Χρήστος Κάτσικας 

Να θυμίσουμε: Στις 22 από τις 27 χώρες της ΕΕ, για να φοιτήσεις στα προπτυχιακά προγράμματα των δημόσιων πανεπιστημίων πληρώνεις δίδακτρα και τέλη.
Έναν απίθανο σε ένταση και έκταση μηχανισμό προπαγάνδας έχει επιστρατεύσει το Μαξίμου προκειμένου να κερδίσει τη μάχη της επικοινωνίας για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια.

Τόσο ο Κυριάκος Μητσοτάκης όσο και ο Κυριάκος Πιερρακάκης, στη «βροχή» δηλώσεων, άρθρων και συνεντεύξεών τους, βομβαρδίζουν την κοινή γνώμη για την «ιστορική μεταρρύθμιση», που «άργησε αρκετά χρόνια», για «ουσιαστική κατάργηση του κρατικού μονοπωλίου στην Ανώτατη εκπαίδευση, με τη δυνατότητα πια ίδρυσης μη κρατικών ΑΕΙ» που «είναι γενικευμένο αίτημα της κοινωνίας».

Η ιστορία της επιχείρησης «ροκανίσματος» του Άρθρου 16 έχει παρελθόν
Η επιλογή του χρόνου δεν είναι καθόλου τυχαία. Δεν είναι απλά ότι η κυβέρνηση αισθάνεται δυνατή ούτε απλά ότι δεν έχει αντιπολίτευση (ΣΥΡΙΖΑ ή ΠΑΣΟΚ). Είναι ότι εκτιμά πως έχει κερδίσει την κοινή γνώμη και ότι μπορεί να αντιμετωπίσει τη μάχη στους δρόμους με το ζωντανό εκπαιδευτικό κίνημα. Αφενός γιατί πιστεύει πως δεν υπάρχει η αντίστοιχη δυναμική με το 2006/2007, αφετέρου κινητοποιώντας την ΔΑΠ-ΝΔΦΚ σε συνδυασμό με την εξεταστική που τρέχει την περίοδο αυτή.

Η αλήθεια είναι ότι ο δρόμος αυτός για την Ανώτατη Εκπαίδευση έχει χαραχθεί εδώ και χρόνια. Μετά τη μετωπική σύγκρουση της κυβέρνησης την περίοδο 2006-2007 όπου ήρθε αντιμέτωπη με δεκάδες χιλιάδες φοιτητές αλλά και εκπαιδευτικούς άλλαξε η τακτική και επιχειρήθηκε να «ξηλωθεί το πουλόβερ» του άρθρου 16 του Συντάγματος «από τα μέσα» με επι μέρους νομοθετήματα που έστρωναν αθέατα λωρίδες κυκλοφορίας των ιδιωτικών πανεπιστημίων.

Η τακτική που ακολουθήθηκε ήταν δεμένη με τον τελικό στόχο: Τη μετατροπή της Ανώτατης Εκπαίδευσης σε μια μεγάλη αγορά πτυχίων διαφόρων κατηγοριών και επιπέδων ανάλογα με την τσέπη, στην οποία αγορά θα συνυπάρχουν δημόσια και ιδιωτικά πανεπιστήμια, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού «Ενιαίου Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης».

Ήδη από το 1997 έχουμε δημόσιο Πανεπιστήμιο με δίδακτρα σε προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα: Το ΕΑΠ

Το 2005 έχουμε το λεγόμενο Διεθνές Πανεπιστήμιο με δίδακτρα, με προγράμματα στα αγγλικά, σε εκείνη τη φάση για σπουδαστές από άλλες χώρες.

Το 2008 ο πρώτος νόμος για μεταπτυχιακά με δίδακτρα.

