Στην ενότητα Παιδεία, το κυβερνητικό πρόγραμμα της ΝΔ (2023-2027) περιέχει -μεταξύ άλλων-  την πολιτική θέση "Ελεύθερη επιλογή από γονέα της σχολικής μονάδας φοίτησης των μαθητών. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι τα σύνορα της εκπαιδευτικής περιφέρειας θα σπάσουν και οι γονείς θα μπορούν να πάνε το παιδί τους όπου θέλουν.

Αυτό είναι το 4ο βήμα σε μια αλυσίδα βημάτων από το playbook, το εγχειρίδιο καταστροφικών πολιτικών για τη δημόσια εκπάιδευση του ακραίου νεοφιλελευθερισμού. Έχουν προηγηθεί τουλάχιστον τρία βήματα:

1.  Επέκταση πρότυπων και πειραματικών σχολείων που το ίδιο πρόγραμμα θέλει να τα κάνει 150 Πρότυπα και Πειραματικά Σχολεία μέχρι το 2027. Αυτό πρακτικά δημιουργεί θύλακες "αριστείας" με επιλογή εκπαιδευτικών και μαθητών, παίρνοντας την αφρόκρεμα από τα δημόσια σχολεία, ενώ την ίδια στιγμή στραγγίζει τα δημόσια σχολεία κάθε περιοχής από μαθητές και καθηγητές που θα μπορούσαν να συμβάλλουν στη διάδοση καλών πρακτικών σε όλη την έκταση της δημόσιας εκπαίδευσης και όχι σε προστατευομένους μικρούς αριστοκρατικούς θύλακες.

2. Αξιολόγηση των σχολικών μονάδων ώστε να δημιουργήσει σκοπίμως τον ανταγωνισμό των σχολικών μονάδων μεταξύ τους για την υψηλότερη βαθμολογία. Αυτό στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, δημιουργεί ή ενισχύει την χωροταξική ανακατανομή σε περιοχές. Η βαθμολογία του σχολείου στο US News and Reports είναι βασικό κριτηριο για την κατοικία (ενοίκιο ή αγορά σπιτιού), με αποτέλεσμα κάποια μεσαία στρώματα (π.χ. γιατροί, δικηγόροι, μηχανικοί κλπ.) να συγκεντρώνονται εκεί που τα σχολεία έχουν μια βαθμολογία που τα κατατάσσει στις υψηλότερες θεσεις της κλίμακας. [Τα ανώτερα μεσαία στρώματα και οι ελίτ έχουν τα παιδιά τους σε ιδιωτικά σχολεία.] Στις ΗΠΑ, αυτό επηρεάζει την ίδια την αγορά ακινήτων. Το ίδιο ακριβώς σπίτι σε μια περιοχή με υποβαθμισμενο σχολείο μπορεί να στοιχίζει πάνω από το 50% της αξίας του σε μια διπλανή περιοχή απόστασης 10 χιλιομέτρων με σχολείο που φέρει καλύτερη βαθμολογία π.χ. περίπου 20 εκατοστημορίων. 

3. Ατομική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών που επίσης θα επιτείνει τη συγκέντρωση εκπαιδευτικών που θα θεωρούνται καλοί από τους γονείς σε σχολεία Πρότυπα, Πειραματικά και άλλα με υψηλή βαθμολογία. Ακόμα και εάν οι μισθοί δεν διαφέρουν (στις ΗΠΑ διαφέρουν) τα καλά "ιδιαίτερα φροντιστήρια" π.χ. στη δευτεροβάθμια θα είναι στις "καλές" περιοχές με τα "καλά" σχολεία. 

Η "ελευθερη" σχολική επιλογή είναι το 4ο βήμα σε αυτή την αλυσίδα των νεοφιλεύθερων μεταρρυθμίσεων που θα συνοδευτεί και από άλλες ανοιχτές ή "υπόγειες", ανάλογα με τον συσχετισμό των κοινωνικών δυνάμεων. Αυτές μπορεί να είναι ξεχωριστά αναλυτικά προγράμματα, επιπλέον χρηματοδότηση από δωρητές και γονείς, μέχρι και vouchers για ιδιωτικά σχολεία.

Σε ένα περιβάλλον στενής δημοσιονομικής πειθαρχίας, με επιστροφή σε πρωτογενή πλεονάσματα από το 2023 (μεταCOVID εποχή της Ευρωζώνης) του 2,0-2,6%, τα δημόσια σχολεία θα στεγνώσουν παραπέρα από οικονομικούς πόρους.

Μια φοβική μεσοαστική τάξη θα δει τα Πρότυπα, Πειραματικά και τα "καθαρά" σχολεία από μετανάστες, μειονότητες και φτωχούς ως σωτηρία για τη φοίτηση των παιδιών της σε ένα σχολικό περιβάλλον που θα έχει τα φαντασιακά ιδεώδη της αριστείας και της πειθαρχίας. Από τη μια τα Ηλύσια Πεδία για μέρος της μεσαίας τάξης και από την άλλη τα Τάρταρα, ο τόπος της εκπαιδευτικής τιμωρίας, επειδή σου έλαχε το λαχείο να γεννηθείς σε φτωχή εργατική οικογένεια, σε οικογένεια μεταναστών, μειονοτήτων, Ρομά. 

Και όπως γράφαμε παλιότερα (Αnastasiou & Kauffman, 2009), η σιωπηρή παραδοχή εδώ είναι ότι μια νεοφιλεύθερη κυβέρνηση ενεργά παραδίδει μέρος της ευθύνης της για ένα καλύτερο εκπαιδευτικό σύστημα στα ιδιωτικά συμφέροντα και τους μηχανισμούς της αγοράς. 
Αυτό σημαίνει απομάκρυνση από την ιδέα της παιδείας ως δημόσιου αγαθού και μετακίνηση προς ένα καθοδηγούμενο από την αγορά σύστημα με βάση τις ατομικές προτιμήσεις των γονέων. Πρόκειται για μια πολιτική με την οποία οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων δεν υποβάλλονται σε μια συλλογική διαπραγμάτευση στη δημόσια πολιτική αρένα. Αντ’ αυτού, η αρμοδιότητα μεταβιβάζεται από τη συλλογική δημόσια σφαίρα στην ατομική σφαίρα και αυτό υποβαθμίζει τη σημασία της ανάληψης συλλογικής δράσης για την αλλαγή των κακών πεπραγμένων στη δημόσια ειδική εκπαίδευση. Οι γονείς αφήνονται στην τύχη τους στην αγορά σχολικής εκπαίδευσης. Ως εκ τούτου, δεν είναι τυχαίο ότι οι γονείς, και ανάμεσά τους οι γονείς των μαθητών με αναπηρίες, θα αντιμετωπίζονται ως καταναλωτές. 

Καλωσορίσατε στην Έρημο της νεοφιλελεύθερης πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Στις Οάσεις της θα σερβίρονται αναψυκτικά και προγράμματα αντιμετώπισης του σχολικού εκφοβισμού (που θα ενταθεί φυσικά).

Δημήτρης Αναστασίου, Καθηγητής στο Southern Illinois University των ΗΠΑ