Χρήστος Κάτσικας
Tο στοχευμένο αποκλεισμό των μαθητών των Εσπερινών Λυκείων από την τριτοβάθμια εκπαίδευση αποτυπώνουν τα ποσοστά αποτυχίας πριν και μετά την εφαρμογή της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής
Σε ένα μήνα 100.000 υποψήφιοι θα διεκδικήσουν μέσω των Πανελλαδικών Εξετάσεων μια θέση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Μεταξύ αυτών και οι μαθητές των Εσπερινών Λυκείων, στην πλειονότητά τους ενήλικοι εργαζόμενοι από ευάλωτες κοινωνικά ομάδες, που επέστρεψαν στο σχολικό περιβάλλον για να αποκτήσουν το απολυτήριο Λυκείου και κάποιοι από αυτούς να συνεχίσουν τις σπουδές τους σε κάποιο πανεπιστημιακό ίδρυμα.
Να σημειώσουμε ότι η πολιτεία, λαμβάνοντας υπ' όψιν την ιδιαιτερότητα της κατάστασης των μαθητών αυτών, είχε θεσπίσει διατάξεις, προκειμένου να διευκολύνει την πρόσβασή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Σύμφωνα με αυτές, οι μαθητές των εσπερινών λυκείων διαγωνίζονταν μεταξύ τους για την εισαγωγή τους στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση και σε κάθε σχολή εισάγονταν και ένα μικρό ποσοστό μαθητών των εσπερινών λυκείων, επιπλέον των εισαγομένων από τα ημερήσια λύκεια.
Η πρακτική αυτή είχε ως αποτέλεσμα μερικές εκατοντάδες μαθητές των Εσπερινών Λυκείων -οι οποίοι, να επαναλάβουμε, φοιτούσαν στο σχολείο, ενώ εργάζονταν- να εισάγονται στα ΑΕΙ (και στα ΤΕΙ παλαιότερα) και να αποφοιτούν από αυτά.
Οι διατάξεις αυτές εφαρμόστηκαν μέχρι και τη σχολική χρονιά 2019 – 2020. Στο πνεύμα αυτό, μάλιστα, ψηφίστηκε και δημοσιεύθηκε στις 21/12/2020, ο Ν. 4763 (ΦΕΚ 254Α), ο οποίος στο άρθρο 102 προέβλεπε ότι «από το σχολικό έτος 2019 – 2020 δικαίωμα πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση μέσω ειδικών διατάξεων για τα εσπερινά λύκεια έχουν όσοι φοίτησαν τρία πλήρη σχολικά έτη στο τριετές εσπερινό λύκειο κ.λπ.».
Ωστόσο, μόλις δυο μήνες αργότερα, τον Φεβρουάριο του 2021, με το Νόμο 4777/2021 “Εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, προστασία της ακαδημαϊκής ελευθερίας, αναβάθμιση του ακαδημαϊκού περιβάλλοντος και άλλες διατάξεις” (ΦΕΚ A 25 – 17.02.2021) το ΥΠΑΙΘ έθεσε σε εφαρμογή την Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής (ΕΒΕ). Η εφαρμογή της ΕΒΕ ως γνωστόν, είχε ως αποτέλεσμα τον αποκλεισμό 40.000 μαθητών από όλες τις κατηγορίες υποψηφίων.
Αυτή ακριβώς η θέσπιση κοινής ΕΒΕ και για τους μαθητές των εσπερινών λυκείων και για τους μαθητές των ημερησίων λυκείων αποτέλεσε ανυπέρβλητο εμπόδιο στην εισαγωγή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, καθώς ήταν αδύνατον οι μαθητές αυτοί να ανταγωνιστούν επί ίσοις όροις στις πανελλαδικές εξετάσεις τους απόφοιτους των ημερησίων λυκείων, για τον απλούστατο λόγο ότι, λόγω της εργασίας τους, δεν έχουν τη δυνατότητα να διαθέσουν τον ίδιο χρόνο με τους μαθητές των ημερησίων λυκείων για μελέτη και ούτε βέβαια να παρακολουθήσουν φροντιστηριακά μαθήματα.
