Η αξιολόγηση στα Πεδία Α2 και Β από τους διευθυντές των σχολείων

Αντίσταση στη χειραγώγηση – πειθάρχηση – κατηγοριοποίηση

Του Γιώργου Κ. Καββαδία

Το θεσμικό πλαίσιο

Το ΥΠΑΙΘΑ, με τις οδηγίες για την αξιολόγηση (17/1/2024) και δύο τηλεσυσκέψεις (18/1 και 19/1) που πραγματοποίησε με όλους τους αξιολογητές (Συμβούλους ειδικοτήτων και παιδαγωγικής ευθύνης, Διευθυντές σχολείων) ετοιμάζει το νέο γύρω προώθησης της αξιολόγησης. Οι τηλεσυσκέψεις έγιναν και με τη συμμετοχή όλου του εποπτικού μηχανισμού, τους Διευθυντές Εκπαίδευσης και Περιφέρειας.

Οι εκπαιδευτικοί και μέλη ΕΕΠ–ΕΒΠ αξιολογούνται κατά σειρά προτεραιότητας σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 77, παρ. 2 του ν. 4823/2021 (Α΄ 136).

ΠΕΔΙΟ Α2

Όσον αφορά στο πεδίο Α2, το παιδαγωγικό κλίμα και η διαχείριση της τάξης αξιολογούνται τεκμηριωμένα από τον Διευθυντή ή Προϊστάμενο της σχολικής μονάδας, με βάση τα εξής κριτήρια (επιγραμματικά):

α) Παιδαγωγικό κλίμα και διαχείριση της τάξης

β) Αναστοχασμός - Αυτοαξιολόγηση του εκπαιδευτικού

ΠΕΔΙΟ Β

Όσον αφορά στο πεδίο Β, η υπηρεσιακή συνέπεια και η επάρκεια του εκπαιδευτικού αξιολογούνται τεκμηριωμένα από τον Διευθυντή ή Προϊστάμενο της σχολικής μονάδας και τον Σύμβουλο Εκπαίδευσης Παιδαγωγικής Ευθύνης, με

βάση τα εξής κριτήρια (επιγραμματικά):

α) Συνέπεια και ενδιαφέρον κατά την εκτέλεση των υπαλληλικών υποχρεώσεών του

β) Ενεργός συμμετοχή στη λειτουργία της σχολικής μονάδας και στην αυτοαξιολόγησή της

γ) Συνεργασία με τους συναδέλφους

δ) Επικοινωνία και συνεργασία με γονείς και φορείς

Νέος ρόλος διευθυντών με στόχο τη χειραγώγηση – πειθάρχηση των εκπαιδευτικών

Με το θεσμικό πλαίσιο της αξιολόγησης οι διευθυντές/ντριες αναλαμβάνουν τον ρόλο του/της αξιολογητή/τριας των εκπαιδευτικών. Αναλαμβάνουν ως ελεγκτές να μπουν στην αίθουσα διδασκαλίας να παρακολουθήσουν το μάθημα με σκοπό να αξιολογήσουν – βαθμολογήσουν. Είναι χαρακτηριστικό μάλιστα ότι  μάλιστα το ΥΠΑΙΘΑ νουθέτησε και διευθυντές/ντριες, προϊσταμένες/ους να μη βάλουν σε όλους –ες υψηλές βαθμολογίες γιατί έτσι δεν θα μπορεί να επιτευχθεί ο στόχος της αξιολόγησης.

Είναι σαφές πια ότι διευθυντές/ντριες ξεχωρίζουν  από τους υπόλοιπους εκπαιδευτικούς ως ένα ξεχωριστό και με άλλη θέση στην ιεραρχία της εκπαίδευσης. Διαμορφώνονται σχέσεις εξουσιαστή – εξουσιαζόμενου.

 «Και πέστε μου αξίζει μια πεντάρα

των γραφειοκρατών η φάρα

στήνει με ζήλο περισσό

στο σβέρκο του λαού χορό.»

Βολύ Μπίρμαν

Η ευκαμψία της μέσης και το τρίπτυχο  συμμόρφωση – υποταγή πειθάρχηση συνθέτουν τη συνταγή της «επιτυχίας». Υπηρεσιακή συνέπεια σε ένα ιεραρχικά δομημένο εκπαιδευτικό σύστημα μεταφράζεται σε υποταγή προς τους «ανώτερους» και βέβαια αποτρέπει την ανάληψη πρωτοβουλιών που είναι πέρα από τον ορίζοντα μιας κακώς εννοούμενης δημοσιοϋπαλληλίστικης νοοτροπίας και της κυρίαρχης νοοτροπίας. Μάλιστα χρειάζονται «προτάσεις και πρωτοβουλίες» και «δράσεις» προφανώς και εκτός ωραρίου για να είναι κανείς «πολύ καλός» και «εξαιρετικός». Προφανώς θέλουν τον εκπαιδευτικό «άβουλο και μοιραίο» δημόσιο υπάλληλο και όχι επιστήμονα με κριτική σκέψη. Άρα η συμμόρφωση – πειθάρχηση του εκπαιδευτικού σε ένα αυστηρά ιεραρχικό και πανοπτικό σύστημα ελέγχου και χειραγώγησης είναι ο πυρήνας της αξιολόγησης και όχι η δήθεν «ανάπτυξη» και «εξέλιξή» του.

