Χρίστος Σαββουλίδης

Πως μπορεί λοιπόν το δημόσιο σχολείο να αντιμετωπίσει τα παραπάνω κοινωνικά προβλήματα;
Είναι γεγονός πως η επικαιρότητα στην Ελλάδα, σπάνια είναι ευχάριστη. Μέσα σε λιγότερο από δύο έτη, πράξεις που συνδέονται άμεσα με το φαινόμενο του εθνικισμού, όπως οι επιθέσεις ακροδεξιών στο ΕΠΑΛ Σταυρούπολης, αλλά και το φαινόμενο του σεξισμού και της πατριαρχίας, όπως οι αμέτρητες γυναικοκτονίες που σημειώθηκαν στην Ελλάδα, κατέκλυσαν την επικαιρότητα και προκάλεσαν έντονη ανησυχία στην ελληνική κοινωνία.

Σημαντικό εδώ, είναι να γίνει ξεκάθαρο πως δεν πρόκειται για δύο τυχαία φαινόμενα, αλλά για δύο κοινωνικά προβλήματα τα οποία υποσκάπτουν την λειτουργία της κοινωνίας και συνδέονται με στερεοτυπικές αντιλήψεις και παρωχημένα συμπεράσματα. Και αυτός ίσως είναι ένας πολύ ήπιος τρόπος να τα περιγράψει κανείς. Δεν αρκεί όμως να περιγραφούν, καθώς το ζητούμενο είναι να αντιμετωπιστούν.

Πως αντιμετωπίζονται λοιπόν τα παραπάνω κοινωνικά προβλήματα;

Μπορούν να αντιμετωπιστούν με καταστολή; Τη στιγμή που εκδηλώνονται ίσως ναι. Εκείνη τη στιγμή, εφόσον πρόκειται για παραβατική συμπεριφορά, οι αρμόδιες αρχές μπορούν να παρέμβουν και να οδηγήσουν τους δράστες στην δικαιοσύνη η οποία θα αποφασίσει την ποινή αυτών. Φυσικά, όπως αποδεικνύεται και από την πρόσφατη επικαιρότητα, υπάρχουν πολλά ερωτηματικά γύρω από τον τρόπο με τον οποίο παρεμβαίνουν οι αρμόδιες αρχές, και ακόμη περισσότερα γύρω από τον τρόπο με τον οποίο ασκείται η δικαιοσύνη στην Ελλάδα. Ακόμη κι αν υποθέσουμε όμως πως λειτουργούν και τα δύο τέλεια, έχει λυθεί το πρόβλημα;

Σίγουρα όχι.

Τα δύο αυτά κοινωνικά προβλήματα, δεν εκδηλώθηκαν απλά σε μία συγκεκριμένη περιοχή, μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο, από κάποια συγκεκριμένα άτομα. Φαινόμενα σεξισμού και εθνικισμού έχουν εκδηλωθεί σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, σε πολλές διαφορετικές περιόδους και κυρίως, από σημαντικό αριθμό ατόμων. Αυτό που καθιστά λοιπόν ανησυχητικά αυτά τα φαινόμενα είναι ότι δεν εκδηλώνονται απλώς, αλλά αναπαράγονται.

Εφόσον λοιπόν οι αξίες και οι κανόνες της κοινωνίας αναπαράγονται μέσω της κοινωνικοποίησης, τότε είναι λογικό οι όποιες προβληματικές αξίες και αντιλήψεις να αναπαράγονται και αυτές μέσα από την κοινωνικοποίηση των ατόμων. Είναι επομένως προφανές πως υπάρχουν σημαντικές παθογένειες στη διαδικασία κοινωνικοποίησης στην Ελλάδα. Και αφού οι κοινωνικοποίηση εξαρτάται από μια σειρά παγιωμένων κοινωνικών θεσμών (όπως η οικογένεια, τα ΜΜΕ, οι οικονομικοί και πολιτικοί παράγοντες κ.α.) που λειτουργούν και ως φορείς κοινωνικοποίησης, μια αποτελεσματική και μαζική λύση, μπορεί να δοθεί με μια ουσιαστική παρέμβαση σε αυτούς.

Αν όμως η πολιτεία θέλει να διαφυλάξει ορισμένα φιλελεύθερα στοιχεία της, όπως ο σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα, οι ατομικές ελευθερίες και το κράτος δικαίου, η παρέμβαση στους φορείς κοινωνικοποίησης με στόχο την αντιμετώπιση του σεξισμού, της πατριαρχίας και της ακροδεξιάς πρέπει να είναι αποτελεσματική, αλλά οφείλει παράλληλα να έχει όσο λιγότερο αυθαίρετο χαρακτήρα γίνεται.

Για παράδειγμα, είναι προφανές πως ένας εκ των φορέων κοινωνικοποίησης που συχνά (και σε διαφορετικό κάθε φορά βαθμό) αναπαράγει πατριαρχικά πρότυπα στην ελληνική κοινωνία, είναι η οικογένεια. Φυσικά, η πολιτεία παρεμβαίνει και επηρεάζει τη λειτουργία της οικογένειας (αφαίρεση γονικής μέριμνας κ.α.), όμως αυτή η παρέμβαση δεν μπορεί να είναι επαρκής ώστε να γίνει αποτελεσματική, διότι η επιρροή της οικογένειας στο άτομο είναι τόσο συχνή (ειδικά όταν πρόκειται για πρωτογενή κοινωνικοποίηση ανήλικων τέκνων), ώστε αν η πολιτεία αρχίσει να παρεμβαίνει στη λειτουργία της οικογένειας εξίσου συχνά, θα αναγκαστεί να αποκτήσει στοιχεία αυθαιρεσίας.

