Του Δ.Παυλίδη
Σε ηλικία 99 χρόνων , ύστερα από νοσηλεία στο ΚΑΤ αποτέλεσμα ενός κατάγματος, έφυγε από την ζωή ο Αλέξης Πάρνης λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Σωτήρη Λεωνιδάκη. Σύμφωνα με το μικρό βιογραφικό που υπάρχει στην ηλεκτρονική βάση biblionet.gr, ο Aλέξης Πάρνης, (1924-2023) γεννήθηκε στον Πειραιά. Αποφοίτησε από το Α' Γυμνάσιο (Ιωνίδειο Σχολή) το 1942, όταν η Ελλάδα βρισκόταν κάτω απ' τη ναζιστική κατοχή. Πριν ακόμα οργανωθεί στην Εαμική Aντίσταση, κρύβει και σώζει μαζί με τον πατέρα του μια εβραϊκή οικογένεια. Για την πράξη τους αυτή το Ίδρυμα Γιαν Βάνσεν θα τιμήσει και τους δύο μεταγενέστερα με τον τίτλο "Δίκαιος των Eθνών". Σε ηλικία είκοσι χρόνων, ο Aλέξης Πάρνης παίρνει μέρος ως καπετάνιος εφεδρικού ελασίτικου λόχου στην τελευταία μάχη εναντίον των Γερμανών στο Περιστέρι (Γέφυρα Kολοκυνθούς, 12/9/1944). Στα Δεκεμβριανά τραυματίζεται σοβαρά, πολεμώντας την αγγλική επέμβαση. Την περίοδο 1945-1948 βρίσκεται πολιτικός πρόσφυγας στο Ρουμπίκ και στο Μπούλκες. Στη συνέχεια υπηρετεί στο Δημοκρατικό Στρατό ως πολεμικός ανταποκριτής. Απ' το 1949 ως το 1962 ζει στην ΕΣΣΔ. Φοιτά στο Λογοτεχνικό Ινστιτούτο Μαξίμ Γκόρκι της Μόσχας. Το 1954 δημοσιεύει στο λογοτεχνικό περιοδικό "Νόβι Μιρ" το μεγάλο επικό ποίημά του "Μπελογιάννης", για το οποίο τον επόμενο χρόνο τιμάται με το Α' Βραβείο Ποίησης στο Φεστιβάλ Βαρσοβίας. Η κριτική επιτροπή που τον βραβεύει αποτελείται από τους: Πάμπλο Νερούντα (Πρόεδρος), Ναζίμ Χικμέτ, Νικόλα Γκιλιέν, Γιόρις Ίβενς κ.ά. Το όνομά του περνά στη Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια. Το 1960 ανεβαίνει στο "Μάλι Τεάτρ" της Μόσχας το θεατρικό έργο του "Το νησί της Αφροδίτης", το οποίο για δύο χρόνια παίζεται σε 175 θέατρα της ΕΣΣΔ και των υπόλοιπων Λαϊκών Δημοκρατιών. Το 1963 παρουσιάζεται και στην Ελλάδα από την Κυβέλη στο ΚΘΒΕ, ενώ το 1969 γίνεται ταινία με πρωταγωνίστρια την Κατίνα Παξινού. Το 1966, έχοντας πλέον επαναπατριστεί, ο Αλέξης Πάρνης παρουσιάζει το σατιρικό μυθιστόρημα "Ο Διορθωτής". Το έργο μεταφράζεται το 1981 στα αγγλικά και ο κριτικός Τόμας Χάιντ γράφει στη Σάντει Τέλεγκραφ: "Ο "Διορθωτής" πρέπει να γίνει υποχρεωτικό ανάγνωσμα για όλους τους επαναστάτες στη Γη". Το 1967 ανεβαίνει στο Θέατρο Ο' Νιλ, στο Πλέι Χάουζ της Μασαχουσέτης, το δράμα του "Λεωφόρος Πάστερνακ". Οι κρίσεις για το έργο, το σκηνοθέτη και τους ηθοποιούς είναι εγκωμιαστικές. Μερικά χρόνια αργότερα, η "Λεωφόρος Πάστερνακ" κυκλοφορεί και σε μυθιστορηματική εκδοχή. Άλλα έργα: "Μια Πράγα στον καθένα", "Ο Κινηματίας", "Ο Μαφιόζος", "Η οδύσσεια των διδύμων" (μυθιστορήματα), "Σπορά Ελπίδας" (νουβέλες), "Φτερά Ικάρου", "Λευκή Κηλίδα", "Ανοιχτός Λογαριασμός" (θεατρικά) κ.ά.