Γενικότερα η κυβέρνηση -εφαρμόζοντας το σχέδιο Ευρωπαϊκής Ένωσης, ΔΝΤ, ΟΟΣΑ, κεφαλαίου για την εκπαίδευση- κονιορτοποιεί δικαιώματα και κατακτήσεις, οδηγώντας τους εκπαιδευτικούς στον εργασιακό μεσαίωνα και τη δημόσια εκπαίδευση στην πλήρη κατεδάφιση. Θέλουν τον εκπαιδευτικό – λάστιχο, χωρίς δικαιώματα, περιπλανώμενο από σχολείο σε σχολείο και από τον ένα νομό στον άλλο, πάμφτωχο και άβουλο, σε ένα σχολείο που θα προετοιμάζει ένα ευέλικτο, αμόρφωτο και υπάκουο εργατικό προσωπικό.

Παιαδαγωγικός έλεγχος – Ιδεολογική χειραγώγηση –  κατηγοριοποίηση

Με την αξιολόγηση κατακερματίζεται τόσο η προσωπικότητα του εκπαιδευτικού, όσο και η εκπαιδευτική διαδικασία. Και ακόμα χειρότερα επιχειρείται η ποσοτικοποίηση και μέτρηση χαρακτηριστικών της ανθρώπινης προσωπικότητας και στοιχείων της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Επιδιώκεται να επικυρωθούν ως αντικειμενικά μετρήσιμα στοιχεία της προσωπικότητας και νοητικές λειτουργίες των υποκειμένων της εκπαιδευτικής διαδικασίας, όπως η διδακτική ή μαθησιακή ικανότητα, η πνευματική και επιστημονική συγκρότηση, η ικανότητα επικοινωνίας και ο τρόπος συμπεριφοράς, οι διαπροσωπικές σχέσεις, οι ιδέες, η φαντασία, η πρωτοβουλία κ.ά. Σε συνθήκες «αξιολογικής δικτατορίας» το παιδαγωγικό και διδακτικό έργο των εκπαιδευτικών μετατρέπεται σε ένα στεγνό διοικητικό μηχανισμό, συμπλήρωσης αριθμών και φορμών.

Κατηγοριοποιεί τους εκπαιδευτικούς σε «μη ικανοποιητικούς» «ικανοποιητικούς», «πολύ καλούς», «εξαιρετικούς» προκαλώντας ανταγωνισμούς και συγκρούσεις εθίζοντας στη δουλοπρέπεια, την αυλοκολακεία και διαμορφώνοντας κλίμα υποταγής, αυστηρής πειθάρχησης και ελέγχου. Επιδιώκει να μετατρέψει τους εκπαιδευτικούς σε «άβουλους και μοιραίους», «yes men», υπαλλήλους που πάσχοντας από μόνιμη οσφυοκαμψία ευθυγραμμίζονται με την εκπαιδευτική πολιτική της εκάστοτε κυβέρνησης και την επίσημη κρατική διδακτική.

Πέρα από τους μύθους της εξουσίας, η αλήθεια είναι ότι η επιστημονική συγκρότηση, η παιδαγωγική κατάρτιση και η διδακτική ικανότητα δεν είναι ποσοτικά μεγέθη που μπορούν να μετρηθούν. Γι’ αυτό και δεν υπάρχουν μέθοδοι ή κριτήρια «αντικειμενικά» και «αξιοκρατικά». H εκπαιδευτική διαδικασία και ο εκπαιδευτικός δεν μπορούν να διασπαστούν σε επιμέρους αξιολογούμενα στοιχεία και να μετρηθούν μέσα από 2 – 3 επισκέψεις του Σύμβουλου Εκπαίδευσης Επιστημονικής Ευθύνης στην τάξη. H εκπαιδευτική διαδικασία έχει χαρακτήρα δυναμικό και όχι στατικό, επηρεάζεται από πλείστους όσους κοινωνικούς και εκπαιδευτικούς παράγοντες και άρα δεν μπορεί να διασπαστεί και να μετρηθεί.

Όσο και να προσπαθούν με φλύαρες και δήθεν επιστημονικές προσεγγίσεις μέσα από μια γλώσσα – πινόκιο, να κρυφτούν οι πραγματικοί στόχοι της αξιολόγησης, δεν μπορούν και σε κάποια σημεία αποκαλύπτονται. Στόχος, λοιπόν, η ιδεολογική συμμόρφωση και πειθάρχηση των εκπαιδευτικών, να μπουν στα «διδακτικά τους φέρετρα», ειδάλλως θα έχουν τη σφραγίδα του «μη ικανοποιητικό» που «κινείται εκτός στόχων ή και περιεχομένου».

