Στο μίγμα προβλημάτων που έχουν καθηλώσει τη γερμανική οικονομία σε ύφεση επί έναν χρόνο τώρα, ή και σχεδόν δύο, ανάλογα πως διαβάζει κανείς τα στοιχεία, έρχεται να προστεθεί και η επίδραση της επέλασης του ξενοφοβικού, νεοφιλελεύθερου και υπερσυντηρητικού κόμματος της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD).

Η αύξηση της πολιτικής επιρροής του κόμματος αυτού, το οποίο σταθεροποιείται ως μεγάλη και σημαντική πολιτική δύναμη στην κοινωνία, επιδρά σε πολλούς τομείς της κοινωνικής ζωής και παίζει έναν ιδιαίτερο ρόλο σε έναν καίριο παράγοντα για την γερμανική οικονομία: στο ζήτημα της στελέχωσης με ειδικευμένο εργατικό δυναμικό και επιστημονικό προσωπικό από το εξωτερικό.

Το θέμα δεν είναι καινούριο. Ήδη από τα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας εκφράζονταν ανησυχία στους κύκλους των μεταναστών σχετικά με το πόσο ήταν ασφαλής η ανάληψη εργασίας σε περιοχές με έντονη την επιρροή της AfD και της ακροδεξιάς γενικότερα. Ο φόβος αφορούσε κυρίως περιοχές της πρώην Ανατολικής Γερμανίας και μάλιστα η δύναμη της άκρας δεξιάς εστιαζόταν ήδη από τότε στις περιοχές αυτές που παράλληλα αποτελούν οικονομικά και – κυρίως – βιομηχανικά κέντρα.

Η Δρέσδη και η Λειψία στη Σαξονία, η Θουριγγία, το Μαγδεμβούργο στη Σαξονία-Ανχάλτη, το Κότμπους στο Βρανδεμβούργο και το λιμάνι του Ρόστοκ στο κρατίδιο του Μεκλεμβούργου-Πομερανίας είναι βασικά οικονομικά κέντρα, με σημαντική βιομηχανική παραγωγή και ταυτόχρονα είναι τα μέρη όπου αναπτύσσεται με έντονο και δυναμικό τρόπο η άκρα δεξιά στις όποιες εκφάνσεις της. Ο κόσμος που τοποθετείται στο άκρο δεξιό του πολιτικού φάσματος εκφράζεται πλέον εκλογικά μέσα από την AfD και οι απόψεις του εκφράζονται ανοιχτά και με άνεση. Αυτό γίνεται αντιληπτό από όλη την κοινωνία και βέβαια από τους ξένους που ζούνε εκεί. Αυτό με τη σειρά του μεταφέρεται ως πληροφορία πέρα από αυτές τις περιοχές και φτάνει σε κάθε έναν άνθρωπο που θέλει αν μάθει τι συμβαίνει στη Γερμανία. Άρα, και σε όσους θα ενδιαφέρονταν να πάνε και να εργαστούν ή να σπουδάσουν εκεί.

Η ύφεση στη Γερμανία, κατ’ άλλου οικονομική κρίση, είναι πολυπαραγοντική. Μία από τις σημαντικές αιτίες είναι η έλλειψη εργατικού δυναμικού, κυρίως ειδικευμένου, καθώς και επιστημονικού δυναμικού. Η έλλειψη αυτή θεωρείται πως μπορεί να καλυφθεί με μετανάστες. Για να καταφέρει όμως ένα άτομο από το εξωτερικό να εργαστεί στη Γερμανία έχει να περάσει από μια σειρά δυσκολιών: πρώτο εμπόδιο είναι η γλώσσα. Στη συνέχεια υπάρχουν γραφειοκρατικές διαδικασίες που είναι περίπλοκες και συχνά χρονοβόρες, ενώ οι ελλείψεις στο κοινωνικό κράτος δημιουργούν επιπλέον προβληματισμό: η δυσκολία να βρεθεί θέση για τα μικρά παιδιά στους παιδικούς σταθμούς, το χαμηλό επίπεδο της σχολικής εκπαίδευσης, οι ελλείψεις στον τομέα της υγείας και η κακή ποιότητα των υποδομών, καθιστούν τη Γερμανία ολοένα και λιγότερο ελκυστική. Οι μισθοί εξάλλου δεν είναι ιδιαίτερα υψηλοί ενώ το κόστος ζωής αυξάνεται γοργά.

