Γράφει ο Χρήστος Γαρουνιάτης

Απ' την ψυχή της. Αν η Κέρκυρα «απ' τ' Ουρανού το αίμα εβγήκε», όπως έγραψε για εκείνην ο φίλος του Λορέντζος Μαβίλης σε σονέτο του, ο γιος της Ντίνος Θεοτόκης εβγήκε απ' τα βάθη της ψυχής της.

Αυτό ήταν. 

Η ψυχή της. 

Αυτήν εξέφρασε. 

Το διάβα της στον χρόνο, τα πάθη και τις λαχτάρες της, τους πόθους του «μικρού λαού», των ανθρώπων της, το είναι της και το αύριο, σε μια κλίμακα τοπική, εθνική, παγκόσμια. 

Έτσι ερμηνεύονται κι αυτό που συμβαίνει βδομάδες τώρα στην Κέρκυρα κι αυτό που θα συμβεί την επόμενη Πέμπτη στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, σε αίθουσα του συλλόγου «Οι Φίλοι της Μουσικής», με μια συναυλία με δικά του σονέτα, σε πρώτη παγκόσμια εκτέλεση.

Θαρρείς κι άστραψε νους κι ανέβηκε η Κέρκυρα ξανά, χάρη σ' εκείνον, στον ιστορικό και πνευματικό εαυτό της!

Πού ακούστηκε, αλήθεια, σε μια ελληνική πόλη να έχουν γίνει ποτέ συγχρόνως για ένα πρόσωπο, σε ένδειξη φόρου τιμής, τρεις διαφορετικές εκθέσεις αρχειακών και άλλων υλικών σε διαφορετικά σημεία, η μία μάλιστα καλύτερη από την άλλη, όπως αυτές που (συνεχίζουν να) πραγματοποιούν συγχρόνως η Αναγνωστική Εταιρεία Κέρκυρας (ΑΕΚ), τα Αρχεία Νομού Κέρκυρας (ΑΝΚ) και η Εταιρεία Κερκυραϊκών Σπουδών (ΕΚΣ) σε ξεχωριστούς χώρους; Είναι δεκάδες, είναι εκατοντάδες τα σπάνια αρχειακά και συναφή υλικά που έρχονται στο φως στις τρεις αυτές εκθέσεις για τον μέγα λογοτέχνη και αγωνιστή Κωνσταντίνο  Θεοτόκη (1872-1923), για τη συμπλήρωση ενός αιώνα από τον θάνατό του. 

Ο λόγος των τριών και τόσο μεγάλων εκθέσεων; Τον συνοψίζουν τρεις λέξεις στον τίτλο της έκθεσης της ΕΚΣ: «Άφθαρτος λόγος» και «Παγκοσμιότητα». 

Άφθαρτος, αποδεικνύεται πανηγυρικά, ήταν και είναι ο λόγος του σημαντικότερου ίσαμε σήμερα Κερκυραίου λογοτέχνη, που ετάχθηκε, όπως το διατύπωσε ο ίδιος και παρουσιάζεται σε επιστολή - ντοκουμέντο, με τον συντριπτικά μεγάλο, πολυπληθή «μικρό λαό», για την πνευματική του άνοδο και τα δίκια τους. Που εστάθηκε, όπως τον έχει χαρακτηρίσει η ΕΚΣ, ακόμη και «εισηγητής κοινωνικών αξιών». 

Η Κέρκυρα των πολλών θρήνησε τον χαμό του

Είναι αλήθεια, όμως, πως ο θάνατος του Κ. Θ. την 1η Ιουλίου 1923 στην πόλη της Κέρκυρας πέρασε σχεδόν απαρατήρητος κι αμνημόνευτος, όπως έχουν αφήσει να εννοηθεί κάποια λόγια της «Μούσας» Κερκυραίας λογίας Ειρήνης Δεντρινού κι άλλα παρόμοια του καλού φίλου του ποιητή Νίκου Λευτεριώτη, που εστάθηκαν σχεδόν μόνο στην αχαρακτήριστη στάση - περιφρόνηση της ντόπιας μεγαλοαστικής τάξης προς το πρόσωπό του, σαν να μην τον έκλαψαν παρά μόνο ελάχιστοι δικοί του; 

Στοιχεία που έρχονται στο φως μάς λένε και πολλά άλλα: 

Μια κερκυραϊκή δεκαπενθήμερη περιοδική έκδοση του τότε Φιλολογικού Συλλόγου «Ορφεύς», με τον τίτλο αυτό και διευθυντή τον Πίπη Δ. Μαρτίνη, έρχεται πάλι στο φως και λέει πολλά για το πώς αντιμετώπισε η Κέρκυρα των πολλών τη θανή του την 1η Ιουλίου 1923. Κυκλοφόρησε μάλλον την επόμενη μέρα ή ελάχιστες μέρες μετά τον θάνατό του. «Η Κέρκυρα πενθεί», έλεγε, «για το χαμό ενός εκ των πλέον ζηλευτών της τέκνων, τα Ελληνικά γράμματα στερούνται τον εκλεκτόν ανάμεσα στους λιγοστούς ερμηνευτάς της νέας Ελληνικής Ζωής, και η Φυλή έναν από τους ξεχωριστούς συντελεστάς της Πνευματικής και κοινωνικής Προκοπής της». 

Τις 2 Ιουλίου κιόλας ο Σύλλογος, με απόφαση που υπέγραφαν ο πρόεδρός του Γεώργιος Παπακώστας και ο γραμματέας του Τάκης Γουλής, ανακοίνωνε - και ζητούσε γι' αυτό συνεργασίες - την έκδοση ειδικού τεύχους αφιερωμένου σε εκείνον. Το περιοδικό δημοσίευσε νεκρολόγημα, γραμμένο από τον Σπύρο Η. Λαβράνο, με λόγια όπως αυτά: «Ζη και θα ζη παντοτεινά το έργο Σου». Ήταν ο Θεοτόκης, υποστήριζε, «ένας από 'κείνους που το πολύ μια φορά στον κάθε αιώνα παρουσιάζονται σε μια χώρα».    

Ιδού δύο σελίδες εκείνου του τεύχους του κερκυραϊκού Φιλολογικού Συλλόγου, όπου δημοσιευόταν η μετάφραση της «Μινιόν» του Γκαίτε από τον Κ. Θ., ως χαρακτηριστική ένδειξη του μεγαλείου του λόγου του:

 

 

Τα σονέτα του Κων. Θεοτόκη και μια παράκλησή του για τον Μπετόβεν

Το μεγάλο γεγονός, που συνιστά από μόνο του μιαν έκπληξη, είναι ασφαλώς η μελοποίηση και παρουσίαση – σε πρώτη παγκόσμια εκτέλεση, όπως χαρακτηριστικά σημειώνεται – σονέτων του Κωνσταντίνου Θεοτόκη, στη συναυλία που θα δοθεί την Πέμπτη το βράδυ. 