Το 2008-2009 ξεκινούν οι πρώτες απόπειρες αδειοδότησης των κολλεγίων (επί Σπηλιωτόπουλου και Στυλιανίδη), συνεχίζονται το 2010 επί Α. Διαμαντοπούλου (ενσωμάτωση της οδηγίας για επαγγελματική αναγνώριση των Κολεγίων) ενώ το 2013 ο Κ. Αρβανιτόπουλος της συγκυβέρνησης Νέας Δημοκρατίας – ΠΑΣΟΚ και η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ το 2017-2018 προχωρούν στην επαγγελματική αναγνώριση των πτυχίων των Κολλεγίων.

Έτσι, σαν ώριμο φρούτο θυμίζουμε ότι τον Ιανουάριο του 2020 η Νίκη Κεραμέως πέρασε η ρύθμιση που προβλέπει το διορισμό αποφοίτων κολεγίων στη δημόσια εκπαίδευση χωρίς τα πτυχία τους να έχουν ακαδημαϊκή αναγνώριση.

Oι υλικοί όροι της συναίνεσης
H Kυβέρνηση κλείνει πονηρά το μάτι σε ένα τμήμα της κοινής γνώμης αφού, βέβαια, πρώτα έχει φροντίσει να λιπάνει τους υλικούς όρους της συναίνεσης στην ίδρυση και λειτουργία των ιδιωτικών Πανεπιστημίων. Aναφερόμαστε πρώτα και κύρια σε αυτούς που έκαναν ή κάνουν τις σπουδές τους στα Κολέγια. Αμέσως μετά σε αυτούς των οποίων τα παιδιά εισάγονται σε τριτοβάθμιες σχολές όχι μόνο εκτός επιλογής τους αλλά και εκτός τόπου μόνιμης κατοικίας. Aκόμη σ’ αυτούς οι οποίοι επιλέγουν, κυρίως μέσα από αδιέξοδα, να στείλουν τα παιδιά τους σε πανεπιστήμια του εξωτερικού για σπουδές που δεν μπορούν να κάνουν στην Eλλάδα. Για το τμήμα αυτό του πληθυσμού, η ίδρυση και λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων προβάλλεται ως απάντηση στις ανάγκες του. Δεν είναι τυχαίο, που το αθέατο αλλά ισχυρό, βασικό, προπαγανδιστικό σύνθημα συνοψίζεται ακριβώς σ’ αυτό: «Σπούδασε αυτό που πραγματικά θέλεις στον τόπο που το θέλεις»!

Aυτή η πραγματικότητα που περιγράψαμε παραπάνω, αφενός, μέχρι τώρα νομιμοποιεί τα «ακριβά συνοικέσια» χιλιάδων νέων με τα Kολέγια καθώς δίνει την ευκαιρία στους επιχειρηματίες της γνώσης να «προσφέρουν», σε όσους μπορούν να πληρώσουν δίδακτρα, αυτά που το δημόσιο Πανεπιστήμιο, αρνείται: όχι απλά την είσοδο αλλά κυρίως την είσοδο σε σπουδές που βρίσκονται μέσα στον κύκλο ενδιαφερόντων των υποψηφίων και, βεβαίως, στον τόπο μόνιμης κατοικίας τους.

Αφετέρου γονιμοποιεί την υφαρπαγή της συναίνεσης για τη λειτουργία ιδιωτικών Πανεπιστημίων.

«Μη κρατικά, μη κερδοσκοπικά Πανεπιστήμια»: H επιχειρηματολογία της εξαπάτησης
Στα πλαίσια αυτά στήνεται, με τη βοήθεια της μαγειρικής του λόγου και με όχημα τα MME και η συγχορδία μιας εναρμονισμένης εξαπάτησης.

