του Θοδωρή Βουρεκά, Από selidodeiktis
Όταν θυμάμαι ή μιλώ για το Βαγγέλη αναδύονται από τη μνήμη μου επίμονα κάποιες εικόνες και στιγμιότυπα με πολύ συγκινησιακή φόρτιση. Θα προσπαθήσω τώρα να αναπλάσω κάποιες από τις εικόνες αυτές χρονολογικά.
Η πρώτη εικόνα, σχεδόν φωτογραφική. Είναι ο Βαγγέλης μαζί με τον μικρότερο αδελφό του τον Γρηγόρη, που μόλις έχουν έρθει στην Πάργα από την ορεινή Κοκκινιά! Δυο κατάξανθα παιδιά με ασυνήθιστα για την παραθαλάσσια Πάργα χοντρά ρούχα και κυρίως με χοντρές μάλλινες κάλτσες, που φαίνονται έντονα, επειδή φορούν, όπως όλοι μας τότε, κοντά παντελόνια. Τους βλέπω ακόμη να στέκονται στις μεγάλες σκάλες του ωραίου λιθόκτιστου Δημοτικού Σχολείου της Πάργας.
Η δεύτερη εικόνα. Οι εφηβικές μας πλέον παρέες. Ο Βαγγέλης πάντοτε χαμηλών τόνων, διακριτικός και ταυτόχρονα εξαιρετικά κοινωνικός.
Ήμαστε τότε –επιτρέψτε μου την παρέκβαση– σε μια Πάργα αλλοτινή, παρθενική. Δεν εξιδανικεύω. Ήταν χρόνια στέρησης, ανέχειας, αλλά και ζεστής επικοινωνίας και κοινωνικότητας. Με πεντακάθαρες θάλασσες, με απείραχτο το περιβάλλον, με τις γειτονιές ζωντανές και επικοινωνούσες. Το μοντέλο του εντατικοποιημένου, χωρίς κανόνες, κερδοσκοπικού τουρισμού που επιβλήθηκε εξαφάνισε τη φτώχεια των ανθρώπων, κακοποίησε όμως όλα τα υπόλοιπα, την κοινωνική ζωή, την ανθρώπινη επικοινωνία, το περιβάλλον φυσικό και οικιστικό.
Θυμάμαι την κοινή μας αγορίστικη παρέα. Μπάνια, βαρκάδες, ψαρέματα το καλοκαίρι και το φθινόπωρο, ανοιξιάτικες καντάδες που τις συνόδευε πολλές φορές το μυρωμένο αγέρι από τις ανθισμένες λεμονιές και πορτοκαλιές. Ήταν τότε πολλά τα περιβόλια και οι κήποι μέσα στην Πάργα. Τα παιχνίδια με τη φουρτουνιασμένη θάλασσα, οι βόλτες στην παραλία με ομπρέλες ακόμη και υπό βροχή το χειμώνα.
Και ξαφνικά μετά το καλοκαίρι του ’65 ή στις αρχές του ’66 ο Βαγγέλης χάνεται, εξαφανίζεται από όλ’ αυτά. Πιστεύαμε ότι πειθάρχησε απόλυτα στο στόχο του. Την καλή του αυτοπροετοιμασία για τις εξετάσεις στη Νομική.
Κι όμως δεν ήταν η μοναδική αιτία. Αργότερα καταλάβαμε ότι τον είχε συνεπάρει κυρίως η ποίηση και η λογοτεχνία. Σύντομα είχαμε και τον πρώτο καρπό της απομόνωσής του. Είναι η περίφημη διάλεξή του για τον Καρυωτάκη, το χειμώνα του ’67 μόλις 18 χρονών και ούτε, στο Σινέ-Θύαμις στην Πάργα. Είναι μια εκδήλωση πλαισιωμένη από όλους τους ανήσυχους και καλλιεργημένους ανθρώπους της μικρής μας πόλης. Η απήχησή της όμως είναι γενική. Ο Βαγγέλης πρωτοπορεί, γιατί πρέπει να σημειώσουμε πως ο Καρυωτάκης ήταν τότε παραγνωρισμένος ποιητής σε σχέση με το μέγεθός του. Μάλιστα θυμάμαι την αρνητική στάση των τοπικών αρχών να γίνει η εκδήλωση στην Πρέβεζα, όπου έζησε ο Καρυωτάκης τα τελευταία του χρόνια, δυσμενώς μετατεθείς, λόγω της συνδικαλιστικής του δράσης με το τραγικό τέλος που όλοι ξέρουμε.