Η ΕΚΣ το αποτόλμησε, επιτυγχάνοντας μια σύμπραξη 20 καλλιτεχνών για τη συναυλία, με κορμό τη σύνθεση σονέτων του καθιερωμένου συγγραφέα από τον Άλκη Μπαλτά και τους Σπύρο Μαυρόπουλο και Σπύρο Προσωπάρη, αλλά η εκδήλωση θα αρχίσει (20:00 ντάγκα, λένε οι διοργανωτές) με μιαν άλλη, ακόμα πιο απρόσμενη έκπληξη. Όχι, δεν εννοούμε κάποιαν άλλη μελωδία εμπνευσμένη από το ζωή και το έργο του κορυφαίου Κερκυραίου λογοτέχνη ή αφιερωμένη σε εκείνον, που επίσης περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα. Με Μπετόβεν και Γκαίτε θα αρχίσει! 

Ο ίδιος ο γνωστός σχεδόν μόνο ως συγγραφέας, Κωνσταντίνος Θεοτόκης, εξηγούν πηγές των διοργανωτών προσκομίζοντας τα απαραίτητα τεκμήρια, είχε προτείνει το 1915, οκτώ χρόνια δηλαδή πριν φύγει πρόωρα από τη ζωή σε ηλικία 51 ετών, να συμβεί κάποια στιγμή αυτό, καθώς τότε στην Κέρκυρα, σε ηλικία 43 ετών, είχε κάνει μιαν υπέροχη μετάφραση πολύ γνωστών στίχων του Γκαίτε, που ο Μπετόβεν είχε μελοποιήσει. Δηλαδή, είχε δημοσίως προτείνει η μετάφρασή του «να τραγουδιστεί κατά τη μουσική του Μπετόβεν». 

 

 

Όντως ο Κων. Θεοτόκης, δημιουργός 70 σονέτων που έγραψε κυρίως στα τελευταία χρόνια της ζωής του και σώθηκαν στα αρχεία του, το 1915 είχε μεταφράσει το μελοποιημένο από τον Μπετόβεν γνωστό ποίημα του Γκαίτε «Mignon», από το ομώνυμο έργο στο οποίο ο Γερμανός λογοτέχνης εξέφραζε σοφά την αγωνία του για την τύχη της μικρής Μινιόν και την πιθανή περιθωριοποίηση της Τέχνης, λόγω του είδους των ταξικών αλλαγών που σημειώνονταν στο ευρωπαϊκό κοινωνικό πεδίο. Η αριστοτεχνική μετάφραση δημοσιεύτηκε (βλ. σχετική εικόνα) στο σημαντικό αθηναϊκό λογοτεχνικό και κοινωνικοπολιτικό περιοδικό της εποχής «Νουμάς», στις 18 Απριλίου 1915. Το περιοδικό καταχώρησε τη μετάφραση στην πρώτη σελίδα του, πλάι σε κείμενο του Κωστή Παλαμά. 

Σύμφωνα με προλογική σημείωση του Κ. Θ., η  «Μινιόν» του είχε ήδη ερμηνευτεί λυρικά, ως τραγούδι, στο νησί. Ο Κερκυραίος λογοτέχνης αφιέρωσε τη μετάφραση «στην κυρία Ρίνα Γουλελιού που το πρωτοτραγούδησε», δεν γνωρίζουμε με σιγουριά, ωστόσο, σε ποια γλώσσα είχε τραγουδηθεί, καθώς αυτό δεν διευκρινίζεται στην αφιερωματική αναφορά του Κ. Θ. 

Ο Θεοτόκης φαίνεται πάντως ότι έλαβε πλήρως υπόψη του τη σχετική μελωδία του ίδιου του Μπετόβεν, μεταφράζοντας τους στίχους του Γκαίτε. Έτσι, κάτω από τη μετάφραση συμπεριέλαβε την ακόλουθη επεξήγηση - προτροπή: «Για να τραγουδιστεί κατά τη μουσική του Μπετόβεν». 

Με σχετική βεβαιότητα μπορούμε να υποθέσουμε ότι η μελωδία ερμηνεύτηκε στην Κέρκυρα με τα λόγια του Κ. Θ. το 1926, δηλαδή τρία χρόνια μετά τον θάνατό του, αν όχι ενωρίτερα.   

Αυτό πρέπει να συνέβη (βλ. πιο πάνω εικόνα) στις «27 Μαρτιού 1926», λίγο μετά την «ώρα 6 απογεματιανή», στο φουαγιέ του «Θεάτρου Ποικιλιών» στην πόλη της Κέρκυρας, όπου ο τότε «Κερκυραϊκός Λογοτεχνικός Όμιλλος», που είχε επικεφαλής του την Ειρήνη Δεντρινού, οργάνωσε φιλολογικό μνημόσυνο του Κ. Θ. Στο έντυπο πρόγραμμα της εκδήλωσης, το οποίο παρουσιάζεται στην έκθεση υλικών των ΑΝΚ, περιλαμβανόταν σχετική πρόβλεψη, με τα εξής λόγια: 

Beethoven - Μινιόν - Ποίηση Γκαίτε - Μετάφρ. Κ. Θεοτόκη

Τραγούδι Δδος Τούλας Θ. Χρυσοβιτσιάνου

 

 

Η Δεντρινού, στενή φίλη και συνεργάτης του Κ. Θ. στα λογοτεχνικά - κοινωνικά δρώμενα του νησιού και στο δημοτικιστικό κίνημα, θεωρείται, ως γνωστόν, «Μούσα» και βασική πηγή ερωτικής έμπνευσης του παντρεμένου πολύ νέου με βαρόνη αρχοντικού κλάδου κεντροευρωπαϊκής αυτοκρατορίας Κερκυραίου λογοτέχνη, αποτυπωμένης στα ερωτικού περιεχομένου, κατά κύριο λόγο, σονέτα του, αν και ανάλογες εικασίες έχουν διατυπωθεί και για άλλα πρόσωπα, όπως η Γαλάτεια Καζαντζάκη.

 

 

Εδώ ο Κ. Θ. εικονίζεται στην Αθήνα με τις σπουδαίες λογοτέχνιδες Έλλη Αλεξίου (δεξιά του) και - την ήδη τότε φωτεινή - Γαλάτεια Καζαντζάκη, σύζυγο του Νίκου Καζαντζάκη, σε μια φωτογραφία του 1921 που η τελευταία έδωσε στη δημοσιότητα το 1945, στο πλαίσιο δημοσιογραφικού αφιερώματος στον Κ. Θ. σε περιοδικό (το δυσεύρετο τεύχος παρουσιάζεται στην έκθεση της ΕΚΣ), όπου η ίδια κατέθεσε την πλέον συγκλονιστική περιγραφή για τον αληθινό Θεοτόκη.  

Με Μπετόβεν και Γκαίτε λοιπόν! 

Για τους λόγους που προαναφέρθηκαν, η εκδήλωση - συναυλία της Πέμπτης θα αρχίσει, σε μιαν ένδειξη σεβασμού και ανταπόκρισης στην προαναφερθείσα επιθυμία του συγγραφέα μα και ποιητή, με τη «Mignon» του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν σε ποίηση του Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε, μεταφρασμένη από τον Κωνσταντίνο Θεοτόκη. Θα την ερμηνεύσει η σοπράνο και καθηγήτρια μονωδίας στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου Ρόζα Πουλημένου. Στο πιάνο θα είναι η γνωστή πιανίστρια Μπήλιω Μωραΐτου - Καβαλλιεράτου, σύζυγος του αείμνηστου σπουδαίου μαέστρου και αγωνιστή Άκη Καβαλλιεράτου. 

