Το σχόλιο της Δευτέρας: Υλοποίηση των αντιεκπαιδευτικών αναδιαρθρώσεων – Σκηνικό πριν την καταιγίδα;
του Απόστολου Νικολόπουλου - Από selidodeiktis
Αν κάποιος συγκεντρώσει τις αναρτήσεις και τα άρθρα των εφημερίδων των τελευταίων 15-20 ημερών για την εκπαιδευτική πολιτική, τότε θα διαπιστώσει ότι αφορούν μία πολύ εκτεταμένη γκάμα από διάσπαρτα, θα λέγαμε, θέματα. Για να γίνει κατανοητό περί τίνος πρόκειται, έστω και με κάποιο κίνδυνο να κουράσουμε κάπως τον αναγνώστη, αναφέρουμε μόνο μερικά στοιχεία που αναρτήθηκαν από το Υπουργείο Παιδείας: Στις 2/2 η υπουργός συνόψισε τις «δράσεις» των τελευταίων 2,5 ετών για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της εκπαίδευσης, που αποτελεί καίρια προτεραιότητα της κυβέρνησης, και έδωσε λεπτομέρειες για το voucher των 200 ευρώ. Μέσα στην προηγούμενη εβδομάδα ανακοινώθηκαν επίσης οι προσκλήσεις ενδιαφέροντος για συγγραφείς, συμβούλους κ.λπ. για τη σύνταξη των νέων οδηγών κατάρτισης από φορείς, από το Κέντρο Ανάπτυξης Ελληνικού Εμπορίου και Επιχειρηματικότητας και το ΚΑΝΕΠ-ΓΣΕΕ, ώστε να προκύψει η «σύνδεση της ΕΕΚ με την αγορά εργασίας». Ο ΓΓ Επαγγελματικής Εκπαίδευσης Κατάρτισης και Δια Βίου Μάθησης του Υπουργείου μετείχε σε άτυπη διάσκεψη των υπουργών παιδείας και νεολαίας της ΕΕ, όπου προανήγγειλε στοχευμένα προγράμματα τυπικής και άτυπης μάθησης σχετικά με την βιώσιμη ανάπτυξη. Καταρτίστηκαν οι πίνακες υποψηφίων διευθυντών εκπαίδευσης. Ξεκινά νέος κύκλος σεμιναρίων επιμόρφωσης για τα αγγλικά στο νηπιαγωγείο. Εκτός από τις αναρτήσεις, επίσης, ας μη ξεχνάμε ότι προχωράνε διάφορες ενέργειες με τη διοικητική οδό ή σαν εφαρμογή παλαιότερων αποφάσεων, όπως η «ελληνική» PISA 2022 (ανακοίνωση σχολείων που θα συμμετέχουν, αναπληρωματικών σχολείων, εντός ποιου χρονικού διαστήματος θα γίνει), το «γέμισμα» της Τράπεζας Θεμάτων και η πιλοτική εφαρμογή των νέων προγραμμάτων στα πρότυπα και πειραματικά σχολεία.
Μία πρώτη παρατήρηση είναι ο αντιδραστικότατος χαρακτήρας όλων αυτών των μέτρων. Το voucher, π.χ., πατά στη οικονομική ανέχεια των εκπαιδευτικών, που «χτίστηκε» κυνικά τα προηγούμενα χρόνια, για να υποβάλλει την ιδέα του πόσο «καλή» είναι η ΕΕ και το Ταμείο Ανάκαμψης, πως είναι σωστό να πλουτίζουν οι επιχειρήσεις ψηφιακών ειδών από την ένδεια της ελληνικής εκπαίδευσης, ότι η τηλεκπαίδευση είναι «πολύτιμη» και το υπουργείο παρέχει καλύπτει τις χρηματικές ανάγκες γι’ αυτήν. Αποκαλυπτικά είναι και άρθρα εφημερίδων για την PISA, όπως αυτό του Ελεύθερου Τύπου στις 5/2, που την συνδέει άμεσα με «μετρήσιμα αποτελέσματα» και αξιολόγηση.
Προς το παρόν, τα περισσότερα απ’ αυτά τα μέτρα δεν φαίνεται να έχουν άμεση επίδραση στη σχολική καθημερινότητα. Αυτό που άμεσα βιώνει ο καθηγητής είναι η απαράδεκτη κατάσταση στα σχολεία, τα εντεινόμενα μορφωτικά προβλήματα των μαθητών και η πανδημία, αλλά και η δική του εργασιακή εξουθένωση και τα οικονομικά προβλήματα. Τα ψηφιακά και οι οδηγοί κατάρτισης δεν βρίσκονται στο πρώτο πλάνο, ενώ τα νέα προγράμματα και η PISA θα λειτουργήσουν πιλοτικά σε επιλεγμένα σχολεία. Πρόκειται όμως μόνο για την απατηλή εντύπωση που ισχύει σε ένα «μεσοδιάστημα», μια εντύπωση που εντείνεται από την πληθώρα και τη φαινομενική αποσπασματικότητα των ενεργειών του κράτους.