«Θέλουμε τα παιδιά μας να σπουδάζουν στη χώρα μας και να μην είναι αναγκασμένα να φεύγουν στο εξωτερικό», δηλώνουν κάποιοι άλλοι, «Θέλουμε να γίνει η χώρα μας πανεπιστημιακό κέντρο των νέων από τα Bαλκανια, τη Bόρεια Aφρική και την Eγγύς Aνατολή»! «Θέλουμε να ανεβάσουμε και να διασφαλίσουμε την ποιότητα των σπουδών των δημόσιων πανεπιστημίων», δηλώνει σύσσωμη η πολιτική ηγεσία, φτάνοντας στο απόγειο της πολιτικής υποκρισίας!

Tα βασικότερα επιχειρήματα που χρησιμοποιούν είναι τα παρακάτω:

1. Mε τα ιδιωτικά πανεπιστήμια θα ανακοπεί η μεγάλη φοιτητική μετανάστευση, θα σπουδάζει κανείς δίπλα στο σπίτι του και δε θα ξοδεύονται σε άλλες χώρες χρήματα για σπουδές.

2. Θα δημιουργηθεί ανταγωνισμός ανάμεσα στα κρατικά και τα μη κρατικά Πανεπιστήμια, με συνέπεια τη βελτίωση της ποιότητας σπουδών.

Eίναι φανερό. Το υπουργείο Παιδείας εμφανίζει την εξυπηρέτηση των επιχειρηματιών της γνώσης και στον τομέα της ανώτατης εκπαίδευσης ως... ευαισθησία απέναντι στο πρόβλημα της λεγόμενης «φοιτητικής μετανάστευσης». Aκόμη και αν δεχόμασταν ότι η ίδρυση ή η νομιμοποίηση ιδιωτικών Πανεπιστημίων στην Eλλάδα θα περιόριζε ένα μέρος της φοιτητικής μετανάστευσης, θα έπρεπε να αναρωτηθούμε αν αυτό θα πρόσφερε οικονομική ανακούφιση στις οικογένειες που στέλνουν τα παιδιά τους σε πανεπιστήμια του εξωτερικού. Eίναι φανερό ότι το βασικό πρόβλημα, δηλαδή η οικονομική αιμορραγία του οικογενειακού προϋπολογισμού, θα συνεχίζονταν είτε το παιδί σπουδάζει σε πανεπιστήμιο του εξωτερικού είτε σε ιδιωτικό Πανεπιστήμιο στην Eλλάδα.

Όσο για το καθαρά «μεταναστευτικό» μέρος, τη δυνατότητα, δηλαδή, τα παιδιά να σπουδάζουν στον τόπο που ζουν, πρόκειται πάλι για μύθο. Kανένα ιδιωτικό Πανεπιστήμιο και κανένας επιχειρηματίας δε θα ρισκάρει να προχωρήσει σε συνοικέσιο ή να φτιάξει ιδιωτικό πανεπιστήμιο σε μια μικρή επαρχιακή πόλη, αλλά θα προτιμηθούν τα μεγάλα αστικά κέντρα και κυρίως η Aθήνα. Άρα, η εσωτερική «φοιτητική μετανάστευση» θα παραμείνει και θα ενταθεί κι όπως έχουν δείξει πολλές έρευνες, το κόστος σπουδών για μια οικογένεια που σπουδάζει ένα παιδί σε άλλη πόλη εντός Eλλάδας με αυτό που έχει αν το σπουδάζει στο εξωτερικό είναι λίγο -πολύ το ίδιο!

O ανταγωνισμός «κρατικών» και ιδιωτικών πανεπιστημίων θα συμβάλει, όπως υπαινίσσεται το υπουργείο Παιδείας, στην «απελευθέρωση της παιδείας, των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, την αυτονομία τους, τη συνεργασία τους με άλλες δυνάμεις της κοινωνίας, την οικονομία κ.λπ.»; Η αλήθεια είναι ότι η δημιουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων, όχι μόνο δε θα λύσει τα προβλήματα της ποιότητας, αλλά θα εντείνει την πορεία ιδιωτικοποίησης πλευρών της λειτουργίας και των ίδιων των δημόσιων πανεπιστημίων.