Με άρωμα Μπετόβεν και Βιέννης συγχρόνως, λοιπόν, η επικείμενη συναυλία - έκπληξη της ΕΚΣ, στην οποία σονέτα του Κ. Θ. θα ερμηνεύσει ο άλλοτε μαθητής της Ρόζας Πουλημένου στο Τ.Μ.Σ. του Ιονίου Πανεπιστημίου, Παναγιώτης Πράτσος. Από το 2017 ο βαρύτονος λυρικός ερμηνευτής κερκυραϊκής καταγωγής είναι μέλος της Χορωδίας της Κρατικής Όπερας της Βιέννης, στην οποία συχνά εμφανίζεται και ως σολίστ. Επίσης, από το 2022 είναι και μόνιμο μέλος και σολίστ της Wiener Hofmusikkappelle, που δραστηριοποιείται στο Αυτοκρατορικό παρεκκλήσι του Hofburg. 

Από τότε όχι απλώς ζει το έργο του πιο φωτισμένου των πολλών Θεοτόκηδων με πολιτικούς τίτλους της Κέρκυρας, όπως είχε προβλέψει ο κερκυραϊκός φιλόλογος και μουσικόφιλος «Ορφέας» του 1923, αλλά εμπνέει κιόλας - και όχι μόνο Έλληνες. Η έκθεση της ΕΚΣ το αποδεικνύει καταλυτικά.

Ιδού δύο από τα πολύ περισσότερα,  εμπνευσμένα από έργα του γιου της ψυχής της Κέρκυρας, εικαστικά έργα της Ολλανδέζας εικαστικού Λούντι Σπαάσεν, απόφοιτης ολλανδικής Ακαδημίας Τεχνών:

 

 

Να και δύο ανάλογες εικαστικές δημιουργίες ενός σπουδαίου Κερκυραίου εικαστικού καλλιτέχνη των ημερών μας Τις υπογράφει ο Νίκος Κόκκαλης: 

 

 

Η Κέρκυρα όλη – από τον καιρό του Μενεκράτη και της αγίας Κερκύρας που πρέσβευε τη δικαιοσύνη με τον πλούτο στα χέρια του λαού,  έως τον καιρό της ανδηγαυικής κατοχής του νησιού και της βενετσιάνικης πύλης της πόλης Πόρτα Ριάλα και τον καιρό που της μέλλεται – αναβλύζει μέσα από τον λογοτεχνικό και τον συνολικό λόγο αυτού του πιο ένδοξου γιου των γραμμάτων της Κέρκυρας. 

Αρχοντόπουλο που αρνήθηκε την τάξη του και πέθανε πάμπτωχος, κινήθηκε με πνευματικόν οδηγό τον Διονύσιο Σολωμό, χωρίς τον ιδεαλισμό του, ανταποκρινόμενος στα προτάγματα της νέας κοινωνικής εποχής. Είχε «πάντ' ανοιχτά πάντ' άγρυπνα τα μάτια της ψυχής» του. 

 

 

Να, σε μια μάλλον όχι τελειωτική εκδοχή του, με δυσανάγνωστη πιθανή ημερομηνία, μάλλον 30 Μαρτίου του 1917 ή του 1919, το λεγόμενο «Σονέτο 45» που γνωρίζουμε ότι έγραψε ο Κ. Θ., από τα 69 γνωστά δικά του +1 δικό του αποκηρυγμένο, συνολικά, δηλαδή, 70.

Πρόκειται για ένα σονέτο - ύμνο πίστης στα δίκαια και την επιτυχία των αγώνων της εργατικής τάξης σε ελληνική ή και παγκόσμια κλίμακα, εμπνευσμένο μάλλον από την εξέγερση και τις επιτυχίες του αγώνα της εργατικής τάξης στην επαναστατημένη Ρωσία. 

Στο βιβλίο του «Σκλάβοι στα δεσμά τους», που ο Κ. Θ. ξεκίνησε να γράφει το 1912 και το ολοκλήρωσε το 1922, οπότε και κυκλοφόρησε, ο βασικός κοινωνικός ήρωας της ιστορίας έκανε λόγο, ως γνωστόν, για «γέννηση της νέας λευτεριάς» και νέο «κόσμο που εγεννούσε η ανάγκη των πραγμάτων», για «το σηκωμό και την επανάσταση» με μια «νέα πίστη» για μιαν «ανώτερη ανθρωπότητα», σε μια σαφή, αν και έμμεση, αναφορά στη νίκη της Επανάστασης στη Ρωσία, όπως έχουν αποφανθεί μελετητές του έργου του Κερκυραίου λογοτέχνη. «Αλλού, μια νέα πίστη οδηγούσε σήμερα το ανθρώπινο γένος μέσα από αγώνες βαριούς και δύσκολους… Σε κάποια μέρη κιόλας εκορυφωνόταν εκείνος ο αγώνας… Φωτεινές ψυχές είχαν ιδεί δυνατή τη λύτρωση», διακήρυσσε. 

 

 

Το σονέτο - θα το αποδώσει κι αυτό ο πιο πάνω εικονιζόμενος Παναγιώτης Πράτσος - έχει γίνει γνωστό ως εξής:

Σηκώθη τ' άγιο δίκιο της να λάβει /

Όλη η αργατιά με φρόνημα γενναίο /

Ισονομίας κηρύχνει νόμο νέο /

Και τα δεσμά του πλούτου η ορμή της θραύει /

Η σκληρή φτώχεια, η γύμνια, η πείνα παύει /

Και με καλούν μύριες φωνές να λέω /

Θούριο τραγούδι: σ' ένα πέλαο πλέω /

Χαράς λεύτεροι ανθρώποι είναι όλοι οι σκλάβοι. /

Μα για να σκίσω τις ανάερες ρούγες /

Που θα με βγάλουν στον ψηλό Ελικώνα /

Πρέπει γοργά αργυρόχρυσες φτερούγες /

Αγάπη αρμονική να μου χαρίσει. /

Τι δεν μπορεί ψυχής βαριάς εικόνα /

Της Κασταλίας να καθρεφτίσει η βρύση. /

Έγινε ευρέως γνωστό το1926, όταν δημοσιεύτηκε σε αυτή την απόδοση, με μικρές διαφορές, στο περιοδικό «Φιλότεχνος» του Βόλου (βλ. επόμενη εικόνα), σε πολυσέλιδο αφιέρωμα στον λογοτέχνη της Κέρκυρας, μάλλον από χειρόγραφα που εισέφερε η εγκατεστημένη στη θεσσαλική πόλη αδελφή του Κ. Θ., Ελένη Θεοτόκη - Παρασκευοπούλου.  

 

 

Αυτό είναι ένα από τα σονέτα που θα παρουσιαστούν στη συναυλία της ΕΚΣ, καθώς το μελοποίησε (τμήμα του) πριν από λίγες εβδομάδες ο 44χρονος αρχιμουσικός της Παλαιάς Φιλαρμονικής του νησιού και συνθέτης Σπύρος Προσωπάρης. 