Ο Πάρνης ξεκίνησε τα πρώτα του λογοτεχνικά βήματα ενόσω ήταν στο βουνό ως μαχητής, υπολοχαγός του Δημοκρατικού Στρατού. Εκεί , τον Απρίλιο του 1949, τυπώνεται η ολιγοσέλιδη συλλογή διηγημάτων «Είμαι μαχητής του Δημοκρατικού Στρατού, σελίδες από πολεμικό ημερολόγιο»[1]. Εξελίχθηκε και ωρίμασε ως λογοτέχνης στην Σοβιετική Ένωση αφότου βρέθηκε εκεί στην αναγκαστική προσφυγιά μετά την ήττα του ΔΣΕ. Εκεί γνώρισε την ρώσικη και την παγκόσμια λογοτεχνία, συναντήθηκε και συναναστράφηκε με σπουδαίους σοβιετικούς και ξένους λογοτέχνες και μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα έγινε γνωστός στο σοβιετικό λογοτεχνικό κοινό αλλά και πέρα από τα σύνορα της Σοβιετικής Ένωσης. Μόνο λίγο καιρό μετά την πρώτη αναγνώριση της αξίας του ως ποιητή για το επικό ποίημα «Μπελογιάννης» ο Πάρνης αντιμετωπίζει και γίνεται μέρος της μεγάλης εσωκομματικής κρίσης στο ΚΚΕ , με την καθαίρεση και την διαγραφή του Ν. Ζαχαριάδη , την διαγραφή και τις διώξεις χιλιάδων κομμουνιστών στην Τασκένδη και το κυνηγητό που ξεκίνησε εκεί αλλά και στις υπόλοιπες Λαϊκές Δημοκρατίες. Με επίκεντρο την περιπέτεια του Νίκου Ζαχαριάδη με τον οποίο διατηρούσε προσωπική σχέση και αναγνώριζε στο πρόσωπο του σημαντικές ηγετικές ικανότητες και αρετές , ο Πάρνης σε αντίθεση με το σύνολο σχεδόν της αναπτυσσόμενης ελληνικής προσφυγικής λογοτεχνικής ιντελιγκέντσιας τάσσεται ανοικτά και σταθερά κατά της νέας διορισμένης ηγεσίας. Και σαν μην έφτανε αυτό, όντας στην Μόσχα και κινούμενος στους επίσημους λογοτεχνικούς κύκλους , επιχειρεί να μεταφέρει σε αυτούς αλλά και στην τότε σοβιετική ηγεσία τις καταγγελίες και τα αιτήματα των κομμουνιστών που διαφωνούσαν και διώκονταν από την νεόκοπη κολιγιαννική ηγεσία και τους τοπικούς αξιωματούχους στο Ουζμπεκιστάν. Διατηρεί στενή σχέση με τον απομονωμένο Ζαχαριάδη και προσπαθεί να τον βοηθήσει ηθικά και υλικά ενώ και εκείνος , όπως αποδείχθηκε τελευταία με έγγραφα που είδαν το φως της δημοσιότητας, προσπάθησε να τον υποστηρίξει όταν ο Πάρνης είχε πέσει σε δυσμένεια και δέχονταν επιθέσεις και απαγορεύσεις. Σε γράμμα του με ημερομηνία 12/3/1962 από το Μποροβιτσί όπου βρίσκονταν απομονωμένος στην πρώτη φάση του εκτοπισμού του, προς την ΚΕ του ΚΚΣΕ , ο Ζαχαριάδης μεταξύ άλλων τόνιζε : “Με την ευκαιρία θέλω να εκφράσω την απόλυτη αντίθεσή μου στη στάση που κρατάν απέναντι στον Α. Πάρνη όχι μόνο οι ηλίθιοι εκεί στο Βουκουρέστι, αλλά κι οι Σοβιετικοί παράγοντες. Ο Πάρνης εδώ και πολύ καιρό καταδιώκεται και βρίσκεται σε καθεστώς απαγόρευσης. Δημιουργήθηκε ως συγγραφέας στις τάξεις του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας για να ωριμάσει και να πετύχει τη γενική αναγνώριση στη Σοβιετική Ένωση. Το ταλέντο του είναι αδιαμφισβήτητο. Όμως τον καταδιώκουν γιατί αρνήθηκε να ταυτιστεί με την κλίκα των παραφρόνων που εδρεύει στο Βουκουρέστι. Έφτασαν κάποιες εποχές που αυτός και τα παιδιά του πείνασαν. Αργότερα η πίεση αλάφρωσε κάπως κι έτσι μπόρεσε και