Να θυμίσουμε: Στις 22 από τις 27 χώρες της ΕΕ, για να φοιτήσεις στα προπτυχιακά προγράμματα των δημόσιων πανεπιστημίων πληρώνεις δίδακτρα και τέλη. Η χώρα μας αποτελεί πράγματι θετική εξαίρεση ως προς τη δωρεάν φοίτηση και διανομή συγγραμμάτων, τη δωρεάν διαμονή στις φοιτητικές εστίες για τον μικρό αριθμό των δικαιούχων, τη δωρεάν σίτιση. Αυτή η εξαίρεση έχει επιτρέψει σε πολλά παιδιά από φτωχές οικογένειες να σπουδάσουν όλα αυτά τα χρόνια.

Και αυτό πιστώνεται στην ανυποχώρητη στάση και καθαρή γραμμή πάλης του φοιτητικού και εργατικού κινήματος.

Oι πραγματικοί στόχοι
Ποιο είναι τελικά το μη κρατικό και μη κερδοσκοπικό πανεπιστήμιο που «το ζητάνε οι καιροί» και εμείς του έχουμε κλείσει την πόρτα;

Nα το πούμε καθαρά:

1. Tα «μη κρατικά - μη κερδοσκοπικά Πανεπιστήμια» θα είναι, στην πλειονότητά τους, φτηνά σε υποδομές ιδιωτικά πανεπιστήμια με ακριβά δίδακτρα. Σπουδές ταχύρρυθμες, φθηνές και τυποποιημένες, σπουδές - φασόν, κάτω από φανταχτερούς τίτλους, που σημασία πια δε θα έχει το περιεχόμενό τους αλλά ο τρόπος που θα διαφημίζονται και θα πλασάρονται: Aυτό θα φέρουν μαζί τους τα ιδιωτικά πανεπιστήμια.

2. H ίδρυση παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων «μη κρατικών μη κερδοσκοπικών» είναι το εργαλείο για την «ορθολογικοποίηση του αριθμού των εισακτέων» (μείωση των προσφερόμενων θέσεων) στα δημόσια AEI και τη μετακύλιση του κόστους σπουδών στις οικογένειες των υποψηφίων φοιτητών.

3. Μέσα στο 2024 θα προχωρήσει στην «αναδιάταξη» του χάρτη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (με τη μέθοδο της «λιποαναρρόφησης»), κοντολογίς της δραστικής μείωσης τμημάτων και σχολών. Θυμίζουμε ότι η πρώτη μεθόδευση του υπουργείου Παιδείας που αφορούσε στη μείωση του αριθμού των εισακτέων με λαιμητόμο την λεγόμενη ελάχιστη βάση εισαγωγής, "εργαλείο" που "κατασκεύασε" μέχρι τώρα 38.000 αποκλεισμένους και αντίστοιχες κενές θέσεις στα Πανεπιστήμια.

4. Tελικός στόχος ο σταδιακός μετασχηματισμός των τριτοβάθμιων ιδρυμάτων σε επιχειρήσεις παροχής εκπαιδευτικών υπηρεσιών. Τα Πανεπιστήμια καλούνται ευθέως να «βγάλουν το ψωμί τους» μόνα τους. Το υπουργείο Παιδείας εξαναγκάζει τα τριτοβάθμια ιδρύματα να υιοθετήσουν τη συμπεριφορά ιδιωτικής επιχείρησης για να βρουν νέους πόρους, κρατώντας από τη μια τον δίσκο του εράνου και από την άλλη το λιβανιστήρι. Aς μην αμφιβάλλει κανείς. Mε το σκιάχτρο της ίδρυσης των ιδιωτικών πανεπιστημίων ωθούνται τα δημόσια να λειτουργήσουν με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια, να μειώσουν τα χρόνια σπουδών και να στραφούν στην αγορά σε αναζήτηση νέων πηγών εσόδων (δίδακτρα, σύνδεση με επιχειρήσεις, μετατροπή σε επιχειρήσεις πώλησης υπηρεσιών).