Τα σονέτα του Κ. Θ. (όπως το αμέσως εικονιζόμενο, γνωστό ως «Σονέτο 20») είναι κατά βάση ερωτικού περιεχομένου. 

 

 

Σύμφωνα με τον μελετητή των σονέτων του Κ. Θ. και (επίσης Κερκυραίο) ποιητή Ορέστη Αλεξάκη, επιμελητή της έκδοσης του βιβλίου «Τα σονέτα» (του Κ. Θ., εκδ. Ωκεανίδα, 1999), τεκμηριώνεται και στα σονέτα αυτά «η πνευματική προέλευση του Θεοτόκη από τις αρχές, τις ιδέες και τις παραδόσεις της Επτανησιακής Σχολής» και του γενάρχη της Διονύσιου Σολωμού. Η συναυλία περιλαμβάνει φυσικά και ανάλογο ρεπερτόριο. Όπως και στο «Σονέτο 45», έτσι και σε άλλα σονέτα του, ο ερωτισμός του Κ. Θ. εμπλέκεται και με άλλα θέματα και αξίες της ζωής. 

Στις τρεις διαφορετικές εκθέσεις αρχειακών υλικών και άλλων τεκμηρίων από τη ζωή, το έργο και τη δράση του Κ. Θ., που γίνονται για τα 100 χρόνια από τη θανή του, μεταξύ άλλων παρουσιάζονται και στοιχεία για την ενεργητική ανάμειξη του επαναστάτη σοσιαλιστή λογοτέχνη στην υπόθεση της συνδικαλιστικής και πολιτικής οργάνωσης των εργαζομένων του νησιού.   

Ακολουθεί εικόνα από τον «Φιλότεχνο» του Βόλου του 1926, με χαρακτηριστικό περιεχόμενο επιστολής του λογοτέχνη:

 

 

Πρωτότυπες επιστολές (βλ. εικόνες πάνω) όπως η προαναφερθείσα, με πληροφορίες γι' αυτή τη δράση του, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας από τον ίδιο πλαισίου και κανόνων οργάνωσης των εργαζομένων και της πραγματοποίησης συσκέψεων με δεκάδες εργαζόμενους σε σπίτι του, παρουσιάζει στην έκθεσή της η ΕΚΣ. 

Να και εικόνα από μια πρώτη δημοσίευση - σε συνέχειες - της νουβέλας «Η τιμή και το χρήμα», το 1912, δύο χρόνια προτού εκδοθεί σε βιβλίο:

 

 

Να και ένα στοιχείο της λιγότερο γνωστής - μα απέραντης σε όγκο - εργασίας του λογοτέχνη, της μεταφραστικής δουλειάς του, καθώς ήταν υποστηρικτής της άποψης της Επτανησιακής Σχολής πως όφειλαν όλοι και επομένως και αυτός, ακόμη και αφήνοντας κατά μέρος το πρωτότυπο έργο του, να κάνει τον λαό κοινωνό των αριστουργημάτων της ξένης και της αρχαίας ελληνικής γραμματείας:

 

 

Το Εθνικό Θέατρο το 1929 είχε ανεβάσει τον σαιξπηρικό «Οθέλλο» σε μετάφραση του Κ. Θ.

Η συναυλία είναι αφιερωμένη, οφείλουμε να προσθέσουμε εδώ, στο έργο ενός Κερκυραίου διανοούμενου τον οποίο πριν από οκτώ περίπου δεκαετίες ένας αρχισυντάκτης της «Καθημερινής», ο Κύπριος λόγιος και καλός φίλος της Κέρκυρας, Αιμίλιος Χουρμούζιος, ανέσυρε από μιαν ιδιότυπη λήθη δύο δεκαετιών και ύψωσε στα ουράνια της ελληνικής λογοτεχνίας, γράφοντας ολόκληρο βιβλίο για εκείνον (1946) και τονίζοντας: 

«Η προσωπικότητα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη συνδέεται με μια πολυδύναμη ιστορική στιγμή, όταν στην εθνική συνείδηση έπεφτε γόνιμος σπόρος το κοινωνικό ιδεώδες σαν ηθική αξία αναμορφωτική, ενώ το έργο του, κινημένο από το ιδεώδες τούτο, ξεκόβοντας βίαια από την καθιερωμένη ως την ώρα του παράδοση στην ελληνική πεζογραφία, σημαδεύει την αποφασιστικώτερη καμπή στο νεοελληνικό μυθιστόρημα. Από τον Κωνσταντίνο Θεοτόκη αρχίζει - και με πόσην ένταση και με πόσο πάθος ψυχής! - το κοινωνιστικό μυθιστόρημα στην Ελλάδα (...) Ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης ψυχικά, ιδεολογικά, ανήκει στο λαό και στους αγώνες του λαού για την κοινωνική και την πνευματική του άνοδο. Η δράση του στο καλύτερο - δίνω στη λέξη κάποιο βάρος ηθικό - και γονιμώτερο μέρος της ζωής του, δέθηκε με το λαϊκό αναγεννητικό κίνημα. Το έργο του (...) ζωντανεύει από την εναγώνια διεκδίκηση του ιδανικού της κοινωνικής αλλαγής».

 

 

Η συναυλία με τα σονέτα του Θεοτόκη συμπίπτει με την επανακυκλοφορία του βιβλίου με τα σονέτα, που είχε επιμεληθεί παλαιότερα ο Αλεξάκης,  στο πλαίσιο της κυκλοφορία των εννιάτομων λογοτεχνικών (πλην των επίσης τεράστιων σε όγκο μεταφραστικών) «Απάντων» του, από τον Σύλλογο προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων (ΣΩΒ). Στον νέο τόμο, πάλι με τον τίτλο «Σονέτα», εκδίδονται τα εξήντα εννέα σονέτα του Κ. Θεοτόκη και μαζί, ως εβδομηκοστό, ένα αποκηρυγμένο από τον ίδιο, τα οποία εντοπίστηκαν κατά καιρούς σε διάφορες πηγές. Η συνολική (επαν)έκδοσή τους θα βοηθήσει, υποστηρίζεται, στην ορθότερη και πληρέστερη κατανόηση και αποτίμηση του ποιητικού έργου του Έλληνα πεζογράφου. Χρειάστηκαν εβδομήντα έξι χρόνια μετά τον θάνατό του, για να αποκτήσει η φιλολογική έρευνα πρόσβαση και γνώση των σωσμένων σονέτων του συγγραφέα. Με την ευκαιρία της επανέκδοσης διορθώθηκαν ορισμένες αβλεψίες της αρχικής έκδοσης, ώστε η νέα να είναι, όπως αναφέρεται, σημαντικά βελτιωμένη. Επισημαίνεται στον ίδιο τόμο πως «όσο κι αν ο Θεοτόκης είναι γνωστός κυρίως ως πεζογράφος, τα σονέτα του συμβάλλουν να κατανοήσουμε ότι η ποίηση αποτελεί σημαντικό στοιχείο της πολυμέρειας που τον χαρακτήριζε (πεζογραφία, μεταφραστικό έργο, φιλοσοφικά ενδιαφέροντα, ενδιαφέρον για την ινδική λογοτεχνία κ.ά.) και η οποία δείχνει τον πλούτο της πνευματικής του συγκρότησης και του λογοτεχνικού ταλέντου του».