Σε αυτά έρχεται να προστεθεί ο φόβος μπροστά στην άκρα δεξιά. Η χώρα χρειάζεται επειγόντως αλλοδαπούς εργαζόμενους σε όλα τα επίπεδα, αν θέλει να διατηρήσει το επίπεδο ευημερίας της. Το να έρθουν σε ικανοποιητικούς αριθμούς δεν θα γίνει κατορθωτό αν κόμματα που προτάσσουν τον απομονωτισμό απολαμβάνουν όλο και μεγαλύτερη αποδοχή από την κοινωνία, έλεγε το καλοκαίρι η οικονομολόγος Ουλρίκε Μαλμεντίερ. Και συμπλήρωνε πως η Γερμανία δε φημίζεται γενικά για την ευκολία με την οποία δέχεται μετανάστες. Αν σε αυτό προστεθούν δυνατές εθνικιστικές τάσεις τα πράγματα θα γίνουν ακόμα πιο δύσκολα, ειδικά για περιοχές όπου μεγάλες εταιρείες θέλουν να κάνουν σημαντικές επενδύσεις. Εννοούσε την πρώην Ανατολική Γερμανία. Σύμφωνα με την οικονομολόγο η Γερμανία χρειάζεται ετησίως 1,5 εκατομμύρια μετανάστες ώστε να αντικαθιστούν όσους εργαζόμενους βγαίνουν στη σύνταξη και όσους ανθρώπους εγκαταλείπουν τη Γερμανία. «Πάρα πολλοί έρχονται και φεύγουν ξανά. Δυσκολευόμαστε να τους κρατήσουμε. Τώρα, έχουμε να αντιμετωπίσουμε πρόσθετα και τους εθνικιστές».

Και από τον χώρο των επιχειρήσεων όμως εκφράζεται αγωνία για το τι μπορεί να σημάνει η ενδυνάμωση με μόνιμα χαρακτηριστικά της άκρας δεξιάς στη Γερμανία. Έτσι, ο πρόεδρος του συνδέσμου Γερμανών εργοδοτών, Ράινερ Ντούλγκερ, εκφράζει φόβο για την συνεχιζόμενη αύξηση της απήχησης της AfD, τόσο ως πολίτης όσο και ως επιχειρηματίας και επισημαίνει πως είναι λίγοι οι πολίτες που πραγματικά εκφράζονται συνολικά από το πρόγραμμα του κόμματος. «Πρόκειται για ψήφο διαμαρτυρίας», εκτιμά και καλεί το πολιτικό σύστημα να ακούσει τους φόβους και τις αγωνίες της κοινωνίας. Υπονοεί με αυτόν τον τρόπο πως το πολιτικό προσωπικό δεν είναι σε θέση να εκπροσωπήσει με ικανοποιητικό τρόπο την πλειοψηφία και μέρος αυτής ψάχνει αλλού την εκπροσώπηση. Και καταλήγει στην άκρα δεξιά. Παρόμοια θέση να θυμίσουμε εδώ εκφράζει και ο πόλος γύρω από την Βάγκενκνεχτ, αν και μάλλον θα διαφωνούσε σε πολλά με τον εκπρόσωπο των εργοδοτών σχετικά με το περιεχόμενο μιας άλλου είδους εκπροσώπησης της λαϊκής βούλησης.

Από τη μεριά του ο πρόεδρος του κεντρικού συνδέσμου Γερμανών τεχνιτών, Γιοργκ Ντίτριχ, έλεγε πρόσφατα πως πρέπει «να διατηρήσουμε στο κέντρο του ενδιαφέροντός μας και της δράσης μας τις βάσεις της κοινωνική συνοχής και να μην παρασυρόμαστε από κόμματα του περιθωρίου. Τα μεσαία στρώματα και οι μετριοπαθείς δυνάμεις πρέπει να γίνουν πάλι κεντρικοί παράγοντες για τις πολιτικές αποφάσεις, καθώς αυτές είναι οι φορείς πάνω στους οποίους στηρίζεται όλο το κοινωνικό οικοδόμημα. Δεν πρέπει να νιώθει η μεσαία τάξη αποκλεισμένη από τις πολιτικές αποφάσεις. Ρήξεις και τομές φέρνουν φόβο. Η ανησυχία και ο φόβος γίνονται απελπισία και τελικά οργή, διαμαρτυρία και ψήφος διαμαρτυρίας. Αν οι πολιτικοί δεν καταφέρουν να αλλάξουν την κατάσταση και την ατμόσφαιρα στην κοινωνία, τότε αναγκαστικά ο κόσμος θα στραφεί στα άκρα. Εδώ, προφανώς εννοεί και τις ακροβασίες και πειραματισμούς των Πρασίνων σε σχέση με την ενεργειακή μετάβαση. Πάντως, και στον τομέα των τεχνικών επαγγελμάτων η έλλειψη εργαζομένων με ειδίκευση είναι τεράστια.