«Εμείς θεωρούμε ότι οι μαθητές των Εσπερινών Λυκείων έχουν τις ίδιες δυνατότητες και ευκαιρίες με τους συμμαθητές τους των ημερήσιων σχολείων», δήλωνε κυνικά η Νίκη Κεραμέως κατά τη σχετική συζήτηση στη Βουλή. Φυσικά, η υπουργός Παιδείας γνώριζε πως μετατρέπει σε «δώρον άδωρον» το επιπλέον ποσοστό 1% που προβλεπόταν για τους υποψήφιους των Εσπερινών εδώ και δεκαετίες.
Πρωτοφανή ποσοστά αποτυχίας λόγω ΕΒΕ
Η σύγκριση των στατιστικών δεδομένων, πριν και μετά την εφαρμογή της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής, δεν αφήνει περιθώρια αμφισβήτησης για τον αποκλεισμό των υποψηφίων των Εσπερινών Λυκείων από την τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Για τα Εσπερινά ΓΕΛ, το ποσοστό αποτυχίας κατά την πρώτη χρονιά εφαρμογής της ΕΒΕ άγγιξε το 89.3%, αποκλείοντας 693 υποψήφιους σε σύνολο 776 διαθέσιμων θέσεων. Το ίδιο ποσοστό ήταν 22.6% το 2020, 7.7% το 2019 και 19.4% το 2018. Πρόκειται για το χειρότερο ποσοστό από τότε που θεσπίστηκε η εισαγωγή μαθητών από τα Εσπερινά Λύκεια στα ΑΕΙ.
Αντίστοιχα και για τα Εσπερινά ΕΠΑΛ, όπου το ποσοστό αποτυχίας άγγιξε το 43.7% για το 2021. Αν και οι διαθέσιμες θέσεις ήταν 609, μόνο 343 κατάφεραν να εισαχθούν στο Πανεπιστήμιο, υποδεκαπλασιάζοντας το ποσοστό του 2020 (4.4%). Αντίστοιχα, το ποσοστό αποτυχίας 2.8% το 2019 και 32.1% το 2018.
Συνεχίζονται οι αντιδράσεις ενάντια στην ΕΒΕ
Γονείς και μαθητές των Εσπερινών Λυκείων έχουν προσφύγει στο Συμβούλιο της Επικρατείας, ζητώντας την ακύρωση του νόμου 4777/2021 του υπουργείου Παιδείας ως παράνομου και αντισυνταγματικού, διαμαρτυρόμενοι για τη θέσπιση της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής στα ΑΕΙ.
Παράλληλα, ο Συνήγορος του Πολίτη αφού έλαβε σημαντικό αριθμό αναφορών υποψήφιων που διαμαρτύρονται για το περιεχόμενο των ρυθμίσεων, απέστειλε έγγραφο προς τη Νίκη Κεραμέως τονίζοντας το εξής:
Ο νομοθέτης έχει κατοχυρώσει εδώ και δεκαετίες δικαίωμα πρόσβασης των μαθητών των εσπερινών σχολείων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, μέσω ειδικών διατάξεων και με ειδικό ποσοστό θέσεων, καθώς πρόκειται για εργαζόμενους μαθητές, κατά κανόνα προερχόμενους από χαμηλότερες εισοδηματικές τάξεις, με περιορισμένες δυνατότητες προετοιμασίας για τις εξετάσεις.
Με τη νέα ρύθμιση, που θέτει κοινή ΕΒΕ για όλους τους τύπους σχολείων, η εισαγωγή των μαθητών των εσπερινών σχολείων στην Ανώτατη Εκπαίδευση καθίσταται δυσχερέστερη, ενώ ακυρώνεται, εν τοις πράγμασι, ο κοινωνικός σκοπός θέσπισης διακριτού ποσοστού εισαγωγής για τους εργαζόμενους μαθητές. Πράγματι, με την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων των πανελλαδικών εξετάσεων, καταγράφηκε η μειωμένη πρόσβαση των αποφοίτων των εσπερινών λυκείων στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση και οι ενδιαφερόμενοι έχουν ήδη προσφύγει στο Συμβούλιο της Επικρατείας.