Στη συναυλία θα παρουσιαστεί, μεταξύ άλλων, ερωτικό σονέτο σε μελοποίησή του από τον σημαντικό μουσουργό Άλκη Μπαλτά, δεμένο με στοιχεία του πεζογραφικού έργου του Κερκυραίου λογοτέχνη, που ανέπτυξε και σημαντική κοινωνικοπολιτική δραστηριότητα, καθώς ασπάστηκε τις σοσιαλιστικές ιδέες, αλλά δεν δίστασε, λόγω καθοριστικής εναντίωσής του στον γερμανικό μιλιταρισμό της εποχής του, να συνταχθεί όπως σοσιαλιστικές οργανώσεις της Αθήνας με την Αντάντ, ερχόμενος έτσι σε διάσταση θέσεων με άλλους σοσιαλιστές της περιόδου, εντασσόμενος κιόλας για τους σκοπούς του πολέμου στις τάξεις του βενιζελικού συνασπισμού, ακόμη και ως μέλος του Κόμματος Φιλελευθέρων του Ελευθέριου  Βενιζέλου στην Κέρκυρα, από το οποίο βέβαια αργότερα αποχώρησε, αρνούμενος μάλιστα, καθώς παρέμεινε πιστός στη σοσιαλιστική ιδεολογία του, κάθε τιμή και παράσημα που του προσφέρθηκαν. 

Στην έκθεση των ΑΝΚ παρουσιάζεται και η πολιτική ταυτότητα του Κ. Θ. ως μέλος του Συλλόγου (Κόμματος) Φιλελευθέρων στο νησί (τιμητικά έφερε τον αριθμό 1).

 

 

Είχε ταχθεί ωστόσο, έχοντας και την πείρα της συνεργασίας με τη βενιζελική παράταξη, εναντίον κάθε πολιτικής παραλλαγής του αστικού καθεστώτος. 

Έμεινε εκείνος που ήταν ο καθοδηγητής της κερκυραϊκής εφημερίδας «Σοσιαλιστική Δημοκρατία» του 1912 (βλ. εικόνα φύλλου της πιο πάνω - αρχείο ΑΕΚ), με προβολή των ιδεών του Καρλ Μαρξ που ασπάστηκε και υποστήριζε και στο στερνό βιβλίο του, για μια διαφορετική κοινωνική οργάνωση.   

Όπως το έθεσε ο Χουρμούζιος, ο Κ.Θ., αυτός ο παλιός άρχοντας που άφησε ως στερνή παρακαταθήκη του τους επαναστατημένους «Σκλάβους στα δεσμά τους», καλώς ή κακώς «κήρυξε την Επανάσταση» ως λυτρωμό για μιαν ανθρώπινη κοινωνία, με τα δικά του μέτρα. 

Περιλαμβάνεται στην έκθεση της ΕΚΣ εξάλλου και έγγραφο του Συλλόγου προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων (ΣΩΒ), με χρονολογία 1923, το οποίο πιστοποιεί ότι τότε ο ΣΩΒ του Δημήτριου Βικέλα είχε αποφασίσει την απονομή οικονομικού επάθλου στον Κ. Θ., ζώντος αυτού. Καλούνταν συγγενείς του, μετά τον θάνατό του, να το παραλάβουν. 

 

 

Φέγγος και δόξα της Κέρκυρας, ως γνωστόν, έχει αποκληθεί από συντοπίτες του ο πολυτάλαντος Κων. Θεοτόκης. Αχτίδες (και) από το ποιητικό φως του θα λάμψουν λοιπόν την Πέμπτη το βράδυ στη συναυλία με σονέτα του στο Μέγαρο Μουσικής. Ήταν συγγραφέας, ποιητής και πολλά άλλα!

Στην έκθεση των ΑΝΚ συμπεριλαμβάνεται, μεταξύ άλλων, η πρωτότυπη μελέτη που είχε κάνει στα πολύ νεανικά του χρόνια για τον ηλεκτροφωτισμό της πόλης της Κέρκυρας! 

 

 

Δεν λογάριαζε τον εαυτό σου ως ποιητή και είχε απαρνηθεί μάλιστα κάποια πρωτόλεια πεζόμορφα ποιήματα της νεότητάς του, γνωστά ως «Αντιφεγγίδες». Δεν ήταν, πολύ περισσότερο, τραγουδοποιός. Άφησε ωστόσο στα κατάλοιπά του δεκάδες ποιήματά του, σονέτα για την ακρίβεια. «Στα τραγούδια μου έβαλα όλη μου τη δύναμη...», έλεγε περίπου σε ένα από αυτά. Εβδομήντα σονέτα που μιλούν για τον έρωτα, την κοινωνία, τον πόλεμο. 

Οπότε λογικό και επόμενο ήταν η Κέρκυρα να αποτολμήσει κάτι που θα έπρεπε, βέβαια, να είχε γίνει από καιρό τώρα. Μελοποίησε σονέτα του, τα συμπλήρωσε με εμπνευσμένες από τη ζωή και το έργο του και αφιερωμένες σε εκείνον μελωδίες και τα παρουσιάζει. Η Εταιρεία Κερκυραϊκών Σπουδών - Μουσείο Σολωμού Κέρκυρας είναι ο διοργανωτής της συναυλίας. Εδώ και μήνες άλλωστε, ο κεντρικός Δήμος της Κέρκυρας, με ομόφωνη απόφασή του, έχει κηρύξει το 2023 ως «Έτος Κωνσταντίνου Θεοτόκη». 

Μέσα από τις τρεις εκθέσεις αρχειακών και συναφών υλικών, στο φως έρχονται ποικίλα στοιχεία που φωτίζουν τη ζωή και το έργο του, συμπεριλαμβανομένων δράσεων για τη διάσωση πολιτιστικών μνημείων της παλιάς πόλης της Κέρκυρας. 

Στα τέλη του 19ου αιώνα ο Θεοτόκης δεν είχε αρκεστεί σε λόγια κατά της κατεδάφισης της ιστορικής Πόρτας Ριάλας, παλαιάς πύλης εισόδου στην πόλη, αλλά μαζί με κάποιους άλλους Κερκυραίους διανοούμενους, όπως ο κατεξοχήν εκφραστής της σολωμικής πνευματικής κληρονομιάς Ιάκωβος Πολυλάς, είχε αγωνιστεί για να ματαιώσει την κατεδάφιση. 

Εικονίζεται πιο πάνω, μαζί με τους άλλους, ανεβασμένος στην παλιά Πύλη, σε ένδειξη συμβολικής έντονης αντίδρασης στην επιχειρούμενη - και δυστυχώς γενομένη - κατεδάφιση, που αποφασίστηκε, τι σύμπτωση κι αυτή, από άλλους Θεοτόκηδες της εποχής, αυτούς που έγιναν και πρωθυπουργοί και υπουργοί, στην πολιτική των οποίων ο ίδιος αντιτασσόταν. 