πάλι ν’ αποδείξει την αξία του. Όμως η κακή συμπεριφορά απέναντι του δεν άλλαξε. Ένα βιβλίο του έτοιμο να εκδοθεί έχει βαλτώσει. Και γενικά άρχισαν και πάλι να χειροτερεύουν οι συνθήκες γι’ αυτόν. Εκεί στη Λευκορωσία έχουν κιόλας διακοπεί τα γυρίσματα μιας ταινίας με δικό του σενάριο, αν κι έχει υπογραφεί το νόμιμο συμβόλαιο κι έχει δοθεί η νόμιμη προκαταβολή. Οι Λευκορώσοι σύντροφοι του εξήγησαν ότι πήραν τη σχετική εντολή απ’ το γραμματέα της Κ. Ε. του ΚΚΣΕ σ. Πονομαριώφ που δήλωσε ότι δε θα πρέπει να στενοχωρούν τους Έλληνες συντρόφους, (εννοώντας την κλίκα του Βουκουρεστίου). Ο διευθυντής του Μάλι Τεάτρ Τσαριώφ είπε στον Πάρνη, ότι υπάρχει κιόλας οδηγία απ’ την Κ.Ε. να σταματήσουν οι παραστάσεις του έργου «Νησί της Αφροδίτης». Δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι δεν καταλαβαίνετε τι πάτε να κάνετε. Ο Κουίσινεν έχει αρπαχτεί απ’ τις νεκρές ψυχές πασχίζοντας με τη στήριξή τους να στερήσει απ’ το ΚΚΕ ό,τι τίμιο στοιχείο έχει απομείνει σ’ αυτό. Τάχα δε βλέπετε ότι η κλίκα Παρτσαλίδη-Κολιγιάννη οδηγεί το ΚΚΕ στο γκρεμό;» [2]
Ύστερα από την άρνηση του Πάρνη να συμμορφωθεί και να υποστηρίξει την νέα ηγεσία του ΚΚΕ ξεκινά μια περίοδος ιδιαίτερα αντιφατική για την λογοτεχνική και την προσωπική –οικογενειακή ζωή του και την εν γένει συγκρότηση του. Ο Πάρνης , σε αντίθεση με άλλους διαφωνούντες , πρώην στελέχη και μέλη του ΚΚΕ και μαχητές του ΔΣΕ που απομονώθηκαν , διώχθηκαν και μερικοί εξορίστηκαν ή φυλακίστηκαν , συνεχίζει να κινείται στους επίσημους λογοτεχνικούς κύκλους της Μόσχας , να απολαμβάνει την αναγνώριση , να γράφει θεατρικά έργα και να κάνει μεταφράσεις. Αργότερα θα παραδεχτεί πως γύρω του είχε φτιαχτεί ένα προστατευτικό περίβλημα με υπεύθυνους ορισμένους σημαντικούς σοβιετικούς αλλά και ξένους λογοτέχνες. Αλεξάντρ Τβαρντόφσκι, Κωνσταντίν Σίμονοφ , Μπορίς Πολεβόι, Ναζίμ Χικμέτ κ.α. Η τεράστια επιτυχία του θεατρικού έργου "Το νησί της Αφροδίτης", [1] το οποίο μιλά για τον αντί-αποικιακό αγώνα ανεξαρτησίας του Κυπριακού λαού από την μια ανέδειξε περισσότερο τον Πάρνη στην λογοτεχνική σκηνή και από την άλλη πολλαπλασίασε τις αντιφάσεις και τα προβλήματα που γεννούσε η θεωρούμενη αντικομματική στάση του. Είναι χαρακτηριστικό πως στην προσπάθεια της ηγεσίας του ΚΚΕ να τον περιθωριοποιήσει μπλέχτηκε μέχρι και η τότε ηγεσία του ΑΚΕΛ, μέσω του γραμματέα του Εζεκία Παπαϊωάννου , ο οποίος άσκησε κριτική στο θεατρικό έργο ! Το 1962 και ενόσω διαρκούσε η επιτυχία του θεατρικού έργου που έκανε εκείνο τον καιρό διεθνή καριέρα , μεγαλώνουν τα προβλήματα με την κομματική ηγεσία και κατ΄ επέκταση με την σοβιετική, καθώς και με εκείνους τους διανοουμένους που είχαν ταχθεί με την νέα κατάσταση και του ασκούσαν κριτική για αντισοβιετισμό και αντικομματική στάση. Το θεατρικό έργο αποτέλεσε την γέφυρα-ευκαιρία για τον Αλέξη Πάρνη να γυρίσει στην Ελλάδα τον Δεκέμβριο το 1962 , εξέλιξη που βόλεψε τόσο την ηγεσία του ΚΚΕ όσο και την σοβιετική.