Μετά την αποφοίτησή του Βαγγέλη από το σχολείο και την εισαγωγή του στη Νομική χανόμαστε για πολλά χρόνια. Μεσολαβούν οι σπουδές μας, οι περιπέτειες της αντιδικτατορικής δράσης με τις πολύ σκληρές για τον Βαγγέλη δοκιμασίες και άλλα πολλά.
Τρίτη εικόνα. Θυμάμαι να τον ξανασυναντώ το καλοκαίρι του ’80. Ο Βαγγέλης είναι τότε πολιτικά στρατευμένος στο ΚΚΕ. Έρχονται στο νου μου οι έντονες πολιτικές συζητήσεις παλιών και νεώτερων φίλων, που γίνονται συνήθως στο καφενείο του μπάρμπα-Σπύρου του Βέργου στην παραλία της Πάργας. Ήταν μια εποχή μεγάλης πολιτικοποίησης και ριζοσπαστισμού. Θυμάμαι π.χ. την αντιπαράθεση με αφορμή την διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων της Μόσχας. Το επίδικο ήταν κατά πόσο μπορεί να συμβαδίζει ο σοσιαλισμός με έναν εμπορευματοποιημένο θεσμό εξοντωτικού ανταγωνισμού, που οδηγεί στο ντόπινγκ. Οι κουβέντες μας βέβαια επικεντρώνονταν στο ζήτημα των πολιτικών εξελίξεων, που το νεότευκτο τότε ΠΑΣΟΚ τις επηρέαζε αποφασιστικά, καθώς και στις σχέσεις της αριστεράς μαζί του. Ο Βαγγέλης, όπως πάντοτε, ήταν ήρεμος, μετρημένος και με ευθύβολο λόγο.
Τέταρτη εικόνα. Η απίστευτη δύναμη αντιμετώπισης της σκληρής και διαρκώς επιδεινούμενης ασθένειάς του. Όλα τα καλοκαίρια, κάθε βράδυ, τον βρίσκεις, παρά τα κινητικά του προβλήματα να περπατά μέχρι το «Island», ένα ήσυχο καφέ στο λιμάνι της Πάργας, περιστοιχισμένος από φίλους και αγαπημένους. Το πιο εκπληκτικό όμως είναι, όπως φαίνεται και στην ποίησή του, η διεισδυτική του ματιά στα κοινωνικά πράγματα και στην ίδια τη ζωή, σαν να είναι απόλυτα ενεργός και να καταβροχθίζει τη ζωή με το κουτάλι…
Επιτρέψτε μου τώρα δυο λόγια για την αξία της ποίησής του. Δεν διεκδικώ φυσικά δάφνες λογοτεχνικού κριτικού. Μιλώ κι εδώ βιωματικά, σαν κάποιος που αγαπά τη ποίηση και την λογοτεχνία.
Δυο σπουδαία πράγματα έχει η ποίηση του Άλκη Αλκαίου.
Πρώτο: «Είναι ένας ποιητής που υποδύεται το στιχουργό», όπως είπε και προηγουμένως ο Θάνος Μικρούτσικος. Η σύζευξη ποίησης και στιχουργικής είναι πράγματι μια ιδανική εναρμόνιση μορφής και περιεχομένου. Το να εκφράζεσαι δηλαδή λιτά και απλά για να γίνουν οι στίχοι τραγούδι και ταυτόχρονα να είσαι νοηματικά πυκνός και βαθύς, είναι ένα εξαιρετικό επίτευγμα. Είναι χάρισμα που το έχουν μόνο ξεχωριστοί άνθρωποι.
Δεύτερο σπουδαίο γνώρισμα της ποίησής του είναι η ζεύξη του εξωτερικού κοινωνικού κόσμου, με τον εσωτερικό κόσμο και την ανθρώπινη υπαρξιακή αγωνία. Είναι σημάδι ολοκληρωμένης τέχνης.
Αυτά είναι τα κύρια στοιχεία, μεταξύ άλλων πολλών και σημαντικών, που κατά τη γνώμη μου κάνουν θαυμαστή την ποίηση–στιχουργική του Άλκη Αλκαίου, του δικού μας Βαγγέλη!
Υ.Γ. Αποτελεί την παρέμβασή μου στην εκδήλωση μνήμης της «Πανηπειρωτικής» στις 19/12/2014.