 

 

Η στάση του εκείνη, ως αγωνιστή διανοούμενου, που δεν γυρίζει την πλάτη σε όσα γίνονται, στέκει μέχρι σήμερα φωτεινό παράδειγμα στον γενέθλιο τόπο του - και όχι μόνον εκεί βέβαια. 

Έτσι, μία από τις μουσικές δημιουργίες που θα ακουστούν στη συναυλία της Πέμπτης, καμωμένη από τον Σπ. Προσωπάρη, ανασύρει από τη λήθη στίχους του ίδιου του Θεοτόκη σε ομώνυμο για την Πόρτα Ριάλα ποίημά του, από τις «Αντιφεγγίδες» του. 

 

 

Ο Θεοτόκης, θυμίζουμε (πάνω σχετικό έγγραφο από την έκθεση υλικών των ΑΝΚ), είχε υπηρετήσει και στην Εθνική Βιβλιοθήκη. Με το εικονιζόμενο έγγραφο ο Επτανήσιος λόγιος Μαρίνος Σιγούρος τις 29 Ιουλίου 1920 πληροφορούσε από την Αθήνα τον αδελφό του λογοτέχνη στην Κέρκυρα, Σπύρο, ότι εκείνες τις ημέρες αναμενόταν η τοποθέτηση του Κων. Θεοτόκη στη Βιβλιοθήκη. Την υπηρέτησε μέχρι και λίγους μήνες πριν από τον θάνατό του στο νησί, τον Ιούλιο του 1923, καθώς είχε μετακομίσει για βιοποριστικούς λόγους στην Αθήνα, αρνούμενος εν τω μεταξύ τιμές και παράσημα που του προσέφερε το βενιζελικό καθεστώς.   

Πολεμιστής σονετογράφος

Από μιαν άποψη, βέβαια, όλα θα μπορούσε να τα περιμένει κανείς, σε σχέση με το περιεχόμενο των εκδηλώσεων της Κέρκυρας για τον πιο ένδοξο ίσαμε σήμερα λογοτέχνη - γιο της, συγγραφέα Κωνσταντίνο Θεοτόκη, αφού το 2023 συμπληρώνονται 100 χρόνια από τον θάνατό του, εκτός από αυτό: Συναυλία στο Μέγαρο Μουσικής με μελοποιημένα, για πρώτη φορά και επί τούτου, άγνωστα εν πολλοίς σονέτα του. 

Ναι, ο σκληρός αυτός συγγραφέας των «Σκλάβων στα δεσμά τους», που μάλιστα πήγε από την Κέρκυρα και πολέμησε ως εθελοντής με το όπλο στο χέρι για την απελευθέρωση ελληνικών εδαφών, έγραψε δεκάδες περίφημα ποιήματα· μόνο σονέτα, για την ακρίβεια. Το ποιητικό του έργο, αν και καθόλου ασήμαντο, είχε μείνει, ωστόσο, σχεδόν στο σκοτάδι.  

Δεν πρέπει να απορούμε για την εξέλιξη. Η Κέρκυρα τιμά καθώς του πρέπει τον πιο σπουδαίο λογοτέχνη της, φέρνοντας στην επικαιρότητα και τις πιο άγνωστες πλευρές του εαυτού του Θεοτόκη. Έρχονται στο φως στοιχεία που φωτίζουν στο έπακρο τη σύντομη ζωή και το ατελείωτο πολυσύνθετο έργο του πανεπιστήμονα, θα μπορούσε να πει κανείς, Θεοτόκη, με το ποιητικό έργο του οποίου, όπως και με το μεταφραστικό, ελάχιστη είναι μέχρι τώρα η ενασχόληση.

 

 

Ο μεγάλος αυτός συγγραφέας, που έγραψε και ερωτικά -κυρίως- σονέτα, πολέμησε στα νιάτα του για την απελευθέρωση της Κρήτης και της Θεσσαλίας, ως εθελοντής. Στην έκθεση υλικών των ΑΝΚ παρουσιάζονται έγγραφα, όπως το δημοσιευόμενο πιο πάνω, με σχετικό ευχαριστήριο Ψήφισμα Επαναστατικής Συνέλευσης των Κρητών προς τον Κ. Θ., στις 24 Αυγούστου 1896. Στην ίδια έκθεση παρέχονται στοιχεία και για την ένοπλη δράση του στη Θεσσαλία, μαζί με σχετικές επιστολές του μεγάλου και ηρωικού Κερκυραίου συμπολεμιστή του σονετογράφου Λορέντζου Μαβίλη.  

 

 

Όπως, επίσης στην έκθεση των ΑΝΚ, άγνωστες επιστολές του, όπως η εικονιζόμενη, προς τον αδελφό του Σπύρο (12.9.1915), που φωτίζουν ακόμη περισσότερο την προσωπικότητά του, μαζί με άλλα υλικά που εκπλήσσουν τον αμύητο στην πολυσύνθετη προσωπικότητα του  Θεοτόκη επισκέπτη.

 

 

Στα χρόνια που ήταν ακόμη μαθητής ή λίγο αργότερα - παρουσιάζονται τα πρωτότυπα τεκμήρια - είχε συντάξει την (εικονιζόμενη πιο πάνω) Ουρανογραφία μελετώντας το Σύμπαν, άλλη μελέτη για τον ηλεκτροφωτισμό της πόλης, ενώ μέλος της οικογένειάς του κι αυτός εξέταζαν τη δημιουργία Εντομολογικού Μουσείου για τη μελέτη της φύσης!   

Να και μια επιστολή - αφιέρωση του Κ. Θ. προς την Αναγνωστική Εταιρεία Κέρκυρας, της οποίας ήταν μέλος και για λίγο γραμματέας της διοικητικής επιτροπής της, με ημερομηνία 24.6.1922 (έκθεση ΑΕΚ):

 

 

Τα σονέτα του αποκαλύπτουν όχι απλώς έναν βαθιά ερωτικό Θεοτόκη, αλλά έναν λογοτέχνη που συναρτούσε τους ερωτικούς του πόθους και με τις κοινωνικές απόψεις του, την ίδια ώρα που σκιαγραφούσε θαυμαστά στο συγγραφικό του έργο την τραχύτητα, τη σκληρότητα και τα πάθη της ζωής στην κερκυραϊκή ύπαιθρο του καιρού του, φέρνοντας στην επιφάνεια τη ζωή και την ψυχή του λαού.

 

 

Ο λογοτέχνης εικονίζεται πιο πάνω με τη σύζυγό του Ερνεστίνα (έκθεση ΑΕΚ).

 

 

Ο μαέστρος Χρήστος Κολοβός για τη συναυλία 

Έγραψε κείμενο ενόψει της συναυλίας, σαν να ήρθε κιόλας η Πέμπτη 2 Νοέμβρη 2023, ο  μαέστρος της Χρήστος Κολοβός. Για να επισημάνει, μεταξύ άλλων όσων έγραψε, με λίγα - από τα πολύ περισσότερα - στοιχεία από το ιστορικό της ιδέας ως την υλοποίηση της επικείμενης συναυλίας:  

Ήταν η τύχη του, φαίνεται, να προβάλλει μέσα σε τέτοιες κοσμοϊστορικές ταραχές, όταν ποτάμια αίματα βάφουν τη μητέρα γη, σα μια δειλή διαμαρτυρία ενάντια σ' ένα τόσο άτοπο καθεστώς που για να υπάρχει χρειάζεται τον παράλογο φόνο και την ατυχία τόσων πλασμάτων. Κ. Θ. (από την εισαγωγή του βιβλίου του Η Τιμή και το Χρήμα).