Σε ποια φάση, όμως, πραγματικά είμαστε; Αυτή τη στιγμή, είναι ήδη διαθέσιμο ένα νομικό οπλοστάσιο που καλύπτει σχεδόν όλες τις περιοχές της εκπαίδευσης (λειτουργία σχολείων, αξιολόγηση, επαγγελματική εκπαίδευση, λειτουργία και επιχειρηματικότητα των ΑΕΙ κ.λπ.) και θέτει περιορισμούς στη συνδικαλιστική δράση. Έχουν βρεθεί κονδύλια για την υλοποίηση των αντιδραστικών αναδιαρθρώσεων. Επιχειρήθηκε το πέρασμα της αξιολόγησης, υπήρξε σθεναρή αντίδραση, αλλά το υπουργείο κέρδισε έδαφος. Τώρα, μετά από αυτά, είμαστε στη φάση του χτισίματος του αναγκαίου υπόβαθρου για τις αναδιαρθρώσεις. Να τακτοποιηθούν τα νέα στελέχη, να φτιαχτεί η ψηφιακή υποδομή, να γίνουν τα αναγκαία πιλοτικά βήματα κοκ. Δεν πρόκειται για «κενό» πολιτικό χρόνο, για περίοδο σχετικής ηρεμίας, μάλλον πρόκειται για τοπίο πριν την καταιγίδα. Άλλωστε, το υπουργείο λέει καθαρά ότι το νέο έτος όλα θα εφαρμοστούν στην ώριμη μορφή τους και, ας μη ξεχνάμε, ήδη υπάρχει η ΕΒΕ και η τράπεζα θεμάτων προχωρά για φέτος.
Η επιβολή και εδραίωση, όμως, των αντιδραστικών αναδιαρθρώσεων δεν αποτελεί μια εύκολη υπόθεση, μια ανεμπόδιστη πορεία. Εδώ «μετράνε» οι παράπλευρες απώλειες και καθυστερήσεις που οφείλονται στο ίδιο το «DNA» της κυρίαρχης πολιτικής. Έτσι, αφού οι αντιδράσεις απέτρεψαν το σκοταδιστικό πρόγραμμα για την «προγεννητική αγωγή», μετά «έσκασαν» οι αποκαλύψεις για τα «εθνικόφρονα» προγράμματα της «Ελληνικής Αγωγής». «Μετράνε» επίσης οι αδυναμίες και ο βαθμός ετοιμότητας του κρατικού μηχανισμού. Επιπλέον, κάθε αλλαγή θέλει το χρόνο «ωρίμανσής» της και ένα χρόνο για τον καθορισμό των κατάλληλων παραπέρα αναγκαίων ενεργειών και βημάτων. Χρειάζεται και ένα μίνιμουμ συναίνεσης σε λεπτομέρειες της εφαρμογής τους ανάμεσα στα συστημικά κόμματα και αυτό προκαλεί πρόσθετες, επιμέρους τριβές.
Τα κυριότερα, όμως, προβλήματα στην προώθηση των αναδιαρθρώσεων σχετίζονται, πρώτον, με τα οξυμμένα κοινωνικά προβλήματα (υγεία, ακρίβεια κ.λπ.) που φθείρουν και αδυνατίζουν την κυβέρνηση και γενικότερα το σύστημα. Και δεύτερον, προκύπτουν από τις κινηματικές αντιδράσεις του μαχόμενου τμήματος της εκπαίδευσης, που προκαλούν καθυστερήσεις και εκνευρισμό στους θιασώτες της πολιτικής του κεφαλαίου, ενώ τους εξαναγκάζουν να δρουν προσεκτικά και, πολλές φορές, να μετριάζουν τις τωρινές απαιτήσεις τους. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η καθυστέρηση της αξιολόγησης ή της «εγκατάστασης» της πανεπιστημιακής αστυνομίας.
Πάντως, οι ανάγκες του κεφαλαίου, μέσα στη πολύπλευρη κρίση που διανύουμε, επιτάσσουν το προχώρημα των αναδιαρθρώσεων με αρκετή ταχύτητα. Πρόκειται πάλι για το χρόνο, χρειάζεται εξοικονόμηση πολιτικού χρόνου. Και αυτός ο χρόνος παρέχεται από την πρακτική μη κυβερνητικών κομμάτων και από το γραφειοκρατικό εργοδοτικό συνδικαλισμό. Σε κομματικό επίπεδο, αυτό εξηγείται και από τις γενικότερες πολιτικές θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και του ΚΙΝΑΛ, όταν π.χ. στην πρόσφατη συζήτηση για τον αναπτυξιακό νόμο ο ΣΥΡΙΖΑ υπεραμύνθηκε των «ειδικών καθεστώτων», που πρακτικά ευνοούν ισχυρά τμήματα του κεφαλαίου, και το ΚΙΝΑΛ προορίζεται για ρόλο πολιτικού «μπαλαντέρ» στο σχηματισμό κυβερνήσεων.