Ο Πάρνης στην περίοδο της αναγκαστικής προσφυγιάς , η οποία υπήρξε ιδιαίτερα γόνιμη λογοτεχνικά με θεατρικά έργα, ποίηση και μεταφράσεις , μπλέχτηκε στην περιπέτεια της εσωκομματικής κρίσης του ΚΚΕ με ένα αντιφατικό τρόπο, όπως φυσικά και η πλειοψηφία των μελών και των στελεχών του ΚΚΕ και των μαχητών του ΔΣΕ. Μια από τις αντιφάσεις ο διαφορετικός τρόπος θεώρησης ανάμεσα στην σοβιετική ηγεσία την οποία θεωρούσαν λαθεμένα πολλές φορές διαιτητή και καταφύγιο και στην νέα κομματική ηγεσία την οποία θεωρούσαν και σωστά πραξικοπηματική και αναθεωρητική. Η τελευταία βέβαια υπερθεμάτιζε στις διώξεις και τις τιμωρίες των αντιφρονούντων, μερικές φορές ξεπερνώντας σε «σοβιετικό πατριωτισμό» ακόμη και τους ίδιους τους Σοβιετικούς ! Για την αντιφατική πρόσληψη των εξελίξεων είναι χαρακτηριστικό ( και βέβαια τιμητικό ) πως ο Πάρνης αναζητά τρόπους να μεταφερθούν στην ανώτερη σοβιετική ηγεσία τα παράπονα και οι διαμαρτυρίες των διαγραμμένων μελών του ΚΚΕ από την κομματική οργάνωση Τασκένδης. Χρησιμοποιεί ο ίδιος τις επαφές και τις γνωριμίες του με τους σοβιετικούς λογοτέχνες και τους δίνει επιστολές και έγγραφα για να τα προωθήσουν [2] . Αντιφάσεις βέβαια ανάλογες και πιο κραυγαλέες, διέκριναν και την στάση και των υπόλοιπων πρωταγωνιστών της αντιπαράθεσης , του Ζαχαριάδη συμπεριλαμβανόμενου. Η κατανόηση του χαρακτήρα και του βάθους των μεταβολών και των ανατροπών θα έρθει αργότερα και με διαφορετικό τρόπο και βαθμό για μια μερίδα και όχι για το σύνολο των διαφωνούντων και των διαγραμμένων.
Ακολουθώντας μια εντελώς προσωπική διαδρομή ο Πάρνης κατά την επιστροφή του στην Ελλάδα συνεχίζει το λογοτεχνικό του έργο, γράφοντας κυρίως θεατρικά έργα και κάνοντας μεταφράσεις. Το πρώτο έργο που γράφει ο Πάρνης στην Ελλάδα είναι το Λευκή κηλίδα το οποίο ανεβαίνει στις το 1966 από τον θίασο Διαμαντόπουλου-Αλκαίου. Τον Απρίλιο του 1966 στο λογοτεχνικό περιοδικό Νέα Εστία δημοσιεύεται το θεατρικό έργο Λεωφόρος Πάστερνακ. [3] . Γράφει επίσης τα θεατρικά Ανοιχτός Λογαριασμός, ο Μαφιόζος κ.α[4] Τόσο για το θεατρικό έργο Τα φτερά του Ίκαρου, που είχε γράψει στην Σοβιετική Ένωση και ανέβηκε το 1965 στο Βασιλικό Θέατρο όσο και για άλλα ο Πάρνης εισπράττει κριτικές , ορισμένες δημοσιευμένες σε εφημερίδες προσκείμενες στην ΕΔΑ οι οποίες είναι ολοφάνερα επηρεασμένες από την στάση του λογοτέχνη στην εσωκομματική αντιπαράθεση. Λόγου χάρη ο Φάνης Καμπάνης στην Δημοκρατική Αλλαγή στις 10/5/1965 γράφει πως το έργο Τα φτερά του Ίκαρου αφήνει αιχμές κατά της Ρωσίας.
