σε όλες τις ειδικότητες (β/βάθμια εκπαίδευση) είναι πάνω από 55. Η ατομική «αξιολόγηση», που θέλει να επιβάλει η κυβέρνηση του Κυρ. Μητσοτάκη, θα λύσει το πρόβλημα ή θα εφαρμόσει τις δύο γνωστές παροιμίες: («Πονάει κεφάλι, κόβεις κεφάλι» και «σκοτώνουν τα άλογα όταν γεράσουν»);

* Ο Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας είναι συνταξιούχος εκπαιδευτικός (φυσικός), πτ. θεολογίας, συγγραφέας και πρώην συνδικαλιστής.

VI. Παραπομπές

[1] 08-03-2021: Κείμενο/Σχόλιο της Ε.Ι. (Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Εκπαιδευτικών) σχετικά με ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΟΟΣΑ – Ο.Λ.Μ.Ε. | Ομοσπονδία Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (olme.gr).

[2] Σύνδρομο εργασιακής εξουθένωσης των εκπαιδευτικών | Ημεροδρόμος (imerodromos.gr).