Quantum memoria tenet…

1942-1943 ΠΕΦΤΟΥΝ ΠΕΦΤΟΥΝ ΑΕΡΟΠΛΑΝΑ ΣΤΑ «ΝΕΡΑ» ΜΑΣ

Του Πορφυρίου Οδ. Πανδή - Από τη "Φωνή των Αργυραδιτών", αρ. φ. 159, Ιανουάριος - Φεβρουάριος 2021

Η πολυβραβευμένη Γιαπωνέζα συγγραφέας Γιόκο Ογκάουα σε συνέντευξη της* υποστηρίζει ότι «η μνήμη είναι η ουσία του ανθρώπου» Πραγματικά: Τόσα ξέρουμε όσα η μνήμη κρατάει. Ο γράφων ανασύρει από το κατώφλι της μνήμης του μερικά γεγονότα που συνέβησαν στη κατοχή 1941-1944 στο τόπο μας. Μικρά γεγονότα αλλά αληθινά.

Α’ 1942. Δεκέμβρης μήνας. Ο βαρύς χειμώνας και η πείνα ξεμπέρδεψαν πολλές ψυχές. Η ασταμάτητη βροχή έσυρε τις ελιές ως τη θάλασσα. Την επόμενη μέρα, μεσημεριάτικα, με τον αδερφό μου πήγαμε να μαζέψουμε τις ελιές στα Κορίσσια κοντά στην κατοικιά του Ερεσίστρατου. Την ημέρα εκείνη η «μάνα γη» μας φύλαγε γκρινιοπόδους** στους όχτους της σούδας, για να ξεγελάσουμε τη πείνα μας. Μαζεύαμε τις ελιές μισοχωμένες στη λάσπη με τα δάχτυλα ξυλιασμένα από το κρύο και τσιμπολογούσαμε κανένα γκρινιόποδο.

Ο ήλιος έγερνε να δύση. Τα σακούλια με τις ελιές ήταν μισογεμάτα. Ώρα να ανηφορίσουμε για το χωριό.

Β’ Την ώρα όμως εκείνη ακούστηκε ένας βαθύς ασυνήθιστος βόμβος αεροπλάνων, που είχαν διεύθυνση Παξοί – Λίμνη Κορισσίων. Τέσσερα βομβαρδιστικά αεροπλάνα τετρακινητήρια πετούσαν χαμηλά. Πρώτη φορά βλέπαμε τετρακινητήρια. Ήταν αμερικανικά. Τα τρία πετούσαν κοντά – κοντά σε τάξη τριγώνου. Το τέταρτο όμως αεροπλάνο πετούσε πίσω και πιο χαμηλά από τα άλλα. Έχανε ύψος από τα άλλα και το πιο αξιοπρόσεκτο είχε πιάσει φωτιά ο ένας από τους κινητήρες του ο αριστερά. Φωτιά!

Παρατήσαμε το σακούλι με τις ελιές και τρέξαμε για το ψήλωμα στις Αμμούσες, κοντά στη κατοικιά του Γιάννη του Διοσκουρίδη για να παρακολουθήσουμε το αεροπλάνο που χαμήλωνε.

Θα πέσει! Ακούστηκε μια φωνή. Έπεσε ακούστηκε μια άλλη φωνή πέρα στον Ίσσο κοντά στο τάγιο, στην άμμο. Αναστάτωση, φωνές στις Αμμούσες, στις Βρυσούλες, στο Παντοκράτορα.

Ο Βόγκολης πρώτος, από το δένδρο στη κατοικιά του, κοντά στα κτήματα του Μπαρουνέτου, ο Κωλοπύρος από το καλυβόσπιτό του στις Αμμούσες κοντά στη πελώρια βελανιδιά και ο αδερφός μου ο Βασίλης με τον οποίο μαζεύαμε τις ελιές, κινήθηκαν προς τον Ίσσο για το αεροπλάνο που έκανε αναγκαστική προσγείωση.