Με άλλα λόγια, μέσα από τους μηχανισμούς και τις διαδικασίες ελέγχου των εκπαιδευτικών υλοποιείται μια συγκεκριμένη πολιτική επιλογή και μια αντίληψη για την ιδεολογική χειραγώγηση του εκπαιδευτικού, με την επιβολή μιας κρατικής διδακτικής. Άλλωστε, μην ξεχνάμε, ότι σύμφωνα με τα νεότερα επιστημονικά πορίσματα γίνεται ευρύτερα αποδεκτή η αλήθεια: «Δεν υπάρχει κώδικας διδασκαλίας που να μπορεί να εφαρμοστεί παντού με τα ίδια αποτελέσματα, ούτε μπορεί να εξακριβωθεί επιστημονικά ποια διδασκαλία αποδίδει περισσότερο».

Άλλωστε η μέτρηση των ανθρώπινων διανοητικών λειτουργιών γίνεται με βάση τις αρχές και τους στόχους του σχολείου της αγοράς. Είναι προϊόν μιας τεχνοκρατικής και ακραίας οικονομίστικης αντίληψης για την εκπαίδευση. Μια τέτοια θεώρηση απορρέει από τη γενικότερη αντίληψη περί εμπορευματοποίησης των πάντων στο πλαίσιο της καπιταλιστικής κοινωνίας, όπου όλα εμπορευματοποιούνται και κάθε εμπόρευμα έχει και την τιμή του.

Είναι  σαφές, ότι δεν υπάρχουν απόλυτοι κανόνες παιδαγωγικής και συμπεριφορών. Χιλιάδες προσπάθειες των αστικών ιδεολογιών και των παιδαγωγικών ερευνητικών σχολών τους, οδηγήθηκαν πάντα στο ίδιο αποτέλεσμα. «Δεν υπάρχουν παιδαγωγικοί κανόνες και συμπεριφορές που να προάγουν από μόνες τους και αποδεδειγμένα το μορφωτικό αγαθό». Γιατί η παιδαγωγική σχέση μαθητή – καθηγητή, εκπαιδευτικού – εκπαιδευόμενου, εσωκλείει τους βαθύτερους προσδιορισμούς και ανάγκες της ανθρώπινης ύπαρξης.

Ειδικότερα οι γραφειοκράτες της εξουσίας «αγνοούν» ότι σε συνθήκες οικονομικής κρίσης και απαξίωσης της παιδείας, με μαθητές σε συνθήκες φτώχειας και εξαθλίωσης, σε σχολεία που δεν μπορούν να καλύψουν στοιχειώδεις ανάγκες αυξάνεται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς ο μαθητικός πληθυσμούς που παραιτείται και αδυνατεί να παρακολουθήσει ουσιαστικά την εκπαιδευτική διαδικασία. Χωρίς αμφιβολία η κυβερνητική πολιτική οξύνοντας τα κοινωνικά προβλήματα προκαλεί εκρηκτικές συνθήκες και συρρικνώνοντας τη δημόσια εκπαίδευση ανοίγει το δρόμο για τη μαζική εγκατάλειψη του σχολείου, την εκτόξευση της μαθητικής διαρροής για τα μεγάλα τμήματα που βυθίζονται στη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό. «Το να κατηγορούμε τους καθηγητές για τα άσχημα αποτελέσματα στα τεστ, σε αστικά σχολεία με υψηλά ποσοστά φτωχών και σαφώς μη προνομιούχων μαθητών, καταγόμενων από κακόφημες περιοχές και προερχόμενων από διαλυμένες οικογένειες, είναι σα να κατηγορούμε έναν αγρότη, επειδή είχε κακή συγκομιδή μετά από περίοδο ξηρασίας. Είναι σα να κατηγορούμε έναν οδηγό λεωφορείου επειδή δεν τήρησε τα δρομολόγια, ενώ μεγάλο μέρος της διαδρομής που έπρεπε να διανύσει ήταν πλημμυρισμένη». (Paul Street, Χτυπώντας το Νεοφιλελευθερισμό στο Σικάγο)

Τι να κάνουμε

Οι εκπαιδευτικοί δεν έχουν παρά να ακολουθήσουν τον μονόδρομο του αγώνα και της αντίστασης. Με μαζική  συμμετοχή στην Απεργία – Αποχή μπορεί να μπει φραγμός και στην Α2 φάση της αξιολόγησης! Άλλωστε το Υπουργείο Παιδείας  πέρα από τις γνωστές απειλές προς τους εκπαιδευτικούς, “παραδέχεται”  ότι η αντίσταση στην αξιολόγηση από τους νεοδιόριστους είναι ισχυρή και τα σχέδιά τους δεν προχωρούν. Στις προαναφερόμενες συσκέψεις  οι ίδιοι ομολόγησαν ότι τα ποσοστά συμμετοχής σε αυτήν είναι χαμηλά (από 10% έως 40% το περισσότερο). Η αντίσταση στην αξιολόγηση δεν μπορεί παρά να συνδέεται με τον ΕΝΙΑΙΟ ΠΑΝΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΑΠΕΡΓΙΑΚΟ ΑΓΩΝΑ για την ακύρωση της αξιολόγησης και την υπεράσπιση του δημόσιου και δωρεάν χαρακτήρα της εκπαίδευσης.