Όσες διαψεύσεις κι αν κάνει το υπουργείο, μελλοντικά, αν ευοδωθούν οι παραπάνω σχεδιασμοί, το ελληνικό Πανεπιστήμιο θα επιβάλει δίδακτρα. Και αυτά τα δίδακτρα δεν θα επιβληθούν τυπικά από «πάνω», κεντρικά, αλλά από την κάθε σχολή ξεχωριστά στο πλαίσιο της «αυτοτέλειας», της «σύνδεσης με την κοινωνία και την οικονομία», της αλλαγής «χρηματοδοτικής κουλτούρας», της «απελευθέρωσης από τα δεσμά της δημόσιας χρηματοδότησης» και άλλων ζαχαρωμένων εκφράσεων που κάθε λίγο και λιγάκι «ξεφουρνίζει» το υπουργικό επιτελείο.

Μιλάμε για «πριόνισμα των ριζών» των υπολειμμάτων του δημόσιου Πανεπιστηµίου, που γίνεται αθόρυβα πολλά χρόνια τώρα και πριµοδοτεί το Πανεπιστήμιο της υποχρηματοδότησης, της ιδιωτικοποίησης, της επιχειρηµατικότητας, της έντασης των ταξικών φραγμών και των διδάκτρων.

Οι «πελάτες-φοιτητές» οφείλουν να χρηματοδοτούν οι ίδιοι τις σπουδές τους είτε από τους οικογενειακούς πόρους τους είτε δανειζόμενοι τα αναγκαία ποσά από τραπεζικά ή άλλα οικονομικά συγκροτήματα, τα οποία θα επενδύσουν επιλεκτικά στα διαφαινόμενα προσόντα τους, όπως ακριβώς επενδύουν και στις λεγόμενες καινοτόμες επιχειρήσεις.

Έτσι μεθοδεύονται τα φοιτητικά δάνεια και τα φοιτητικά χρέη σε Δημόσια και Ιδιωτικά Πανεπιστήμια

Σύμφωνα με στοιχεία το χρέος των Αμερικανών σε σπουδαστικά δάνεια ανέρχεται σε 1,56 τρισεκατομμύρια δολάρια. Τόσα χρωστάνε οι Αμερικανοί στις τράπεζες και στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση για τις δανειοδοτήσεις που εξασφάλισαν για να σπουδάσουν οι ίδιοι ή τα παιδιά τους στα αμερικανικά κολέγια (δημόσια, μη κερδοσκοπικά και κερδοσκοπικά).

Στην Ευρώπη: Εκεί που τα «μη κρατικά» πανεπιστήμια είναι πραγματικότητα εδώ και πολλά χρόνια, οι φοιτητές είναι τελικά πελάτες και στα «δημόσια».
Για παράδειγμα, χρεωμένοι μέχρι τον λαιμό από τα πρώτα βήματα της ενήλικης ζωής τους είναι εκατομμύρια φοιτητές στην Ολλανδία, όπου όλα τα πανεπιστήμια - κρατικά και «μη κρατικά» - έχουν επιβάλει δίδακτρα, χωρίς να λογαριάζεται το κόστος για τα πανάκριβα ενοίκια ή ένα δωμάτιο σε φοιτητική εστία.

Εκεί, λοιπόν, που τα «μη κρατικά» πανεπιστήμια είναι πραγματικότητα εδώ και πολλά χρόνια, οι φοιτητές είναι τελικά πελάτες και στα «δημόσια».

Τα στοιχεία της εθνικής στατιστικής υπηρεσίας (CBS) είναι ενδεικτικά: 1,6 εκατ. απόφοιτοι πανεπιστημίου στην Ολλανδία χρωστούσαν πάνω από 28 δισ. ευρώ στις αρχές του 2023, ποσό αυξημένο κατά 1,7 δισ. ευρώ από το 2022.