Μετά από λίγη ώρα Γερμανοί μοτοσυκλετιστές πάνοπλοι από τον Αη Γιάννη που υπήρχε εγκαταστημένη πυροβολαρχία – τέσσερα κανόνια πεδινού πυροβολικού- , πέρασαν σφαίρα από μπροστά μου προς το Παντοκράτορα για το αμερικανικό αεροπλάνο. Συνέλαβαν τους αεροπόρους δέκα τον αριθμό, τους φόρτωσαν για τον Αη Γιάννη και από κει για την πόλη. Τι απέγιναν οι αεροπόροι παρά πέρα δε μάθαμε! Αρκετοί χωριανοί όταν έφτασαν στο αεροπλάνο πριν από τους Γερμανούς επιδόθηκαν σε πλιάτσικο***. Ο Βόγκολης , ο Κωλοπύρος, γείτονες μου, άρπαξαν από ένα αλεξίπτωτο και ο αδερφός μου μια κουβέρτα καμηλώ, η οποία έφερε, ευτυχώς, στα άκρα μόνο δύο τρύπες. Με το μεταξωτό ντούρο ύφασμα των αλεξιπτώτων χωριανοί βολεύτηκαν, έκαναν πουκάμισα. Με τη κουβέρτα που άρπαξε ο αδερφός μου, ο Μιχαήλ Ζαμίτ, ράφτης κοντά στην εκκλησιά του Αγίου στη πόλη,

μου έφτιαξε, ένα σακάκι και ένα κοντό παντελόνι, με τα οποία βολεύτηκα τα δύο πρώτα χρόνια στο Γυμνάσιο…

Μέρες στα μαγαζιά του χωριού πρώτο θέμα ήταν η πτώση του βομβαρδιστικού , το όποιο ήταν αμερικανικό γιατί είχε σήμα το αστέρι. Στο μαγαζί του Αρσένη στο Πανωχώρι, ο Κωλοπύρος, που είχε πάει γύρω στο 1917 για καλύτερη τύχη λίγα χρόνια στην Αμερική και ήξερε, τσάτρα πάτρα αμερικανικά, έλεγε και ξανά έλεγε ότι οι αεροπόροι τον ρωτούσαν που είναι οι Γερμανοί. Όταν κατάλαβαν ότι ήταν σχετικά κοντά, αποθαρρύνθηκαν και σταμάτησαν να φουσκώνουν τις πλαστικές βάρκες με τις οποίες λογάριαζαν να φτάσουν στη Σικελία…

Γ’ Συνέβησαν και άλλα πολεμικά επεισόδια στον εναέριο χώρο πάνω από τα χωράφια στο Λιβάδι και στον Αη Γιώργη, τον Απρίλη, μέρες που φυτεύαμε καλαμπόκι (γέννημα) σε μικρούς λάκκους.

Ιταλικό καταδιωκτικό αεροπλάνο ενεπλάκη με αγγλικό καταδιωκτικό, spit fair τα λέγανε τα αγγλικά καταδιωχτικά, πάνω από τα κεφάλια μας. Βλέπαμε τους σχηματισμούς χωμένοι όπως όπως στα αυλάκια των χωραφιών για να σωθούμε. Βλέπαμε την εμπλοκή των καταδιωκτικών στον αέρα ακούγαμε τις ριπές των μυδραλίων και τους κάλυκες να πέφτουν δίπλα μας. Το ιταλικό καταδιωκτικό χτυπημένο καίρια το είδαμε να βουτάει με τη μύτη στα ρηχά νερά, όχι μακριά από το ξενοδοχείο του Ρίζου, σήμερα συγκρότημα «Πλάζα».

Ο χωριανός μας ο Πανδής Θεμιστοκλής του Αθανασίου (Γιάννακα) πρώην αξιωματικός στη πολεμική αεροπορία διηγείται λεπτομέρειες για το κομμάτι του ιταλικού αεροσκάφους που μετακινήθηκε από τα κύματα από τα Ρηχονέρια κοντά στη δεξιά ακτή του ‘Αη Γιώργη. Άλλοι πάλι χωριανοί, απόντες σήμερα, διατύπωναν τη δική τους εκδοχή ως προς τη θέση και τον τρόπο που έπεσε το αεροπλάνο.

Δ’ Κλείνουμε το θέμα με ένα γεγονός πιο σημαντικό:

Τις 18 Νοέμβρη 1943 αμερικανικό πολεμικό αεροπλάνο κατέπεσε στις Αλυκές Λευκίμμης. Οι έντεκα αεροπόροι, με τη βοήθεια πατριωτών, που τους περιέθαλψαν ποικιλοτρόπως διέφυγαν τη σύλληψη. Σώθηκαν.

Δεν είχαν την τύχη των αεροπόρων που έπεσαν πέραν των κέδρων, στον Ίσσο (Νήσο)

*Εφημερίδα «Κ» τεύχος τέχνες και γράμματα 7.6.20

** Γκρινιοπόδι: λαχανικό, αυτοφυές

*** Πλιάτσικο (το): λεηλασία, αρπαγή. Λέξη αλβανική placke’