Δεν θα υπήρχε δυστυχώς, πιο ταιριαστή περίοδος για την πραγματοποίηση της συγκεκριμένης εκδήλωσης από αυτήν, που η «μητέρα γη» βάφεται με αίμα με τον «φόνο και την ατυχία τόσων πλασμάτων», όσο ετούτη, που δυο Λαοί, ο παλαιστινιακός και ο ισραηλινός, είναι τα χιλιάδες θύματα από την επίθεση του Κράτους του Ισραήλ στην κατεχόμενη Παλαιστίνη. Μια περίοδος που οι σοσιαλιστικές ιδέες του Θεοτόκη βρίσκουν σημαντικό έδαφος για να ανθίσουν και μέσω αυτών ο κόσμος μας να γίνει δικαιότερος και κυρίως χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Καλλιτεχνικός και κοινωνικοπολιτικός πρόδρομος όμως των επαναστατικών ιδεών του Κ. Θ. μεταξύ άλλων αποτελεί και το περίφημο χορωδιακό των Χωρικών από την πρώτη ελληνική όπερα ο Υποψήφιος (1867) του συμπατριώτη του Σπυρίδωνος Ξύνδα (λιμπρ. Ιω. Ρινόπουλου), στο οποίο οι εργάτες της κερκυραϊκής γης περιγράφουν την σκληρή, αποτρόπαια και γεμάτη εκμετάλλευση από τα αφεντικά τους δουλειά στα χωράφια (...)

Ήταν πριν αρκετό καιρό, όπου γνωστός μου και αγαπητός Κερκυραίος δημοσιογράφος, με προσέγγισε να συνδιοργανώσουμε αυτό το αφιέρωμα στα εκατόχρονα από το θάνατο του Κερκυραίου λογοτέχνη, Ντίνου Θεοτόκη, με μία και αμετακίνητη προϋπόθεση, να μελοποιηθούν για πρώτη φορά συγκεκριμένα σονέτα του (...)

Η πρότασή του περιελάμβανε εμένα ως μαέστρο, ένεκα όπως λέει, ότι η ψυχή μου είναι και κερκυραϊκή και ας είμαι Λάκων. Με πολύ χαρά δέχτηκα και τιμή τόσο την πρόσκληση όσο και το «κομπλιμάν» και ριχτήκαμε στη δουλειά. 

Έτσι, σας δίνουμε απόψε κάποιες πολύ όμορφες μουσικές σελίδες καμωμένες με γνώση και μεράκι, αλλά και ως συνέχεια της κερκυραϊκής μουσικής παράδοσης 200 ετών, από σπουδαίους Κερκυραίους συνθέτες και ερμηνευτές, που επί δεκαετίες λαμπρύνουν τα μουσικά πράγματα της χώρας μας. Άλλωστε ας μην ξεχνάμε πως η Ελληνική Εθνική Μουσική Σχολή ξεκινά αναμφισβήτητα από τον «Πατριάρχη» της, τον εθνικό μας συνθέτη Νικόλαο Χαλικιόπουλο-Μάντζαρο και φτάνει στις μέρες μας αδιάκοπα, όχι μόνο συνθετικά μα και κοινωνικά, αφού στην Κέρκυρα επί Μάντζαρου ιδρύθηκε και εδραιώθηκε ως τώρα, το πολύ κατοπινό παγκόσμιο μουσικό φαινόμενο της Βενεζουέλας «το Σύστημα» (“elsystema”), ένα σύστημα στο οποίο τα παιδιά των Κορφών επί 200 χρόνια, μαθαίνουν μουσική δωρεάν! Όπως και στη Βενεζουέλα.

2 Νοεμβρίου 2023 συμβαίνει λοιπόν η ιστορική αυτή συναυλία, ενώ μια μέρα σαν κι αυτή του 1960, έπεσε από το πόντιουμ της Σκάλας του Μιλάνου, ο Δημήτρης Μητρόπουλος, ενώ διηύθυνε την 3η του Μάλερ, την επονομαζόμενη «η νίκη της ζωής επί του θανάτου». Κι εμείς εδώ απόψε τιμάμε τις τέχνες και τους αγώνες των υπηρετών της από τον Μάντζαρο, τον Ξύνδα, τον Θεοτόκη, τον Μητρόπουλο, έως τον Προσωπάρη που συνεχίζει το έργο του Μάντζαρου στην «Παλαιά» και τους Έλληνες μουσικούς που αντιστέκονται στην αποπνευματοποίηση και την αμουσία Κράτους και Εποχής.

Οι τρεις συνθέτες του Θεοτόκη

 

 

Ο Σπύρος Μαυρόπουλος αποκαλύπτει κυρίως τη μουσικότητα ερωτικών στίχων - σονέτων του Κ. Θ. 

Επίσης, αφιερώνει στον μεγάλο Κερκυραίο λογοτέχνη, για τα 100 χρόνια από τον θάνατό του, διασκευασμένη σουίτα. 

 

 

Να και λίγες επιπρόσθετες πληροφορίες για το πρόγραμμα της συναυλίας, όπως αυτές έχουν περιγραφεί από τον τόσο πανάξιο μουσουργό Άλκη Μπαλτάς, αναφορικά με τη συνεισφορά του: Συνέγραψε σουίτα «Αφιέρωμα στον Θεοτόκη», όπου ακούγονται γνωστές κερκυραϊκές παραδοσιακές μελωδίες και η μελωδία από την «Ξανθούλα» του Ν. Μάντζαρου. Μεταξύ αυτών των μελωδιών ο αφηγητής απαγγέλει ένα λυρικό σονέτο του Θεοτόκη και δύο αποσπάσματα από τα διηγήματά του, που αναδεικνύουν τις ιδέες του, καθώς και την αγάπη του για τον γενέθλιο τόπο του.

«Στα δύο σονέτα του Κ. Θεοτόκη που μελοποίησα», αναφέρει μεταξύ άλλων, «επιδίωξα να αποδώσω με τη  μουσική το περιεχόμενο των στίχων του σπουδαίου αυτού ποιητή».

Εννοεί τα σονέτα που αρχίζουν με τους στίχους «Λύπες, πάθια, αμαρτίες» και «Βάφει τη μάνα γη ποτάμι το αίμα».

