Κεντρική θέση και στην άσκηση εκπαιδευτικής πολιτικής, θέλουμε δε θέλουμε, έχουν οι εκπαιδευτικοί. Μια κοινότυπη, ευρωπαϊκής προέλευσης, διατύπωση τοποθετεί τους εκπαιδευτικούς στην «καρδιά της εκπαίδευσης». Ένας άλλος απλοϊκός μύθος μας υπενθυμίζει ότι «το παν εξαρτάται από το δάσκαλο».
Σε μια σχετικά πρόσφατη μελέτη για τα «καλύτερα», κατά την ερευνήτρια, «εκπαιδευτικά συστήματα του κόσμου» (Φινλανδίας, Ιαπωνίας, Σιγκαπούρης, Σαγκάης, Καναδά) υπογραμμίζεται συμπερασματικά πως οι εκπαιδευτικοί είναι ο κινητήριος μοχλός σε αυτά τα «φυτώρια ευφυΐας» και προτείνονται οι όχι και τόσο αθώες πολιτικές για έναν εκπαιδευτικό «επαγγελματία». (Crehan L., 2019).
Όσοι έχουν κάνει ταξίδια «παιδαγωγικού τουρισμού» για να κατανοήσουν τα θαύματα που κάνει η εκπαίδευση στη Φινλανδία, επιβεβαιώνουν τον ισχυρισμό ότι το συγκριτικό τους «πλεονέκτημα είναι οι εκπαιδευτικοί» (Sahlberg P., 2013).
Ομολογουμένως, πολύ βαρύ το φορτίο που πέφτει στους ώμους των εκπαιδευτικών, για τις επιτυχίες και για τις αποτυχίες. Τη μια φορά είναι οι εμπνευσμένοι «λειτουργοί» και την άλλη οι τεμπέληδες, οι αδιάφοροι και οι ακατάλληλοι. Οι μεγάλες αυτές αντιφάσεις έρχονται στο προσκήνιο όταν μπαίνει σε τροχιά η ιδεολογική διαχείριση του θέματος.
Δεν υπάρχει πτυχή εκπαιδευτικής πολιτικής που να μη συνδέεται με τους εκπαιδευτικούς. Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι οι εκπαιδευτικοί μεσολαβούν στην εκπαίδευση ώστε αυτή να επιτελεί αποτελεσματικά τη κοινωνική λειτουργία της διευρυμένης αναπαραγωγής των υφιστάμενων κυρίαρχων κοινωνικών σχέσεων. Από αυτή την άποψη, τόσο η επιμόρφωση όσο και η αξιολόγηση επιστρατεύονται ως μηχανισμοί άσκησης κοινωνικού ελέγχου στο είδος εργασίας που καλούνται οι εκπαιδευτικοί να προσφέρουν. Οι εκπαιδευτικοί είναι και υποκείμενα και αντικείμενα εκπαιδευτικής πολιτικής. Αυτή η επισήμανση αναδεικνύει τη σημασία του ερωτήματος «Ποιον εκπαιδευτικό Θέλουμε» και με ποιες εργασιακές σχέσεις και κάτω από ποιες συνθήκες εργασίας;
Μέρα που είναι για να διευκρινίσουμε το θέμα της μεσολάβησης των εκπαιδευτικών στην αναπαραγωγική λειτουργία της εκπαίδευσης, θα επικαλεστούμε τον Αλτουσέρ (1983), που όταν ζητούσε συγγνώμη από τους εκπαιδευτικούς, είχε αναδείξει ένα πολύ σημαντικό ζήτημα. Έγραφε χαρακτηριστικά : «Ζητώ συγγνώμη από τους δασκάλους εκείνους, που μέσα σε φρικιαστικές συνθήκες, προσπαθούν να στραφούν ενάντια στην ιδεολογία, ενάντια στο σύστημα και στις πρακτικές όπου έχουν παγιδευτεί, με τα λιγοστά όπλα που βρίσκουν στην ιστορία και στη γνώση που ‘διδάσκουν’. Είναι ήρωες .Είναι, όμως, σπάνιοι, ενώ πόσοι αλήθεια (η πλειοψηφία) δεν έχουν καν αρχίσει να υποψιάζονται τι είδους ‘δουλειά’ τους βάζει να κάνουν το σύστημα (που τους ξεπερνά και τους συνθλίβει), κι ακόμα χειρότερα, βάζουν συχνά όλα τους τα δυνατά κι όλη την εξυπνάδα τους για να επιτελέσουν το καθήκον τους στην εντέλεια. Είναι τόσο βέβαιοι γι αυτό που κάνουν, ώστε συμβάλλουν, με την αφοσίωσή τους, στο να συντηρούν και να τρέφουν την ιδεολογική αναπαράσταση του σχολείου (ως τόσο ‘φυσικού’)…» (Θεσεις).