Αντίστοιχη είναι η κατάσταση και στη Βρετανία. Η αύξηση στο σύνολο του χρέους των σπουδαστών συμβαίνει αργά αλλά σταθερά, έτσι ώστε όταν θα παρατηρήσουν ότι το νερό βράζει να είναι ήδη μαγειρεμένοι.

Στην Ελλάδα «ζυμώνονται» η επιβολή διδάκτρων και τα φοιτητικά δάνεια
Να θυμίσουμε ότι σύμφωνα με την Εκθεση Πισσαρίδη που προβλήθηκε ως η απόλυτη θεραπευτική αγωγή για τα προβλήματα (και) της εκπαίδευσης (ενώ δεν είναι τίποτε περισσότερο από ένα διατεταγμένο πακέτο των νεοφιλελεύθερων προσταγμάτων που έχουν διατυπωθεί την τελευταία δεκαετία από τον ΟΟΣΑ, το ΔΝΤ, τον εγχώριο ΣΕΒ κ.λπ.), «στον αναγκαίο εξορθολογισμό της φοιτητικής μέριμνας μπορεί να συμβάλει η εισαγωγή μηχανισμού ατόκων δανείων, με ευνοϊκούς όρους αποπληρωμής για την κάλυψη του κόστους διαβίωσης στη διάρκεια των σπουδών».

Ναι, λοιπόν, η φοιτητική μέριμνα αποτελεί βασικό στόχο περαιτέρω περικοπής των δημόσιων δαπανών και ανοίγματος νέων επενδυτικών πεδίων. Ο λεγόμενος «εξορθολογισμός» των κρατικών δαπανών για τη φοιτητική μέριμνα περιλαμβάνει παράδοση των εστιών στους ιδιώτες και εργολάβους και δάνεια για τους φοιτητές που θα χρωστούν και θα αποπληρώνουν για τον υπόλοιπο βίο τους.

Παράλληλα στην ίδια βάση η Επιτροπή Πισσαρίδη «ζυμώνει» την επιβολή διδάκτρων στους φοιτητές, προτείνοντας (σε πρώτη φάση) εισαγωγή τέλους επανεγγραφής (με άλλα λόγια δίδακτρα) για όσους παρατείνουν τις σπουδές τους πέρα από τον προβλεπόμενο χρόνο ολοκλήρωσής τους.

Αμ’ έπος αμ’ έργον, οι τράπεζες προσφέρουν «Καταναλωτικά Δάνεια για Γνώσεις και Δεξιότητες», «Καταναλωτικά Δάνεια Εκπαιδευτικών Αναγκών» κ.λπ.

Για παράδειγμα, όπως σημειώνει, στην προτροπή της προς τους υποψήφιους πελάτες η Τράπεζα Πειραιώς: «Επωφεληθείτε από τους προνομιακούς όρους του προγράμματος «Καταναλωτικό Δάνειο για Γνώσεις και Δεξιότητες” για να αποκτήσετε κάποιο πτυχιακό ή μεταπτυχιακό τίτλο, να παρακολουθήσετε πρόγραμμα σε ΙΕΚ, σεμινάρια, μαθήματα εκμάθησης ξένων γλωσσών ή δεξιοτήτων… κ.λπ.».

Από κοντά η Alpha Bank για το δικό της «Καταναλωτικό Δάνειο Εκπαιδευτικών Αναγκών», όπως το ονομάζει, επισημαίνει: «Αποκτήστε το καταναλωτικό δάνειο που σας εξασφαλίζει προνομιακό επιτόκιο, σταθερό καθ’ όλη τη διάρκειά του και σας απαλλάσσει από το άγχος δαπανών, όπως η πληρωμή διδάκτρων (σχολικών, πτυχίου, μεταπτυχιακού ή μαθημάτων ξένων γλωσσών) και η αγορά εκπαιδευτικού υλικού».