Το 1965 ο Πάρνης στρέφεται στην πεζογραφία , με στόχο μια πιο ελεύθερη ατομική έκφραση μακριά από τις εξαρτήσεις της θεατρικής συγγραφής και παραγωγής, όπως θα ομολογήσει αργότερα ο ίδιος . Τότε γράφεται το σατιρικό μυθιστόρημα Ο Διορθωτής ( 1966) που αργότερα μαζί με την Λεωφόρο Πάστερνακ ( 1971) και το Μια Πράγα στον καθένα ( 1973) αποτελούν τα μέρη της λεγόμενης Ρώσικης τριλογίας και τα οποία θα εκδοθούν αργότερα σε ενιαίο τόμο. Στον Διορθωτή ο Πάρνης ασκεί κριτική στην λεγόμενη σταλινική περίοδο και στα άλλα δύο στις περιόδους Χρουστσόφ-Μπρέζνιεφ και στην εισβολή στην Τσεχοσλοβακία. Η διαρκής εσωτερική σύγκρουση ανάμεσα στο κομμουνιστικό όνειρο και σε μια πραγματικότητα που την ματαίωνε, οι αντιφάσεις και οι περιπέτειες της ανθρώπινης ψυχής στην δίνη των ιστορικών γεγονότων και συγκρούσεων , όπως εκφράζονται στο πρόσωπο του Ντοροφέεφ αλλά και του Αντρέι Μπατάλωφ στο μυθιστόρημα Μια Πράγα στον καθένα, αποτελούν αγαπημένο θέμα για τον Πάρνη και προσφιλή τρόπο να παρουσιάζει την επίδραση των γεγονότων στην διαμόρφωση της ανθρώπινης συνείδησης και των εσωτερικών συγκρούσεων της .
Το 2009 δημοσιεύεται το μυθιστόρημα Η Οδύσσεια των διδύμων. Με αυτό ξεκινά η λεγόμενη ελληνική τριλογία η οποία μαζί με τα μυθιστορήματα Ο άλλος εμφύλιος ( 2014) και Ο ρυθμός του κόσμου ( 2018) αποτελούν μια αναλυτική αποτύπωση της περιπέτειας του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος και των ανθρώπων που σύνδεσαν την μοίρα τους με αυτό. Ιδιαίτερα την δοκιμασία της προσφυγιάς και τα όσα συνέβησαν με επίκεντρο την εσωκομματική αναμέτρηση τις διαγραφές και τις διώξεις των διαφωνούντων στην Τασκένδη με συνεχή αναφορά πάντα στην υπόθεση Ζαχαριάδη. Για τον τελευταίο ο Πάρνης θα γράψει και το Γεια χαρά –Νίκος ( 2011) , στο οποίο μιλά για την σχέση του με τον ιστορικό ηγέτη του ΚΚΕ και την επικοινωνία του όταν αυτός βρέθηκε απομονωμένος και αργότερα εξορισμένος. Για αυτήν την τριλογία θα πει σε μια συνέντευξη όταν έγραφε ακόμη το τρίτο μέρος : «Σε 930 σελίδες [της Οδύσσειας] έχω περιγράψει όλο το έπος της εθνικής μας αντίστασης και τις αρχές της πτώσης της Σοβιετικής Ένωσης. Στο δεύτερο, «Ο άλλος εμφύλιος», περιγράφω την Αμερική με τον οπαδό της Αμερικής, τον ήπιο δεξιό, ο οποίος πάει να γίνει σκηνοθέτης στο Χόλιγουντ και πετυχαίνει. Και στο τρίτο βιβλίο, (στον Ρυθμό του Κόσμου) που συνεχίζω να γράφω, αυτοί οι δυο μαζί, ενώνονται στον ηθικό άθλο.»[1]
Ο Αλέξης Πάρνης που έφυγε αυτές τις ημέρες από την ζωή, ήταν ένας από τους τελευταίους μιας γενιάς λογοτεχνών που γεννήθηκαν και έκαναν τα πρώτα λογοτεχνικά βήματα τους σε μια σκληρή αλλά και ελπιδοφόρα περίοδο του ελληνικού και διεθνούς εργατικού κομμουνιστικού κινήματος. Ξεδίπλωσαν τις δυνατότητες τους και αναδειχτήκαν στην αναγκαστική προσφυγιά , κάνοντας μεγάλες προσπάθειες και υπερβάσεις, σε μια χώρα με μεγάλη λογοτεχνική παράδοση και σε μια περίοδο ευφορίας για τις νίκες του αντιφασιστικού αγώνα και της ανοικοδόμησης. Σύντομα βρέθηκαν μπροστά σε διαψεύσεις και προσωπικά διλήμματα, ιδιαίτερα όταν ξέσπασε η μεγάλη κρίση στο ΚΚΕ ύστερα από την ωμή επέμβαση του ΚΚΣΕ στα εσωτερικά του. Σε αυτό το σταυροδρόμι έγιναν διαφορετικές επιλογές. Ο Πάρνης διάλεξε να βρεθεί στην πλευρά των ηττημένων και των διωγμένων, των αποσυνάγωγων, για μια ακόμη φορά, με κίνδυνο να πληρώσει ακριβότερο τίμημα από όσα υπέστη τελικά. Ανεξάρτητα από τον τρόπο που ερμήνευε την αντιπαράθεση που διεξάγονταν και τα ιδιαίτερα κίνητρα της στάσης του είναι αλήθεια πως υπήρξε από τους ελάχιστους διανοουμένους στην υπερορία , εκείνη την εποχή, που δεν έσκυψαν το κεφάλι σε όσους ζητούσαν συμμόρφωση με την νέα κατάσταση πραγμάτων. Και πλήρωσε γι αυτό με τίμημα την πολύχρονη αποσιώπηση εκ μέρους της επίσημης αριστεράς.