Σε συνδικαλιστικό επίπεδο, έχει παγιωθεί μια συνδικαλιστική συμμαχία συστημικών δυνάμεων σε ΑΔΕΔΥ, ΔΟΕ και ΟΛΜΕ, η οποία ουσιαστικά «βάζει πλάτη» στις κεντρικές κυβερνητικές επιλογές. Αντιμάχεται οποιοδήποτε σχέδιο αγωνιστικής ρήξης με την επίθεση του κεφαλαίου στην εκπαίδευση και αποφάσισε, σε αυτή τη κρίσιμη περίοδο, να επιδοθεί σε περιοδείες και κλειστές συσκέψεις δήθεν «ενημέρωσης», που μάλιστα δεν περιλαμβάνουν αναφορές σε βασικά επίδικα της περιόδου.
Αυτή η κατάσταση δίνει μια επίφαση «παντοδυναμίας» στο σύστημα, η οποία είναι όμως πλασματική, αφού η προσφυγή σε τέτοιες απροσχημάτιστες συμπράξεις είναι αποτέλεσμα της αδυναμίας της κυβέρνησης να επιβάλλει μόνη της τις αναδιαρθρώσεις. Από αυτή την άποψη, ως ένα βαθμό είναι μια επιλογή ανάγκης, γιατί σκίζει το πέπλο της δήθεν «αριστεροσύνης» ή «προοδευτικότητας» κάποιων αστικών δυνάμεων, τις εκθέτει, και, υπό όρους, στενεύει τα περιθώρια κατοπινών πολιτικών επιλογών του συστήματος. Σε αυτές τις συνθήκες, νομίζουμε ότι δεν είναι ορθή η στάση συνδικαλιστικών δυνάμεων που σχετίζονται με την κοινοβουλευτική αριστερά και οι οποίες αρκούνται σε αγώνες διαμαρτυρίας, χωρίς να έχουν γραμμή που θα οδηγεί σε αποφασιστική σύγκρουση με τα απαραίτητα πολιτικά χαρακτηριστικά.
Τι συμπέρασμα βγαίνει άραγε απ’ όλα αυτά; Νομίζουμε ότι αξίζει να αναφέρουμε ένα σχετικό στοιχείο – παράδειγμα. Πριν περίπου δέκα μέρες, στις 27/1, δημοσιοποιήθηκε η έκθεση του ΣΕΒ για τα «επαγγέλματα με δυνατότητα τηλεργασίας», που τα διερευνά σύμφωνα με κάποιους δείκτες σχετικούς με το αντικείμενο και τη τεχνική δυνατότητα. Ένα βασικό «εύρημα» της έκθεσης είναι το εξής: από τα 20 επαγγέλματα με τη μεγαλύτερη απασχόληση στην Ελλάδα, που υπάρχει δυνατότητα τηλεργασίας, στα 10 δεν «αξιοποιείται» η τηλεργασία. Ποιοι όμως έχουν, στον αντίποδα, τις «υψηλότερες» επιδόσεις; Εκεί φιγουράρουν οι καθηγητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με δείκτη τεχνικής δυνατότητας 1 (100%!) και, παρακάτω, οι εκπαιδευτικοί πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης (0,61). Είναι ένα σαφές δείγμα της λογικής τους. Ένα (1) το κρατούμενο. Οι εκπαιδευτικοί έκαναν τηλεκπαίδευση και το κεφάλαιο θεωρεί ότι έχει ένα «κεκτημένο» φασούλι για το σακούλι του, σε ένα παιχνίδι που γνωρίζει ότι τελικά αναπόφευκτα θα λήξει στο «πάρτα όλα». Το ζήτημα είναι: «πάρτα όλα» υπέρ του κεφαλαίου ή υπέρ του κόσμου της εργασίας;
Η επανάπαυση ή η απογοήτευση είναι ό,τι χειρότερο για τους εργαζόμενους της εκπαίδευσης στην παρούσα φάση και, εν πάσει περιπτώσει, δεν ανταποκρίνονται στα πραγματικά δεδομένα. Χρειάζεται αντιπαράθεση με τις κυρίαρχες επιλογές, να μην ποντάρουμε σε «κουτσά άλογα», παράκαμψη των εμποδίων και κίνηση «από τα κάτω». Ήδη σε αυτή την κατεύθυνση κινούνται μια σειρά πρωτοβάθμια σωματεία της εκπαίδευσης, τόσο για το θέμα της αξιολόγησης, όσο και για τα ζητήματα υγείας -πανδημίας, της ακρίβειας και των αντισυνδικαλιστικών νόμων.
Ας παλέψουμε για να μην είμαστε τα «κρατούμενα». Για να πέσει η καταιγίδα στα κεφάλια αυτών που ευθύνονται για τη σημερινή αθλιότητα.