Μία παρόμοια κατάσταση ισχύει και για άλλους κοινωνικούς θεσμούς που συμβάλλουν στην κοινωνικοποίηση όπως τα ΜΜΕ (και ειδικότερα τα τελευταία χρόνια το διαδίκτυο).

Υπάρχει όμως ένας φορέας κοινωνικοποίησης, ο οποίος αφενός ελέγχεται αποκλειστικά από την πολιτεία, και αφετέρου ο υποχρεωτικός του χαρακτήρας, καθιστά μαζική την επιρροή του, που σημαίνει πως η επιτυχημένη λειτουργία του, οδηγεί σε μαζική θετική επιρροή. Ο λόγος φυσικά για το δημόσιο σχολείο. Ακόμη και ο υποχρεωτικός χαρακτήρας του δημόσιου σχολείου, δεν λογίζεται ως αυθαιρεσία, διότι η υποχρεωτική δημόσια παιδεία αποτελεί μια εκ των σημαντικότερων αστικών κατακτήσεων στις σύγχρονες κοινωνίες, επομένως η αξία της είναι γνωστή και αναμφισβήτητη.

Πως μπορεί λοιπόν το δημόσιο σχολείο να αντιμετωπίσει τα παραπάνω κοινωνικά προβλήματα;
Η αλήθεια είναι πως υπάρχει ένας τεράστιος όγκος ερευνών που προτείνει συγκεκριμένα βήματα, ειδικά για κάθε βαθμίδα του δημόσιου σχολείου. Ενδεικτικά αναφέρονται η διαπολιτισμική εκπαίδευση, η κοινωνιολογία και πολλά άλλα. Κι εδώ έγκειται το εξής παράδοξο: την στιγμή που μια κοινωνία αντιμετωπίζει σοβαρά κοινωνικά προβλήματα, την στιγμή που γίνεται σαφές πως απαιτείται επιπλέον ανθρωπιστική παιδεία, το μάθημα το οποίο αφαιρέθηκε εντελώς από το ωρολόγιο πρόγραμμα το δημόσιου σχολείου, ήταν η κοινωνιολογία.

Σε καμία περίπτωση αυτό δεν σημαίνει πως η κοινωνιολογία θα μπορούσε να αντιμετωπίσει από μόνη της κάθε αποκλίνουσα συμπεριφορά. Συγκεκριμένα, δεν διέφερε και πολύ με την «εξετασιοκεντρική» μορφή στείρας αποστήθισης που συναντάται σε άλλα μαθήματα. Ήταν σίγουρα όμως ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, που απλώς (όπως και ήταν αναμενόμενο) χρειαζόταν επιπλέον στήριξη και ποιοτική ενίσχυση. Η λειτουργία, η δομή, και τα προβλήματα της κοινωνίας είναι κάτι που δεν αφορά απλώς τους μαθητές που επιλέγουν την κατεύθυνση ανθρωπιστικών σπουδών στην Β΄ τάξη του γενικού λυκείου. Αντίθετα, είναι κάτι που αφορά κάθε μέλος της κοινωνίας. Η αντικατάσταση επομένως της κοινωνιολογίας από τα λατινικά, δεδομένων μάλιστα των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η ελληνική κοινωνία, μοιάζει τουλάχιστον αστεία.

Ο εθνοκεντρικός τρόπος προσέγγισης της ιστορίας, η απαξίωση της κοινωνιολογίας και η γενικότερα προβληματική λειτουργία του δημόσιου σχολείου, επιτρέπουν τη συνεχή αναπαραγωγή φαινομένων όπως ο σεξισμός και η ακροδεξιά. Αυτό που τονίζει την τραγικότητα της κατάστασης, είναι το γεγονός πως το δημόσιο σχολείο μοιάζει να είναι το προτιμότερο μέσο αντιμετώπισης αυτών των φαινομένων, κι όμως η υπουργός Παιδείας δεν διστάζει να οπισθοδρομήσει και να αναιρέσει ένα σημαντικό βήμα της προηγούμενης κυβέρνησης, με μοναδικό στόχο τις μικροπολιτικές και κομματικές σκοπιμότητες.

Κάθε φορά που ακούμε για μια τραγική περίπτωση σεξουαλικής κακοποίησης ή ρατσιστικής επίθεσης, το ερώτημα που προκύπτει εύλογα είναι: «Πως είναι δυνατόν να υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι;». Αυτή η απλή καθημερινή απορία, κρύβει μέσα της και έναν βαθύτερο προβληματισμό, ο οποίος μετά από κριτική επεξεργασία, οδηγεί στο συμπέρασμα πως δυστυχώς η πολιτεία δείχνει ανοχή σε τέτοιου είδους συμπεριφορές και αδιαφορεί για την αποτελεσματική αντιμετώπισης τους. Η κριτική στον τρόπο λειτουργίας του ελληνικού σχολείου ξεπερνά πλέον τα όρια της κομματικής αντιπαράθεσης και αποτελεί κομβικό σημείο για την εξέλιξη και τη συνοχή της ελληνικής κοινωνίας.

ΠΗΓΗ: alfavita.gr