Ο Πάρνης δεν ήταν πολιτικό ή στρατιωτικό στέλεχος του ΚΚΕ για να κριθεί με τα μέτρα και τα σταθμά μιας τέτοιας θέσης. Αναδείχτηκε ως λογοτέχνης και υπηρέτησε την τέχνη του με συνέπεια, αυταπάρνηση και στοχοπροσήλωση μέχρι τέλους. Ακολούθησε σταθερά ένα ιδιαίτερο τρόπο γραφής και έκφρασης, μια ρεαλιστική αισθητική και θεματικές με επίκεντρο τον άνθρωπο και τις δοκιμασίες του. Έγραψε για τις ανθρώπινες περιπέτειες στενά δεμένες με γεγονότα αποσιωπημένα από την επίσημη αριστερή ιστοριογραφία, μίλησε για τις διαψεύσεις υπερασπιζόμενος σταθερά την κομμουνιστική υπόθεση και άφησε ένα μεγάλο έργο που αξίζει να ανακαλυφθεί και να μελετηθεί από τις νέες γενιές των αγωνιστών.
[1]https://ethniki-antistasi-dse.gr/pdf/eimai-mahitis-tou-DSE.pdf
[2]https://edromos.gr/sovietikos-fakelos-aleksi-parni-olikos-apokleismos-kai-paremvasi-zachariadi/
[3] Ολόκληρο το κείμενο το έργου , https://ejournals.lib.uoc.gr/theatre/article/view/521/437
[4] Επιστολή του Κ.Μ. Σίμονοφ στον γραμματέα της ΚΕ του ΚΚΣΕ Ποσπέλοφ. 19-7-1956. Στο συλλογικό « Οι σχεσεις του ΚΚΕ με το ΚΚΣΕ στο διάστημα 1953-1977» , σελ .134, εκδόσεις Παρατηρητής, 1999.
[5] Στοιχεία από το άρθρο της Τάνιας Νεοφύτου Η ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΑΛΕΞΗ ΠΑΡΝΗ, Επιστημονικό περιοδικό Παράβασις , Αθήνα 2018, τόμος 16/2
[6] Από την εργοβιογραφία που δημοσιεύεται στην έκδοση του μυθιστορήματος «Ο ρυθμός του κόσμου» , εκδόσεις Καστανιώτη 2018
[7] Συνέντευξη στον Σ .Ελληνιάδη , Δρόμος της Αριστεράς , 29/3/2016
Παραπομπές
- Τάνια Νεοφύτου Η ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΑΛΕΞΗ ΠΑΡΝΗ, Επιστημονικό περιοδικό Τμήματος Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστημίου Αθηνών Παράβασις , Αθήνα 2018, τόμος 16/2.
BF%CE%BC%CE%AE_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%91%CE%BB%CE%AD%CE%BE%CE%B7_%CE%A0%CE%AC%CF%81%CE%BD%CE%B7
- Δρόμος της Αριστεράς . Σειρά άρθρων και συνεντεύξεων του Στέλιου Ελληνιάδη για τον Αλέξη Πάρνη , https://edromos.gr/tag/aleksis-parnis/
Αναδημοσίευση από antigeitonies3.blogspot.com