~ ΣτE, Μάρτιος 2022
Ωστόσο, κυβέρνηση και υπουργείο Παιδείας δε φαίνεται να πτοούνται. Αντίθετα, χαρακτηρίζουν το μέτρο της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής επιτυχημένο και προετοιμάζονται για το νέο αποκλεισμό χιλιάδων υποψηφίων στις φετινές πανελλήνιες εξετάσεις, ώστε «οι νέοι να μην εγκλωβίζονται στα πανεπιστήμια».
Πριν λίγα χρόνια αποψίλωσαν και τα εσπερινά γυμνάσια
Πριν από λίγα χρόνια (το 2018) με βάση την υπουργική απόφαση 139101/ΓΔ4 (ΦΕΚ 3674/28-08-2018) του ΥΠΑΙΘ μπήκαν ανυπέρβλητα εμπόδια στην εγγραφή ανήλικων μαθητών στα Εσπερινά Γυμνάσια. Η συγκεκριμένη απόφαση απαιτούσε και απαιτεί από τους ανήλικους μαθητές να προσκομίσουν: α) αντίγραφο του βιβλιαρίου εργασίας (είναι απαραίτητη σύμφωνα με τον νόμο η έκδοσή του προκειμένου να εργαστεί κάποιος ανήλικος), β) εκτύπωση από το σύστημα «ΕΡΓΑΝΗ», από την οποία προκύπτει η σχέση εξαρτημένης εργασίας ιδιωτικού δικαίου.
Για να γίνουν αντιληπτές οι συνέπειες, θυμίζουμε ότι μιλάμε για υποχρεωτική εκπαίδευση, μιλάμε για ανήλικους μαθητές με συγκεκριμένη κοινωνική ταυτότητα, μιλάμε για περίπου 70 Εσπερινά Γυμνάσια και πάνω από 5.000 μαθητές!
Δεν είχε ακούσει τίποτε το υπουργείο Παιδείας για τη μεγάλη ανεργία που «ματώνει» τη χώρα μας, ιδιαίτερα στα μνημονιακά χρόνια;
Δεν γνώριζε το υπουργείο Παιδείας ότι στην αγορά εργασίας επικρατεί κυριολεκτικά μια ζούγκλα, όπου η μαύρη και ανασφάλιστη εργασία (ιδιαίτερα ανήλικων μαθητών) είναι καθεστώς;
Δεν γνώριζε, άραγε, ότι οι έλεγχοι του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) είναι από ελάχιστοι έως ανύπαρκτοι, λόγω της τεράστιας υποστελέχωσής του; Δεν γνωρίζει ότι αν τολμήσει κάποιος να κάνει καταγγελία στο ΣΕΠΕ κινδυνεύει με απόλυση την ίδια μέρα;
Προφανώς όλα αυτά τα γνώριζε πολύ καλά, γιατί ήταν οι μνημονιακοί νόμοι της τελευταίας δεκαετίας, όλων των κυβερνήσεων, που έχουν διαμορφώσει αυτή την εργασιακή ζούγκλα.
Το προφίλ των εσπερινών σχολείων
Το πρώτο 6τάξιο Εσπερινό Γυμνάσιο λειτούργησε κατά το σχολικό έτος 1934/35 με φορέα τον Φοιτητικό Εκπαιδευτικό Σύνδεσμο, ενώ από παλιότερα (1901) ακόμα λειτουργούσαν η Σχολή Εμποροϋπαλλήλων και διάφορες τεχνικές σχολές.
Μέχρι, όμως, την εποχή εκείνη η νυχτερινή εκπαίδευση λειτουργούσε σχεδόν αποκλειστικά με πρωτοβουλίες ιδιωτικών φορέων και βρισκόταν έξω από το πλαίσιο του επίσημου εκπαιδευτικού συστήματος.