Ιδού το πρώτο από τα δύο αυτά σονέτα:

Λύπες, πάθια, αμαρτίες μου ’χαν συντρίψει /
Την καρδιά και την είχαν ασκημύνει /
Κι η δόλια, την ερμιά οπού ’χε απομείνει /
Μ’ ένα γέλιο πικρό έπασκε να κρύψει. /
Και κάθε ελπίδας φως τής είχε λείψει, /
Μα ως και οι καημοί στης νέκρας την ειρήνη /
Όταν δροσιά ηύρε για να αναχλωρύνει /
Ενώ τη γης ο Άρης βύθιζε στη θλίψη. /
Κι είπα: της νίκης καν για με γιορτάσι /
Θα ’ναι η μέρα κι η αγάπη θα χορτάσει /
Τι η λευτεριά με τη γερή πνοή της /
Της σφαγής τη μαυρίλα θα σαρώσει. /
Και θα χαρεί την ακριβή ζωή της /
Πάσα ορφανή ψυχή, σαν ξαστερώσει. /

 

 

Ο τρίτος συνθέτης σονέτων της συναυλίας Σπύρος Προσωπάρης βάζει επίσης τη δική του σφραγίδα, με σονέτο που, όπως του φάνηκε, μπορεί να γίνει «Ύμνος της εργατιάς». 

Αλλά έχει και εμβατήριο «Κωνσταντίνος Θεοτόκης» και άλλες μουσικές δημιουργίες - έκπληξη.

 

 

Η Έρη Σταυροπούλου

Γι' αυτές εδώ τις γραμμές στον χορηγό επικοινωνίας της εκδήλωσης - συναυλίας, το «corfupress.com», μας έδωσε μιαν ένδειξη όσων θα πει στην εκδήλωση, προλογίζοντας τη συναυλία, η πιο έγκυρη ίσως πανεπιστημιακή φωνή ερμηνείας του λόγου του Θεοτόκη, του  Ντίνου, όπως τον προσφωνούσαν οι φίλοι του, Θεοτόκη, η ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας του ΕΚΠΑ Έρη Σταυροπούλου, σε κείμενό της με τίτλο «"Τραγούδα, ψάλε", μουσική και ποίηση στο έργο του Κ. Θεοτόκη»

 

 

«Ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης, από τους σημαντικότερους Επτανήσιους λογοτέχνες», θα σημειώσει μεταξύ άλλων, «μπόρεσε να συλλάβει και να προβάλει στην πεζογραφία του όλα τα προβλήματα, πολιτικά, κοινωνικά, συναισθηματικά και ηθικά, που χαρακτήριζαν την εποχή και τον τόπο του. Εξίσου κατόρθωσε να αναδείξει τις διαχρονικές διαστάσεις αυτών των προβλημάτων και τη διαρκή βασανιστική παρουσία τους στην ανθρώπινη ζωή. Τον ίδιο προβληματισμό εκφράζει και στα έξοχα σονέτα του. Η μελοποίησή τους δεν αναδεικνύει μόνο τη μουσικότητά τους και τα συναισθήματα του δημιουργού τους, αλλά γίνεται αφορμή για να διερευνηθεί και να αποκαλυφθεί η ιδιαίτερη σχέση του Θεοτόκη με τη μουσική στη ζωή και το έργο του». 

 

 

Προβλέπουμε ότι η αίθουσα «Γιάννης Μαρίνος» (πρώην «Πολυχώρος» του Συλλόγου «Οι Φίλοι της Μουσικής») στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών θα αποδειχθεί πολύ μικρή για αυτή την εκδήλωση - σύμπραξη οκτώ σολίστ και βασικών συντελεστών και άλλων δώδεκα επίλεκτων Κερκυραίων μουσικών της Αθήνας. Αλλά οι διοργανωτές της σαν να αφήνουν να εννοηθεί πως αυτή είναι μόνον η αρχή όσων σχεδιάζουν, κάτι σαν πρώτο βήμα - δοκιμή ενός ακόμη πιο μεγάλου εγχειρήματος. Η κατάληξη θα είναι, ίσως, ένας μελωδικός κύκλος γύρω από τη ζωή και το έργο του Θεοτόκη τους!

Ιδού, με αλφαβητική σειρά και χωρίς ιδιότητες και τίτλους, τα ονόματα των 20 κερκυραϊκής καταγωγής και συνδεδεμένων με ιδιαίτερους δεσμούς με την Κέρκυρα σπουδαίων καλλιτεχνών, που συμπράττουν σαν ένας άνθρωπος, προς τιμήν του Κωνσταντίνου Θεοτόκη, σε αυτή την ιστορική συναυλία:

Σπύρος Αρκούδης, Χριστίνα Θύμη, Ισίδωρος Θύμης, Χρήστος Καλούδης, Χρήστος Κολοβός, Θεόδωρος Μαυρομμάτης, Πέτρος Μαυρομμάτης, Αλέκος Μαυρόπουλος, Σπύρος Μαυρόπουλος, Σπύρος Μπάκος, Άλκης Μπαλτάς, Σάκης Μυρώνης, Μπήλιω Μωραΐτου - Καβαλλιεράτου, Δημήτρης Ντακοβάνος, Ρόζα Πουλημένου, Παναγιώτης Πράτσος, Σπύρος Προσωπάρης, Κώστας Τζέκος, Σπύρος Τζέκος, Σπύρος Φαρούγγιας.    

 

 

Είναι η ψυχή και η συνείδηση της Κέρκυρας και του λαού της μαζί ο Κ. Θ. και οι «Κορφιάτικες Ιστορίες» του και το έργο του όλο, η λογοτεχνική ανασκαφή του στην κερκυραϊκή ιστορία, οι αγώνες του για τα πολιτιστικά μνημεία και την κοινωνική δικαιοσύνη, η λαχτάρα του για το δίκιο των απλών καθημερινών ανθρώπων και ένα φωτεινό αύριο με κοινωνικές αξίες, που πρότεινε - είτε συμφωνεί κανείς με την ιδεολογία που επέλεξε είτε όχι.  

Να το πούμε κι αλλιώς, όπως το υπονόησε ο κορυφαίος Κερκυραίος μεταπολεμικός συγγραφέας και δικαστής Σπύρος Πλασκοβίτης μιλώντας για εκείνον πριν από ακριβώς τριάντα χρόνια, μα και όπως αναδύεται από στίχους που έφτιαξαν εφέτος μέλη της μαθητικής κοινότητας της Κέρκυρας, ανταποκρινόμενα σε σχετική πρόταση και διαγωνισμό που προκήρυξε η ένωση των καθηγητών τους: Ο λόγος του Κ. Θ. είναι η «τίμια και πονεμένη ψυχή» του ιδίου και κυρίως του λαού του, ανεξαρτήτως εκλογικής κομματικής προτίμησης, διαμέσου των αιώνων και του ιδρώτα και των αγώνων του, πολλές φορές αιματηρών, για να σπάσει τα δεσμά του, για την προκοπή, καθώς στις χαρές και στις λύπες του διάφορες εξουσίες κοιτάζουν να «γελιέται και τον γελούν». Ο Ντίνος Θεοτόκης πρόταξε και το αίμα του με όπλο στο χέρι, γιατί, ας το πούμε πάλι παραφράζοντας τον Λορέντζο Μαβίλη και τους στίχους εκείνου για την Κέρκυρα, απ' του λαού το αίμα βγήκε.

Πόσο δίκιο είχε ο Αιμίλιος Χουρμούζιος! 

«Ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης ψυχικά, ιδεολογικά, ανήκει στο λαό και στους αγώνες του λαού για την κοινωνική και την πνευματική του άνοδο».

ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΑΡΟΥΝΙΑΤΗΣ