Από τη δεκαετία του '50 (Ν. 3094/54 και Ν. 3971/59), κυρίως, αρχίζουν να λειτουργούν εσπερινά σχολεία στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση και η θεσμοθέτησή τους συνδέθηκε με την προσπάθεια καταπολέμησης του αναλφαβητισμού που στις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες είχε απλωμένα τα δίχτυα του στο 80% του ελληνικού πληθυσμού.
Εσπερινά Δημοτικά σχολεία λειτουργούσαν στην Ελλάδα μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του '80.
Οι μαθητές που φοιτούν στα εσπερινά σχολεία έχουν στη συντριπτική τους πλειονότητα μια μακρά εκπαιδευτική ιστορία αποτυχιών και απορρίψεων στα ημερήσια Δημοτικά και Γυμνάσια.
Στο πλαίσιο αυτό είναι φανερό ότι τα εσπερινά σχολεία δίνουν τη δυνατότητα ολοκλήρωσης της φοίτησης στην υποχρεωτική εκπαίδευση και συνέχισής της στο Λύκειο.
Έτσι η απουσία εσπερινής εκπαίδευσης σε περιοχές με πολύ υψηλά ποσοστά διαρροής από το υποχρεωτικό σχολείο (ν. Λασιθίου, ν. Ροδόπης, ν. Κυκλάδων, ν. Ευρυτανίας, ν. Ρεθύμνης, ν. Ζακύνθου κ.λπ.) «αφοπλίζει» δεκάδες χιλιάδες εφήβους και νέους από τη δυνατότητα να συνεχίσουν τις σπουδές τους χωρίς να εγκαταλείψουν την εργασία τους.
Σύμφωνα με τον εκπαιδευτικό Κώστα Καραβίδα, ο μαθητικός πληθυσμός των νυχτερινών σχολείων «στοιχειοθετεί το προφίλ μιας μερίδας κοινωνικά άτακτων ή αταξινόμητων κοινωνικών υποκειμένων: μετανάστες, ανήλικοι με παραβατική ή επιθετική συμπεριφορά, ενήλικοι εργαζόμενοι, άνθρωποι που για διάφορους λόγους εγκατέλειψαν την εκπαίδευση σε νεαρή ηλικία και που σχεδιάζουν νέο ξεκίνημα ζωής με ζηλευτή θέληση, βιοπαλαιστές, μουντζουρωμένα χέρια και καθαρό βλέμμα, παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, νοητική υστέρηση, σοβαρές ασθένειες και ψυχολογικά προβλήματα, αδύναμα συμπαθητικά πλάσματα, “κακοί” μαθητές πρωινών σχολείων, η, κατά την κοινή γνώμη, “αλητεία” της γειτονιάς, παιδιά με θητεία στα ναρκωτικά ή στις μικροκλοπές, ένας κόσμος ανθρώπων ρευστός και αβέβαιος μέσα στη σύγχυση μιας ζωής που τάραξε νωρίς τις ευθείες γραμμές της κανονικότητας συνιστά το αντιφατικό και εκρηκτικό μίγμα των μαθητών που θητεύουν στα θρανία της ανάγκης. Ανθρωποι, με δυο λέξεις, που παλεύουν με τον χρόνο και τα χρόνια» και τώρα ωθούνται να ξαναγυρίσουν στον εφιάλτη από τον οποίο προσπαθούν να ξεφύγουν.
«Και τι θα κάνω εγώ τώρα, κύριε;» είπε ο 16χρονος Γ. Τζ. που είχε βρει καταφύγιο στο Εσπερινό Γυμνάσιο Μοσχάτου ύστερα από μια μαύρη σχολική πορεία αποτυχιών σε πρωινό σχολείο. Πορεία που συνδεόταν με ένα νήμα με τη φτώχεια και την ορφάνια. «Μπορείτε να μου βρείτε εσείς μια δουλειά που να κολλάνε και ένσημα;»
